Ci sapraŭdy «ekałahična čystyja» pradukty bolš karysnyja dla zdaroŭja?
Voś što kažuć vyniki navukovych daśledavańniaŭ.
Daśledavańni na žyviołach
Vučonyja z Univiersiteta Ła-Rašel i Univiersiteta Burhundyi ŭ Francyi 2017 hodzie praviali daśledavańnie, padčas jakoha na praciahu niekalkich miesiacaŭ vyroščvali dźvie hrupy kurapatak. Adnu ź ich jany karmili zierniem i kukuruzaj, atrymanymi na zvyčajnych palach, druhaja atrymlivała toj ža korm, ale vyraščany arhaničnym sposabam — bieź minieralnych uhnajeńniaŭ, hierbicydaŭ i piestycydaŭ.
Pieršapačatkova kalehi navukoŭcaŭ prahnazavali, što roźnica budzie niaznačnaj. Adnak realnyja vyniki akazalisia niečakana prykmietnymi. U ptušak, jakija spažyvali zbožža sa zvyčajnych paloŭ, nazirałasia paharšeńnie imunnaj sistemy, pamianšeńnie kolkaści erytracytaŭ i rost kolkaści kišečnych parazitaŭ.
U samak takich kurapatak jajki byli mienšyja, a škarłupina jajek — tančejšaja, u samcoŭ — mienš jarkaje apiareńnie. Akramia hetaha, u ptušak, jakija atrymlivali zvyčajny korm, prykmietna źniziłasia naturalnaja reakcyja na pahrozu: jany ŭciakali na mienšuju adlehłaść, čym zvyčajna.
Takija efiekty, na dumku vučonych, mohuć być źviazanyja z parušeńniami jak u endakrynnaj, tak i centralnaj niervovaj sistemach, vyklikanych uździejańniem chimičnych rečyvaŭ, što vykarystoŭvajucca ŭ ciapierašniaj sielskaj haspadarcy.
Hetyja vyniki paćviardžajuć vyniki daŭniejšych daśledavańniaŭ na žyviołach, praviedzienych u pieryjad z 1926 pa 1987 hod na pacukach, trusach, kurach i navat bujnoj rahataj žyviole.
Naprykład, vučonyja zaŭvažyli, što śpiermatazoidy bykoŭ, jakich karmili sienam, vyraščanym bieź minieralnych uhnajeńniaŭ, mieli lepšuju ruchomaść. Mahčymaj pryčynaj navukoŭcy ličać adsutnaść u takim kormie ciažkich mietałaŭ, naprykład, kadmiju, jaki zvyčajna vykarystoŭvajecca ŭ fasfatnych uhnajeńniach u sučasnaj sielskaj haspadarcy.
A što ŭ vypadku ludziej?
U adroźnieńnie ad daśledavańniaŭ na žyviołach, dzie možna stroha kantralavać umovy — izalavać, rehulavać charčavańnie, adsočvać pakazčyki, — ź ludźmi heta niemahčyma. Takija łabaratornyja ŭmovy nielha stvaryć, i tamu navukoŭcy ŭ asnoŭnym spadziajucca na naziralnyja daśledavańni, jakija mienš dakładnyja, čym ekśpierymienty ŭ kantralavanych umovach.
Samy apošni sistemny ahlad vynikaŭ kala 50 navukovych daśledavańniaŭ pa hetym pytańni byŭ apublikavany kitajskimi navukoŭcami ŭ časopisie Nutrition Reviews u vieraśni hetaha hoda. Jon paćviardžaje hipotezu pra suviaź pamiž arhaničnym charčavańniem i źnižeńniem ryzyki peŭnych zachvorvańniaŭ. Adnak vielmi niaznačnaja kolkaść daśledavańniaŭ nie dazvalaje ŭpeŭniena heta śćviardžać.
Naprykład, u narviežskim daśledavańni ciažarnych žančyn užyvańnie arhaničnaj ježy źviazana z panižanaj ryzykaj preekłampsii, ale hetyja danyja pakul nie paćviardžajucca inšymi daśledavańniami.
Vysnovy inšych daśledavańniaŭ havorać pra toje, što ŭžyvańnie arhaničnych praduktaŭ pryvodzić da palapšeńnia jakaści śpiermy, źnižaje ryzyku raźvićcia niekatorych typaŭ limfom. Ale i tut kolkaść daśledavańniaŭ abmiežavanaja. Vysnovy dvuch daśledavańniaŭ śćviardžajuć pra źnižeńnie vypadkaŭ alerhij u dziaciej. Adnak inšaje niadaŭniaje daśledavańnie takich efiektaŭ nie vyjaviła.
Najbolš dakazanym, adpaviedna raspracavanaj kitajskimi vučonymi mietodycy acenki vynikaŭ, staŭ efiekt upłyvu spažyvańnia «bijapraduktaŭ» na źnižeńnie ryzyki naboru vahi i atłuścieńnia.
Dastatkova pierakanaŭčymi vyhladajuć taksama vysnovy vučonych, atrymanyja šlacham analizu danych bazy NutriNet, jakaja ŭtrymlivaje infarmacyju pra charčavańnie 70 tysiač čałaviek. Jana ŭličvaje takija faktary, jak sacyjalna-ekanamičny status, spažyvańnie tytuniu i ałkaholu, fizičnaja aktyŭnaść dy inšyja.
Analiz danych z NutriNet pakazaŭ, što rehularnaje spažyvańnie arhanična vyraščanych praduktaŭ źviazana sa źnižeńniem ryzyki atłuścieńnia, dyjabietu 2 typu, raku hrudziej u postmienapaŭzie i limfomy.
Jak adznačajuć aŭtary, niehatyŭny ŭpłyŭ piestycydaŭ na zdaroŭje ludziej taksama isnuje.
U 2015 hodzie mižnarodnaja hrupa daśledčykaŭ padličyła, što ŭździejańnie arhanafasfatnych piestycydaŭ, asabliva na ciažarnych žančyn, stała pryčynaj źnižeńnia siaredniaha ŭzroŭniu IQ na 2,5 bała ŭ dziaciej, jakija naradzilisia ŭ Jeŭropie ŭ 2010 hodzie.
Pa acenkach vučonych, kala 60 000 vypadkaŭ razumovaj adstałaści štohod u Jeŭropie možna adnieści da ŭździejańnia hetaj hrupy piestycydaŭ, vykarystańnie jakich zabaroniena ŭ arhaničnaj sielskaj haspadarcy.
Rola adnoj porcyi
Daśledavańnie, praviedzienaje vučonymi Harvardskaha ŭniviersiteta, u chodzie jakoha byli praanalizavanyja danyja pra charčavańnie bolš čym 160 tysiač čałaviek na praciahu dvaccaci hadoŭ, pakazała, što tyja, chto rehularna jeŭ bolš za čatyry porcyi harodniny i sadaviny ź nizkim abo ŭmieranym uzroŭniem zabrudžvańnia piestycydami, mieli na 36% mienšuju ryzyku śmiarotnaści ad raku, sardečna-sasudzistych i reśpiratornych zachvorvańniaŭ u paraŭnańni z tymi, chto jeŭ mienš za adnu porcyju.
Adnak pry kłasifikacyi praduktaŭ na dźvie hrupy — z vysokim i nizkim utrymańniem reštkaŭ piestycydaŭ — vučonyja vyśvietlili, što ŭ ludziej, jakija jeli harodninu i sadavinu z najbolšym uzroŭniem zabrudžvańnia, padobnaha efiektu źnižeńnia śmiarotnaści nie nazirałasia.
Asabliva ŭražvaje jašče adna vysnova, da jakoj pryjšli daśledčyki, — zamiena chacia b adnoj porcyi harodniny i sadaviny z vysokim utrymańniem piestycydaŭ na porcyju praduktaŭ ź mienšym uzroŭniem zabrudžvańnia moža źnizić śmiarotnaść prykładna na 11%.
Takim čynam, choć navukovyja dokazy karyści arhaničnych praduktaŭ zastajucca abmiežavanymi, nie vyklikaje sumnievy toj fakt, što arhaničnaja ježa zasłuhoŭvaje bolšaj uvahi i pavahi. Heta pryniasie karyść nie tolki zdaroŭju, ale i stanoŭčy ŭpłyŭ na navakolnaje asiarodździe i zdaroŭje płaniety ŭ cełym.
Kamientary