«Unikalnaje spałučeńnie dźviuch roznych tradycyj». Pry raskopkach staražytnaha Mienska vyjavili dadatkovuju liniju abarony
Draŭlanyja fartyfikacyjnyja zbudavańni, vyjaŭlenyja padčas raskopak na haradziščy na Miency, nie majuć anałahaŭ va Uschodniaj Jeŭropie. Pra toje, čamu heta ŭnikalny pomnik, anałahaŭ jakomu niama ni ŭ Rasii, ni va Ukrainie, piša rasijskaje vydańnie Sputnik.
U minułym hodzie ŭ chodzie maštabnaha vyvučeńnia letapisnaha Mienska navukoŭcy raskryli draŭlanyja kleci z duba, jakija ŭ Ch stahodździ ŭźviali dla abarony horada. U biahučym palavym siezonie kanstrukcyi razabrali i adpravili na kansiervacyju. Heta ŭžo dazvoliła zrabić niekalki siensacyjnych adkryćciaŭ.
Ciapier u chodzie raskopak pierad razabranymi dubovymi kleciami atrymałasia vyjavić jašče adnu liniju abarony, pra najaŭnaść jakoj navukoŭcy i nie zdahadvalisia.
«Dla Ch stahodździa dla dadzienaj terytoryi byli charakternyja abarončyja zbudavańni ŭ vyhladzie kleciaŭ, jakija tut užo daśledavali», — raskazaŭ zahadčyk adździeła archieałohii Siarednich viakoŭ i Novaha času Instytuta historyi NAN Andrej Vajciachovič.
Pavodle jaho słoŭ, pa miery taho, jak daśledavałasia terytoryja ad kleciaŭ u bok raki, była znojdziena jašče adna linija zrubaŭ, vykananych u kłasičnaj tradycyi z hakami, jakija ŭmacoŭvajuć vonkavuju ścianu.
«Jana nie była źviazanaja z asnoŭnymi kleciami, ale za joj była adkrytaja jašče adna linija biarvieńnia, jakija ŭmacavanyja hakami, a karotkija biarviony, kab ich nie ssunuli ź miesca, zmacavanyja draŭlanymi štechielami», — źviarnuŭ uvahu historyk.
Andrej Vajciachovič rastłumačyŭ, što heta ŭžo zusim inšaja technałohija, adroznaja ad tradycyjnych kleciaŭ, jakaja bolš charakternaja dla zachodnich słavian, a nie ŭschodnich.
«Heta ŭnikalnaje spałučeńnie dźviuch roznych tradycyj uźviadzieńnia abarončych zbudavańniaŭ. Heta značyć, što žychary horada na Miency byli ŭ kursie samych sučasnych na toj momant technałohij abarončaha dojlidstva. Mabyć, u rabotach brali ŭdzieł jak miascovyja majstry, tak i pryjezdžyja, jakija i dapamahali budavać jašče adnu liniju abarony», — miarkuje archieołah.
Pry hetym jon zrabiŭ asablivy akcent, što ŭpieršyniu ŭ historyi archieałohii va Uschodniaj Jeŭropie vyjaŭlena takoje spałučeńnie draŭlanych kanstrukcyj. «Heta novaja staronka ŭ historyi abarončaha dojlidstva», — upeŭnieny Andrej Vajciachovič.
«Heta nacyjanalny zdabytak, tamu što heta ŭnikalny pomnik, padobnaha jakomu nidzie niama», — kanstatavaŭ archieołah.
Ciapier i hetyja draŭlanyja kanstrukcyi buduć razabranyja dy adpraviacca na kansiervacyju ŭ Homiel, dzie ŭžo znachodziacca kleci z duba Ch stahodździa.
Pa słovach navukoŭca, nastupnaje važnaje pytańnie — heta muziejefikacyja znachodak. Treba budzie vyrašyć, patrebny asobny muziej ci znachodki buduć pieradadzienyja ŭ dziejny. Mahčyma, atrymajecca znajści rašeńnie, jakoje dazvolić zachavać kampazicyju vała i fartyfikacyjnyja zbudavańni viernuć na miesca, kab pakinuć histaryčny kantekst.
«Nijakija viadomyja ŭ Biełarusi draŭlanyja abarončyja zbudavańni pa składanaści i pa mahutnaści ź imi niesupastaŭnyja», — padkreśliŭ archieołah.
Andrej Vajciachovič zaŭvažyŭ, što ŭ asnoŭnym haradziščy časoŭ Staražytnaj Rusi daśledavalisia na terytoryi sučasnych Biełarusi, Rasii i Ukrainy ŭ 60-70-ch hadach minułaha stahodździa. Tady rabilisia prosta razrezy vała, i nichto nie adkryvaŭ takija vialikija płoščy, jak ciapier u Biełarusi.
Na haradziščy na Miency raźbirajuć fantastyčnaj zachavanaści hihanckija dubovyja zruby X stahodździa
«Takoha ŭzrostu znachodak, jakija znajšli na Miency, na terytoryi Uschodniaj Jeŭropy bolš niama» — dyrektar Instytuta historyi
Znachodki letašnich archieałahičnych raskopak na Miency dadajuć Minsku ŭzrostu
Pry raskopkach haradzišča na Miency znajšli draŭlanyja kanstrukcyi, jakim moža być bolš za tysiaču hadoŭ
«Niemahčyma pastavić vartaŭnika la kožnaha pomnika». Archieołah raskazaŭ pra niečakanyja znachodki i prablemu čornych kapačoŭ
Stała viadoma pra aryšt minskaha chirurha z 17-hadovym stažam. Joj pahražaje ahromnisty termin za palityku5
Kamientary
U tym samym stahoddzi Miensk, chaj i na novym miejscie, usio jašče zastavaūsia draūlianym...
Valancin Siadoŭ vyznačaje nasielnictva kultury ŭschodnielitoŭskich kurhanoŭ jak «plamieńničnuju hrupu, zvanuju litvoj»[40] ci nazyvajecie prostaja «plemia litva»[4].
Chto była kultura ŭschodnielitoŭskich kurhanoŭ?
U VI st. trupaspaleńni ŭžo pieravažajuć u kultury ŭschodnielitoŭskich kurhanoŭ. Pieršapačatkova abrad trupaspaleńnia pačaŭ praktykavacca ŭ basiejnie raki Niarys (Vilija), a paśla raspaŭsiudziŭsia adtul pa ŭsich nakirunkach. Na dumku archieołaha Adolfasa Taŭtavičusa, abrad trupaspaleńnia i nadzvyčaj chavać pa niekalki niabožčykaŭ u adnym kurhanie pryjšoŭ ad bałckaha plemieni jaćviahaŭ (z paŭdniovaha Zaniamońnia), ź jakim nasielnictva kultury juschodnielitoŭskich kurhanoŭ užo IV—V stst. padtrymlała cesnyja suviazi[10].
U hety čas šyrakaje raspaŭsiudžańnie atrymali pachavani z kańmi, što było pieraraniata piekła bałckich plamaŭ jaćviahaŭ i prusaŭ[16]
https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0_%D1%9E%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%85_%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D1%9E
Heta jašče prama nie pakazvaje , što jany byli jaćviahamoŭnymi. Naprykład u Radzimičaŭ i Kryvičaŭ było šmat bałckich elemientaŭ, tamu ich ličać słavianizavanymi bałtami.
Treba źviarnucca da piśmovych krynic:
U Kviedlinburhskich Anałach pry apisańni pakutnickaha skonu biskupa-misijaniera sv. Bruna Kvierfurckaha , vyjaŭlena pieršaja piśmovaja zhadka pra Litvu («Litua») [10] . Litoŭcy ličać hetuju datu simvaličnym pačatkam svajoj krainy [11]
https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Roczniki_Kwedlinburskie
Hetak ža paŭtorna zhadvajecca pra śmierć Bruna Kvierfurckaha ŭ Hystoria de predicacione episcopi Brunonis ( Historyja misii biskupa Bruna ) — siaredniaviečnaja praca na łatyni pačatku XI stahodździa, jakaja apisvaje misiju i pakutnicki skon Bruna Kvierfurckaha .
Tekst nie źmiaščaje nijakich miascovych nazvaŭ (akramia nazvy ziamli Prusija ), tamu miesca misii i hibieli źjaŭlajecca pradmietam mnostva hipotez [3] . U «Historyi» zhadvajecca kiraŭnik prusakoŭ pa imi Niecimier [4]
https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Hystoria_de_predicacione_episcopi_Brunonis
Dźvie nadziejnyja krynicy paviedamlajuć što Bruna pamior u Litvie, a inšy, što ŭ Prusii. Pry hetym abiedźvie krynicy ličacca nadziejnymi. Dyk moža Litva była častkaj etnahrafičnaj hrupy prusakoŭ? Jak naprykład Jaćviahi? Tady ŭsio stanovicca na svaje miescy.
Što z hetaha vynikaje? Kali plemia Litva byli prusakami ŭ šyrokim sensie słova, to jany byli zachodnimi bałtami i roźnica pamiž sučasnymi litoŭcami i staražytnymi takaja ž jak pamiž słaviencami i biełarusami.
Naprykład, litoŭskija historyki časta spasyłajucca na list Vitaŭta, dzie jon kaža, što Žamajty heta tyja ž litoŭcy, prosta na litoŭskim žamojci nižniaja ziamla, a aŭkšajtyja vierchniaja. Adnak varta ŭličyć, što tady vyrašaŭsia los Žamojci i jon moh prosta chłusić, kab pašyryć miežy VKŁ. Na hetaukazvaje jaho piačatka. Na jakoj namalavany Hierb Litvy, Žamojci, Trakajskaha kniastva i Rusi. Heta značyć narodaŭ, jakija zasialali VKŁ, što aznačaje , što adzinaha litoŭskaha etnasu nie isnavała.
https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%96%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%82#/media/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Witold_Duke_of_Lithuania_seal.PNG
Pakolki ŭschodnija litoŭcy havorać nie pa jaćviažskaj-pruskaj, a na aŭkšajckaj uschodniebałtyjskaj movie možna zrabić vysnovu, što staražytnyja litoŭcy rastvarylisia ŭ staražytnaŭakšajckim etnasie i biełaruskam. Tamu tytulnaj nacyi ŭ VKŁ nie było ci byli ŭsie adrazu.
A zakaz k pieršaj stolicie VKŁ do Vilnie.
Jość cikavy artykuł :
https://be.m.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0
Halšanskaje kniastva — fieadalnaja votčyna kniazioŭ Halšanskich u kancy XIII — siaredzin XVI st. Centr — Halšany (ciapier Ašmianskaha rajona). Zajmała pieršapačatkova terytaryju mižrečča Vilii i Niomana, kala XV st. raspościrałasia z panačy na paŭdzień — ad Vilkamira (ciapier h. Ukmierhie, Litva) i Pastavaŭ da Hłuska i Turava, z uschodu na zachad — ad Minska da Mastoŭ. Upieršyniu ŭpaminajeca ŭ krynicach kala 1280 hoda, kali Holša «zamak stałahičnyja kniastvy svajha zasnavaŭ na rečy Karabiel». Kniazi Halšanskija čas pazyki vysokija pasady ŭ Vialikim Kniastvie Litoŭskim. U 1440 i 1492 u Halšanach adbylisia narady dla vybaraŭ kandydataŭ na vielikakniažacki prastoł. U siaredzinie 16 st. radavoje ŭładańnie Halšanskich pierajšło dy Sapiehaŭ.
Zastajecca tolki vyśvietlić jakuju terytoryju jano zajmała pry Mindoŭhu?
I tut jość adkaz:
Zamak Rakancyški (Rekanciszki) — pabudavany ŭ 12 stahodździ, zaraz znachodzicca ŭ rehijanalnym parku ŭ rajonie Novaja Vilejka Vilniusa .
Ličycca, što zamak Rakančyški – adzin z najstarejšych u Litvie . Ź letapisaŭ i lehiend viadoma, što jon byŭ pabudavany ŭ 12 stahodździ kniaziem Cholšam [1] .
https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_w_Rakanciszkach
Takim čynam u pryvatnaŭłaśnickija ŭhodździ Halšanskich uvachodziła faktyčnaja terytoryja ŭschodnie-litoŭskich kurhanoŭ, jadro VKŁ .Z haradami Halšany i Vilnia.
Taksama varta adznačyć, što šmat pišuć pra vialikich kniazioŭ Litoŭskich, a voś kniazi Halšanskija viadomyja tolki z kanca 14 pačatak 15 stahodździa. Heta pakazvaje , što vialikija kniazi Halšanskija i byli vialikimi kniaziami litoŭskimi. Heta značyć, možna śćviardžać, što pieršaja stalica horad Halšany i vytok dziaržaŭnaści Litvy.