Гнілое, затое нядорага. Як папулісцкі ўказ Лукашэнкі аб абмежаванні нацэнкі ўплывае на ўсіх удзельнікаў ланцужка паставак гародніны
Дакументамі, якія дэманструюць абсурдныя бізнэс-схемы ў сельскай гаспадарцы, з «Нашай Нівай» падзяліўся Белпол.
У Беларусі ёсць такая рэч як стабілізацыйныя фонды. Гэта рэзерв сезоннай прадукцыі (белакачанная капуста, бульба, морква, буракі, цыбуля і яблыкі), якая складзіруецца ў спрагназаваным чыноўнікамі аб'ёме (сёлета і летась — 122,8 тысячы тон), каб зімой даставаць яе адтуль і пастаўляць у сеткі, бюджэтныя арганізацыі, установы харчавання.
Калі гэтыя запасы ў міжсезонне не паспяваюць выкарыстаць, то з дазволу аблвыканкамаў можна прадаць іх кудысьці яшчэ. Напрыклад, перапрацоўчым заводам ці за мяжу.
70% адгрузак у стабілізацыйныя фонды робяць прыватнікі, а не дзяржава, бо дзяржава сваю зямлю выкарыстоўвае пад іншыя культуры.
Дзяржава перажывае не толькі пра тое, каб у міжсезонне ў беларусаў было што паесці. Яна пячэцца яшчэ і пра тое, каб гэта было танна. Папулісцкай пастановай №713 ад 19 кастрычніка 2022 года Аляксандр Лукашэнка ўвёў абмежаванне максімальнай нацэнкі на сацыяльна значныя тавары, у пералік якіх трапляе і сезонная прадукцыя.
І вось «Наша Ніва» атрымала ад «Белпола» некаторыя дакументы Міністэрства антыманапольнага развіцця і гандлю (МАРГ), Міністэрства сельскай гаспадаркі і гандлёвых сетак, якія ілюструюць і прамежкавы вынік папулізму, і аб'ём намаганняў дзяржапарату для яго падтрымкі.
Мы перакажам гэтыя дакументы так, каб перадаць карціну пакут усіх удзельнікаў гандлёвага ланцужка і кантралёраў над імі.
Фермеры адшываюць сеткі
Вось, напрыклад, адна буйная рытэйлавая сетка скардзіцца ў Мінгандлю, што да ўвядзення 713-й пастановы ёй удавалася закрываць 80% сваіх міжсезонных патрэб пастаўкамі са стабфондаў, дамовы аб чым складаюцца загадзя.
З кожным сезонам працэнт усё меншаў, у выніку падпісаны аб'ём на гэтае міжсезонне — усяго 12% ад запатрабаванага.
«На сёння бульба — 30%, капуста б/к — 15%, морква — 12%, бурак — 10%, цыбуля — 14%, яблыкі — 0%», — гаворыцца ў дакуменце.
Скардзіцца і іншая гандлёвая сетка: «Станам на 22 кастрычніка 2024 запасы на складах бульбы — на 2 дні, капусты — на 1 дзень, морквы — на 6 дзён […] Падчас перамоваў атрыманы адмовы ў пастаўках […]».
Сітуацыя небывалая. Вытворцы амаль ніколі не могуць дазволіць сабе «паслаць» сетку. Наадварот, у сённяшнім свеце ты толькі пры доступе да паліцы можаш нармальна планаваць сваю фінансавую будучыню.
Дык чаму так здарылася, што бульбы засталося на два дні?
«Мы б рады пастаўляць у беларускі рытэйл, ды толькі эканамічнага сэнсу ў гэтым няма», — тлумачыць «Нашай Ніве» фермер і дадае кантэкст.
Цёплая вясна 2024-га рана распружыніла вегетацыю раслін пасля зімы. Але ў маі па поўдні сярэдняй паласы Расіі прайшліся маразы і забілі раннія гатункі садавіны і агародніны, якія так несвоечасова загадзя пачалі квітнець.
Прыродная анамалія ўздыбіла цэны на сельгаспрадукцыю ў Расіі. У Беларусі, дарэчы, здарылася прыкладна такія ж праблемы, толькі ў меншым маштабе. І пастаўляць у беларускія сеткі было б не менш выгадна — бо лагістыка прасцейшая.
Але фермеры карыстацца кан'юнктурай не могуць — згодна з пастановай №713, памер гандлёвай надбаўкі абмежаваны. У выніку рэнтабельнасць не тая, якую хацелася б атрымаць. Таму тавар гоняць на Расію.
Сеткі застаюцца вінаватыя
«Нашай Ніве» расказваюць пра экстравагантныя схемы, калі вытворца фіктыўна пастаўляе сваю прадукцыю ў Расію, а потым, ужо з пажаданай для сябе маржынальнасцю, перапрадае гародніну з расійскай юрыдычнай асобы ў беларускую сетку.
Сама бульба пры гэтым нікуды з беларускага склада не выязджае, падарожнічаюць толькі дакументы. Сеткі разумеюць праблемы вытворцы і вымушаны мірыцца з такім станам рэчаў. Але і тут узнікае праблема.
У Беларусі існуюць патрабаванні да наяўнасці на паліцах беларускіх тавараў. Гэтак званы «абавязковы асартыментны пералік». І калі бульба на паліцы толькі па дакументах расійская, а па сутнасці — беларуская, гэта ўсё роўна парушэнне. Сетку будзе чакаць штраф ад Мінгандлю.
«Не дапускаць звужэння асартыменту бульбы, гародніны і яблыкаў айчыннай вытворчасці […] Пастрожыць кантроль за наяўнасцю ў гандлёвых аб'ектах садавіннай і гародніннай прадукцыі айчыннай вытворчасці», — гаворыцца ў атрыманым намі лісце ад МАРГ да рытэйлавых сетак.
Каб пазбегнуць штрафу, сеткі пішуць скаргі, што ім не пастаўляюць гародніну — страхуюцца, ходзяць першымі.
Тады чыноўнікі праз сваіх калег у аблвыканкамах ціснуць на вытворцаў, каб тыя перадусім закладвалі прадукцыю ў стабілізацыйныя фонды для рэалізацыі ўнутры краіны, а ўжо ў другую чаргу думалі аб экспарце.
Вытворцам перакрываюць магчымасць свабодна экспартаваць у Расію — з кастрычніка «ў мэтах паўнавартаснага забеспячэння ўнутранага рынку ў міжсезонны перыяд вываз белакачаннай капусты, яблыкаў і цыбулі за межы краіны будзе ажыццяўляцца па разавых ліцэнзіях […] Упаўнаважаныя органы будуць прымаць рашэнні аб выдачы ліцэнзіі сыходзячы з аператыўнага аналізу свабодных рэсурсаў […]».
Вытворцы вымушаны закладаць прадукцыю ў стабфонды і прадаваць яе беларускім сеткам. А толькі астатняе прадаваць на экспарт.
Праблема вырашана? Усё ж не зусім….
Гнілое, затое таннае
У адным з атрыманых дакументаў чытаем наступнае: «Пры ўзгадненні заяваў вытворцаў на экспарт капусты, цыбулі і яблыкаў кіравацца прынцыпам першачарговай закладкі якаснай прадукцыі таварных гатункаў у стабфонды на міжсезонны перыяд 2024/2025», — пастанаўляе МАРГ.
Гэтую фразу трэба расшыфроўваць так, што вытворцы сталі складваць на зіму гародніну кепскай якасці, якой месца не там, а ў свіным карыце. Але вы просіце ў нас аб'ёмы — мы дамо вам аб'ёмы. А нармальнае ўсё роўна прададзім туды, дзе выгадна. Калі што — скажам, што само папсавалася.
Гэты хітрык, праўда, доўга не можа быць у тайне, таму што сезон ураджаю ўжо скончыўся, і пастаўкі вядуцца са стабілізацыйных фондаў. Але і даказаць ягоную намеранасць складана, трэба літаральна каб нехта стаяў і правяраў якасць. Затое цана адпавядае якасці.
Такім чынам, якая сітуацыя цяпер:
Мінсельгас павінен у жывым рэжыме наводзіць даведкі аб тым, ці ёсць у сельгасарганізацыях і ў фермераў свабодныя бульба, капуста, морква, бурак, цыбуля і яблыкі. А калі знойдзе іх, то інфармуе Мінгандлю, каб тое прымушала фермераў заключаць дамовы з сеткамі;
Аблвыканкамы павінны штотыдзень (па пятніцах) перадаваць даныя ў Мінгандлю аб тым, як заключаюцца дамовы і закладкі бульбы, гародніны і яблыкаў у стабілізацыйныя фонды на міжсезонны перыяд 2024/2025. А таксама правяраюць, ці не гнілую гародніну фермеры з помсты заклалі ў стабфонды;
Фермеры павінны — пад кантролем аблвыканкамаў — не змяняць умовы пастаўкі, не адмаўляцца ад паставак, не скасоўваць дамовы з сеткі на пастаўку прадукцыі, на якую дзейнічаюць максімальныя адпускныя цэны;
Нарэшце, сеткі павінны не дапускаць звужэння асартыменту бульбы, гародніны і яблыкаў айчыннай вытворчасці.
Адным словам, усе пры справе, але ніхто не ў выйгрышы.
Каментары