U Mahilovie źbirajuć podpisy suprać źniščeńnia zamčyšča pad muziej cara
Harvykankam pravodzić hramadskaje abmierkavańnie prajekta, jaki praduhledžvaje znos najstarejšaha parku horada i zryćcio hary, na jakoj stajaŭ Mahiloŭski zamak. Raniej pastavić tam carkvu ŭ honar cara asabista dazvoliŭ Łukašenka.
Pietycyja suprać hetaha prajekta źjaviłasia na partale Petitions.by.
Hramadskaje abmierkavańnie architekturna-płanirovačnaj kancepcyi rekanstrukcyi parku imia Horkaha z uźviadzieńniem muziejnaha kompleksu i dobraŭparadkavańniem terytoryi ŭ h. Mahilovie pravodzicca z 5 pa 19 lipienia 2024 h.
Prajekt praduhledžvaje ŭźviadzieńnie ŭ parku Horkaha muziejnaha kompleksu, pryśviečanaha padziejam pačatku XX stahodździa. Siarod asnoŭnych tem — Pieršaja suśvietnaja vajna, Staŭka Viarchoŭnaha hałoŭnakamandujučaha rasijskaj armii, siamja Mikałaja II, hieorhijeŭskija kavalery, Lutaŭskaja revalucyja 1917 hoda.
Ale haradskija ŭłady i dziaržaŭnyja miedyja nie akcentujuć uvahi na tym, što dla realizacyi muziejnaha kompleksu nieabchodna budzie źnieści roŭna pałovu staradaŭniaha parku i źniščyć uvieś archieałahičny płast hary, na jakoj stahodździami isnavaŭ Mahiloŭski zamak.
Pavodle vyniesienaj na abmierkavańnie kancepcyi bolšaja častka kompleksu, 2650 m2 z 2980 m2, musić raźmiaścicca ŭ padvale z ekspłuatavanym dacham. Heta aznačaje, što na ŭsioj hetaj płoščy budzie zrytaja Zamkavaja hara, a źvierchu niemahčyma budzie pasadzić novyja drevy.
Aŭtary pietycyi vykazvajuć ździŭleńnie, što taki prajekt uvohule vynosicca na abmierkavańnie, choć hruba parušaje mnostva pałažeńniaŭ zakanadaŭstva. U pieršuju čarhu — rehłamienty achoŭnaj zony histaryčnaha centra horada, pavodle jakich zabaraniajecca źmianieńnie histaryčnaha łandšaftu parku, uźviadzieńnie novych budynkaŭ na miescy stračanaj histaryčna značnaj zabudovy i źniščeńnie ci pryčynieńnie škody historyka-kulturnym kaštoŭnaściam na hetaj terytoryi.
Akurat na miescy budučaha budaŭnictva z XII — XIII stst. raźmiaščalisia siaredniaviečnyja ŭmacavańni — Mahiloŭski zamak, jaki praisnavaŭ da XIX stahodździa, a taksama hruntavy mohilnik. Pry realizacyi prajekta jany buduć padčystuju vyniščany, choć uniesieny ŭ Dziaržaŭny śpis historyka-kulturnych kaštoŭnaściej.
Niama abhruntavańnia dla novaha budaŭnictva na Zamkavaj hary i ŭ prajekcie detalovaj płaniroŭki, dzie ŭsia terytoryja byłoha zamka paznačana jak azielanionaja zona, jakaja nie praduhledžvaje nijakaha novaha budaŭnictva.
Pavodle schiemy azielanionych terytoryj ahulnaha karystańnia Mahilova, jakaja była raspracavanaja śpiecyjalistami BiełNDIPHoradabudaŭnictva, park imia Horkaha nazyvaŭsia žycharami ŭ liku tych, što prapanoŭvali pakinuć u naturalnym stanie.
Pavodle padlikaŭ śpiecyjalistaŭ instytuta ŭ Leninskim rajonie Mahilovie vostra brakuje parkaŭ i skvieraŭ: zabiaśpiečanaść składaje ŭsiaho 2,72 m2 na čałavieka pry narmatyvie dla bujnych haradoŭ 8 m2 na čałavieka. I ŭ hety čas haradskija ŭłady vynosiać na abmierkavańnie prajekt, jaki musić źniščyć jašče adzin park.
Park na hetym miescy kaštoŭny i z histaryčnaha punktu hledžańnia. Heta najstarejšy publičny park u horadzie, jaki byŭ zakładzieny pa inicyjatyvie tahačasnaha hubiernatara Alaksandra Dembavieckaha, viadomaha biełaruskaha krajaznaŭca.
Hrošy na jaho vyłučyli haradskaja duma i žychary horada: skinulisia, chto kolki zmoh. U knizie pad redakcyjaj Dembavieckaha «Vopyt apisańnia Mahiloŭskaj hubierni» značycca:
«Na viersie hary raźbity vosieńniu 1872 hoda haradski sad, jaki abiacaje ŭ budučyni žycharam horada cudoŭnaje miesca dla hulańniaŭ dziakujučy cudoŭnamu krajavidu na Dniapro i jaho navakolli, dziakujučy čystamu pavietru i doŭhim alejam. Letam 1881 hoda ŭ hetym sadzie stvorany fantan… Pamiž maładymi, niadaŭna pasadžanymi fruktovymi i parkavymi drevami hetaha sadu sustrakajucca staryja, davoli vialikija i navat raskošnyja».
U 1950 hodzie były sad Dembavieckaha atrymaŭ imia rasijskaha piśmieńnika Maksima Horkaha, jakoje nosić dahetul, choć haradžanie pieryjadyčna patrabujuć ad uładaŭ viarnuć jamu histaryčnuju nazvu. Amal 150 hadoŭ jon byŭ ulubionym i adzinym parkam u centry horada, pakul nie źjaviŭsia park Padmikolle.
Z 2000 hoda kult siamji Mikałaja II, jakaja paśla praciahłych sprečak była pryličana Ruskaj pravasłaŭnaj carkvoj da liku pakutnikaŭ, prasoŭvaŭ mahiloŭski archijepiskap Maksim (Krocha), uradženiec Baškiryi. Pry im źjaviłasia ideja pabudavać na Zamkavaj hary carkvu ŭ honar śviatych carskich pakutnikaŭ, to-bok u honar siamja Mikałaja II.
Ideja vyklikała šyroki rezanans siarod haradžan, suprać vystupili nie tolki haradžanie i historyki, ale i mnohija čynoŭniki. «Budujcie dzie zaŭhodna, ale tolki nie tut».
Carkoŭniki, zaručyŭšysia padtrymkaj mitrapalita Fiłareta i blizkaha paplečnika Łukašenki Uładzimira Kanaplova, vyrašyli nie źviartać uvahi na hramadskaje mierkavańnie i zakanadaŭstva, atrymaŭšy pramy dazvoł ad Łukašenki na budaŭnictva.
Chram u honar carskaj siamji pačali ŭzvodzić u 2002 hodzie, ale skončyli tolki ŭ 2013.
Takim čynam miesca pad novy prajekt vybrana nievypadkova — prarasijskija siły i carkoŭniki chočuć pad vyhladam muzieja, byccam by pryśviečanaha padziejam pačatku XX stahodździa, stvaryć paŭnavartasny kompleks, jaki b prasłaŭlaŭ rasijskuju ŭładu ŭ asobie cara, simvalična (i fizična) źniščajučy historyju horada časoŭ Vialikaha Kniastva Litoŭskaha.
Charakterna, što zakazčykam prajekta vystupaje Upraŭleńnie kapitalnym budaŭnictvam h. Mahilova, jakoje padparadkoŭvajecca harvykankamu. Sama architekturna-płanirovačnaja kancepcyja była raspracavana aŭtarskim kalektyvam instytuta «Mahiloŭhramadzianprajekta», u jaki ŭvajšli hałoŭny architektar prajekta Vital Rahaŭcoŭ, a taksama S. Rybakova i A. Navičenka.
Heta nie pieršy ambicyjny prajekt hetaha mahiloŭskaha architektara: jamu ž naležać prajekty tryumfalnaj arki na ŭjeździe ŭ horad z boku Minsku; parku Padmikolle i leśvicy, jakaja viadzie da jaho; muziejnaha kompleksu na Bujnickim poli ŭ vyhladzie vielizarnaha ordena Ajčynnaj vajny (praŭda, daviedacca pra heta možna budzie tolki ź viertalota).
Aŭtary ž pietycyi prapanujuć alternatyvu prajektu, jakaja dazvolić zachavać park, reštki Mahiloŭskaha zamka i adradzić stračanyja pomniki architektury — prosta adnavić na susiedniaj z parkam płoščy Słavy dom hubiernatara, u jakim jakraz i žyŭ car Mikałaj II ź siamjoj i dzie raźmiaščałasia i jahonaja Staŭka.
Pomnik architektury kłasicyzmu, jaki raźmiaščaŭsia na susiedniaj z parkam płoščy Słavy, byŭ uzarvany niemcami ŭ 1944 hodzie pry adstupleńni z horada. Siońnia na jaho miescy hazon, a ŭ narmatyŭnych aktach až z 2005 hoda zakładziena jaho adnaŭleńnie razam z susiednim budynkam hubiernskaha praŭleńnia i ratušaj. Ratušu adnavili, ale da doma hubiernatara ruki za 20 hadoŭ tak i nie dajšli.
Jak adznačajecca ŭ pietycyi, zachavałasia vialikaja kolkaść fotazdymkaŭ jak eksterjeraŭ, tak i interjeraŭ doma, u tym liku tych pakojaŭ, dzie pražyvaŭ i pracavaŭ Mikałaj II — heta robić budynak idealnym miescam dla muziejnaj ekspazicyi, pryśviečanaj carskaj siamji i dziejnaści Staŭki.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆU Mahilovie źniščać histaryčnuju elektrastancyju pad prajekt zabudoŭščyka. Znos iznoŭ vydajuć za rekanstrukcyju
Na haradziščy na Miency raźbirajuć fantastyčnaj zachavanaści hihanckija dubovyja zruby X stahodździa
U Połacku imkliva razburajucca ruiny kaścioła. Abvaliłasia jašče častka mura
«Heta sapraŭdnaja siensacyja». Pry raskopkach na Miency znajšli zaamorfnuju fihuru, jakoj 1000 hadoŭ
Kamientary