«Сваякі казалі: хопіць, як матылькі, біцца аб лямпу, нікому ў краіне гэта не трэба». Інтэрв'ю з жонкай Яўгена Афнагеля
«Родныя зняволеных становяцца перад выбарам — ці ставіць сваё жыццё на паўзу, пакуль любімы чалавек у турме, ці жыць толькі перадачамі і спатканнямі», — заўважае Кацярына Людвіг. Яе мужу, актывісту «Еўрапейскай Беларусі» Яўгену Афнагелю, далі сем год узмоцненага рэжыму. Пра затрыманне на канспіратыўнай кватэры, трывожнае чаканне навін з калоніі і каханне, мацнейшае за абставіны, — у гэтым інтэрв'ю.
«Баялася, што могуць пачаць штурм дома ўночы, а я нічога не ўбачу без лінзаў»
«Наша Ніва»: Чыталі, што з лета мінулага года за вашым домам было сачэнне. Як гэта выглядала?
Кацярына Людвіг: Гэта было ў чэрвені. Суседзі сталі паведамляць пра падазроныя машыны і людзей у нашым квартале. Было мінімум чатыры бусы, якія стаялі на суседніх вуліцах, а таксама машыны з людзьмі ў штацкім у пачатку і канцы нашага пасёлка.
Яны дзяжурылі і ўдзень, і ўначы, перыядычна патрулявалі вуліцы. Мы прачыталі, што арыштаваны Павел Севярынец, перспектыва сядзець на Акрэсціна да выбараў не вабіла, і Жэня вырашыў заставацца дома. У той час, відаць, былі яшчэ нейкія рамкі і яны не ўварваліся ўнутр.
Канечне, была напружаная сітуацыя, калі даводзілася пастаянна быць напагатове. Мяне яны не чапалі, таму ўдавалася выгульваць сабак і ездзіць у горад. Але ў мяне тады быў дрэнны зрок (-6.5), і я вельмі баялася, што могуць пачаць штурм дома ўночы, каб усё ж такі затрымаць Жэню, а я нічога не ўбачу без лінзаў.
Таму, як толькі яны з’ехалі, а здарылася гэта недзе праз паўтара тыдня, я запісалася на лазерную карэкцыю зроку, на якую ніяк не рашалася. Так што хоць нейкі плюс у гэтай гісторыі.
«НН»: Што вам вядома пра затрыманне мужа?
КЛ: Яго затрымалі на здымнай кватэры, у якую ён пераехаў пасля выбараў, бо чакаў, што за ім могуць прыйсці. Дзе яна знаходзілася — я не ведаю. Ведаю, што дзверы ўзломвалі, доўга з імі вазіліся, за гэты час ён паспеў сабрацца і чакаў, калі ўвойдуць.
«Жэня хацеў навучыць сабак ездзіць у вупражы, каб зімой катацца па лесе»
«НН»: Вы разам 10 год. Як пазнаёміліся?
КЛ: Мы пазнаёміліся ў «Еўрапейскай Беларусі», разам удзельнічалі ў выбарчай кампаніі 2010 года, але пачалі сустракацца ў 2011-м у Вільнюсе, калі былі ў эміграцыі.
«НН»: Чым Яўген вас скарыў?
КЛ: Сваёй дабрынёй, пачуццём гумару, любоўю да жывёл і ўменнем гатаваць. Нам заўсёды было лёгка і весела разам. Па выходных Жэня часта рабіў мне каву з карыцай і выпякаў печыва, гэта было нашай традыцыяй.
«НН»: Для грамадскасці ён — палітычны актывіст. А якім вы яго ведаеце?
КЛ: Як вечна пазітыўнага чалавека з усмешкай, які любіць нешта будаваць, глядзець фэнтэзі, пастаянна спрабуе прынесці ў дом бяздомных катоў і вельмі любіць Беларусь і гісторыю.
Пасля кожнага нашага падарожжа ён яшчэ месяц гатаваў дома традыцыйныя стравы краіны, у якой мы пабывалі. Ён любіць гуляць у шахматы, часта гуляў са сваім бацькам, а цяпер скардзіцца, што ніхто з камеры не хоча, бо ён усіх абыгрывае.
«НН»: Тры сабакі ў вас даўно? Чаму менавіта маламутаў завялі?
КЛ: Жэня заўсёды хацеў паўночную пароду — ці маламута, ці самаеда. Яму падабаецца, што яны добрыя, незалежныя і свабодалюбныя. А трое іх стала ў 2017 годзе, калі Жэня вырашыў пакінуць двух шчанюкоў ад нашай сабакі Шціі і захацеў навучыць іх ездзіць у вупражы, каб зімой катацца па лесе (мы жывем каля яго). У выніку трэніроўкі праваліліся — усе трое пастаянна беглі ў розныя бакі (усміхаецца). Затое было весела назіраць за гэтым.
Яны наймілейшыя стварэнні, але часам дрэнна сябе паводзяць. Неяк выцягнулі з падвалу пакет з ёлачнымі цацкамі, раскідалі па ўсім двары і частку зацягнулі сабе ў будкі. Але нягледзячы на іх выхадкі, я вельмі рада, што сабак трое і кожны са сваім характарам.
«НН»: А што за гісторыя, калі падчас аднаго з вобшукаў шчанюкі нарадзіліся?
КЛ: О, гэту гісторыю я не забуду ніколі! Было 23 сакавіка 2017 года. Я чакала ўвечары Жэню дома ў маёй мамы, бо па ўсіх прыкметах было бачна, што наша сабака вось-вось пачне нараджаць. Было вельмі хвалююча, мы паглядзелі кучу ролікаў, каб зразумець, як прымаць роды і як сябе весці, калі штосьці пойдзе не так. Але Жэня ўсё не браў слухаўку і не адказваў на паведамленні.
Праз некалькі гадзін я вырашыла пайсці паглядзець, дзе наша машына, бо ўжо закрадаліся сумневы. Адчыняю дзверы, а на лесвічнай пляцоўцы стаіць Жэня ў кайданках і пяць ці шэсць міліцыянтаў з Першамайскага РУУС. Аказалася, што ў нас будзе вобшук. У той год былі пратэсты супраць дэкрэта аб дармаедстве, і таму перад Днём Волі пачаліся прэвентыўныя арышты.
Літаральна з пачатку вобшуку наша сабака пачала нараджаць на кухні. Міліцыянты адабралі тэлефоны, настойвалі на тым, каб усе знаходзіліся ў адным пакоі, але потым пад аглушальны вой сабакі дазволілі быць побач і патэлефанаваць ветэрынару для кансультацый. Яны самі так перапужаліся, што нават не зайшлі на кухню, каб там правесці вобшук. Агулам гэта нагадвала дурдом: куча міліцыянтаў рыецца ў шафах, суседзі-панятыя распытваюць маю маму пра рамонт, Жэня сядзіць у кайданках, сабака крычыць, а я прымаю роды.
У выніку праз некалькі гадзін Жэню забралі на 15 сутак, а мы з мамай і сабакам паехалі ў ветклініку, бо роды спыніліся. Падчас вобшуку паспелі з’явіцца на свет тры шчанюкі, астатнія пяць — у клініцы.
«Расказваў, як вучыў турэцкую і займаўся муай-тай у турэмным дворыку»
«НН»: Як прайшло ваша спатканне ў СІЗА?
КЛ: За год знаходжання там мы атрымалі тры спатканні. Першыя два былі вясёлыя, мы расказвалі смешныя гісторыі, я дзялілася апошнімі навінамі ад сяброў і сваякоў. Жэня расказваў, як яны штовечар гуляюць у мафію і спяваюць беларускія песні.
Апошні раз мы бачыліся ў пачатку верасня і абмяркоўвалі будучы этап у Наваполацк. Агулам было трывожна, пужала невядомасць. У той жа час пасля году ў СІЗА Жэня казаў, што хоча хутчэй паехаць у калонію, каб нарэшце змяніць абстаноўку, пачаць працаваць, а не сядзець у чатырох сценах.
«НН»: Што муж піша ў лістах?
КЛ: Жэня піша, якія кнігі прачытаў, з кім перапісваецца, якія перадачы глядзеў па тэлевізары (у асноўным гэта «Арол і рэшка»). Ён вельмі шмат чытае: у Магілёве бібліятэкар прыходзіў менавіта да яго і пытаўся, якія кнігі выдаваць на камеру, бо ён ведае, каму што можа спадабацца з асартыменту турэмнай бібліятэкі. Таксама за час знаходжання ў СІЗА ў Жэні адкрыўся талент да малявання. Нядаўна даслаў серыю карцінак жывёл у афрыканскім стылі цінга-цінга.
За ўвесь час ён сядзеў са многімі цікавымі людзьмі, у якіх вучыўся чамусьці новаму — напрыклад, турэцкай і кітайскай мове, ландшафтнаму дызайну. Займаўся муай-тай у турэмным дворыку.
«НН»: Пра тое, як выглядае этап у калонію, расказваў?
КЛ: Днямі атрымала першы ліст ад яго з калоніі. Піша, што этап прайшоў добра, заехаў за адзін дзень з Магілёва ў Наваполацк. Зараз асвойваецца на новым месцы, пакуль на каранціне.
Піша, што ўпершыню за год пабачыў дрэвы і можа глядзець на неба без кратаў. Радуецца, што цяпер не давядзецца сядзець у камеры, дзе кураць. Пра работу стане вядома праз два тыдні, калі яго размяркуюць у атрад.
«Менавіта ў такіх сітуацыях правяраецца каханне»
«НН»: Вы пасля выбараў збіраліся вырашыць — заставацца тут ці з’язджаць. Чаму гэта пытанне абмяркоўвалася і што прымусіла застацца?
КЛ: Жэня даўно ўдзельнічае ў палітычным жыцці Беларусі, да 2020 года неаднаразова падвяргаўся рэпрэсіям. Дый у мяне былі суткі яшчэ ў 2011-м. Сваякі казалі нам: можа, хопіць, як матылькі, біцца аб лямпу, нікому ў краіне гэта не трэба, на пратэсты выходзіць пару тысяч, а Жэня вечна на сутках, тэлефоны на праслухоўцы, вакол дома АМАП, жыццё адно, і не варта яго так пражываць.
Таму мы вырашылі паглядзець, што будзе ў 2020-м, і калі сапраўды нікому нічога не трэба, то з’едзем. Але ў жніўні мы пабачылі краіну, у якой хочацца жыць, і людзей, з якімі хочацца жыць побач.
«НН»: Вы ўжо былі ў эміграцыі. Як гэта — вяртацца дадому праз пяць год?
КЛ: Гэта было крута. Мы былі ў такой эйфарыі, вельмі сумавалі ўвесь гэты час па Беларусі, Мінску, сям’і і сябрам. Пачалі будаваць дом сваімі рукамі, хадзілі на канцэрты і футбольныя матчы, падарожнічалі па краіне.
У нас дома пастаянна былі госці, мы спрабавалі нагнаць усё, што ўпусцілі за пяць год па-за Беларуссю. Гэта быў насамрэч шчаслівы час.
«НН»: Калі параўнаць па эмоцыях стан пасля 2010-га і цяпер — што для вас складаней? Цяпер многія кажуць пра страх і адчай.
КЛ: Так, цяпер нашмат цяжэй, бо я моцна перажываю не толькі за Жэню, яго здароўе і ўмовы ў турме, але і за сітуацыю ў краіне, за іншых палітвязняў.
«НН»: Што вам дапамагае трымацца?
КЛ: Падтрымка сяброў і сям’і, мары пра будучыню, падарожжы.
Часта сваякі зняволеных становяцца перад выбарам — ці ставіць сваё жыццё на паўзу, пакуль любімы чалавек у турме, ці жыць толькі перадачамі і спатканнямі.
І я для сябе вырашыла, што трэба нават у такой сітуацыі спрабаваць знаходзіць радасныя моманты і спраўджваць мары. І летам мы з сяброўкай лёталі на Паўночны Ледавіты акіян (спыняліся ў вёсцы Цярыберка ў Расіі), каб паглядзець на кітоў і дэльфінаў. А ўзімку, спадзяюся, нам удасца злавіць паўночнае ззянне.
«НН»: Захаваць каханне ў такіх умовах складана?
КЛ: Канечне, складана не бачыцца амаль год, камунікаваць праз лісты, якія не заўсёды даходзяць. Але мне здаецца, менавіта ў такіх сітуацыях правяраецца каханне, менавіта для гэтага патрэбна сям’я — каб заўсёды адчуваць падтрымку і апору. Жэня стараецца дарыць мне на ўсе святы кветкі з дапамогай сяброў, а яму заўсёды збіраю лепшыя перадачы.
Каментары