Aleś Bialacki raskazaŭ, čamu pravaabaroncy ŭ razhar represij vyrašyli nie pakidać krainu

— Sapraŭdy, my byli ŭ huščy padziejaŭ 2020 i 2021 hoda, choć i ŭ nie pieršych šerahach ale što tyčyłasia dapamohi represavanym, zboru infarmacyi, raspaŭsiudu infarmacyi — «Viasna» rabiła ŭsio dziela taho, kab sabrać infarmacyju pra ludziej, jakich tady masava bili i sadžali, jakija nieviadoma kudy dziavalisia, i pra ichnyja losy.

Šukali mahčymaści dla dapamohi. I napačatku, kali ŭdar ŭładaŭ prychodziŭsia pa šyrokich kołach aktyvistaŭ, palityčnych aktyvistaŭ, nas dzieści nie zaŭvažali: vidavočna, što ŭ KDB, milicyi prosta nie chapała na ŭsich siłaŭ. Ale ŭ 2021 hodzie, kali jany pastupova-pastupova pašyrali absiah represij, stała zrazumieła, što i my znachodzimsia pad pilnaj uvahaj.

U vieraśni 2020 hodu ŭ nas była aryštavanaja Marfa Rabkova, siabroŭka «Viasny». U studzieni 2021 hodu prajšli pieršyja vobšuki ŭ našych viasnoŭskich siabroŭ, na ofisach «Viasny». I paśla hetaha stała zrazumieła, što nieŭzabavie mohuć być i represii niepasredna, piersanalna suprać tych, chto pracavaŭ u «Viaśnie» ŭžo vielmi daŭno, chto viadomy, chto davaŭ intervju, chto pracavaŭ u roznych kirunkach pravaabarončaj dziejnaści ŭ Biełarusi.

Maje kalehi ŭ hety čas vyjazdžali na kanfierencyju za miažu, i kali jany viartalisia ŭ Biełaruś u lipieni 2021 hodu, to na miažy ich spynili, byŭ vielmi detalovy vobšuk. Heta byŭ jašče adzin tryvožny zvanok, paśla jakoha my sustrakalisia z Uładziem Łabkovičam i z Valancinam Stefanovičam. Nahadaju, heta byŭ čas kavidu. Pamiataju jak zaraz, jak my siadzieli ŭ roznych kutach pakoju i razmaŭlali pra našyja budučyja płany, pra toje, što moža adbycca.

I ja tady skazaŭ, što mnie jak staršyniu arhanizacyi, jakaja ŭžo ciarpić ad represij — a našyja vałanciory i Marfa Rabkova ŭžo tady siadzieli ŭ turmie — nie vypadaje zaraz uciakać na emihracyju, sychodzić, źjazdžać ź Biełarusi, bo heta budzie vyhladać nie zusim słušna. Tym bolš što na viadomaść našaj arhanizacyi, «Viasny», zvažali, biezumoŭna, i biełaruskija ŭłady, i mižnarodnaja supolnaść.

My pavinny byli trymać hety ŭdar i być razam z achviarami palityčnych represij, uvohule z šyrokim kołam ludziej, jakija praciahvali supraciŭ, my musili dapamahać, my dapamahali ŭ Biełarusi da apošniaj chviliny, znachodziačysia tam, tym, chto ŭžo źniavoleny. Heta była dapamoha samaha roznaha vidu: i pieradačy ŭ turmy, i maralnaja dapamoha siemjam, i zbor infarmacyi, prysutnaść na sudach, manitorynh hetych palityčnych sudoŭ. My rabili hetuju pracu, pytańnie, ci źjechać, my abmiarkoŭvali i vyrašyli — nie, zastajemsia.

I litaralna praz paru dzion paśla heta abmierkavańnia adbylisia aryšty, zatrymali nas i taksama šerah našych siabroŭ z «Viasny». Byli masavyja vobšuki, usiaho bolš za 120 vobšukaŭ pa ŭsioj Biełarusi, datyčnych «Viasny». Heta byli i rehijanalnyja ofisy «Viasny», i minskija ofisy, i našy kvatery, kudy ŭłomvałasia milicyja — apieratyŭniki pravodzili hetyja vobšuki, heta było vielmi maštabna, šyroka.

U SIZA na Vaładarcy zastalisia my ŭtroch — Uładź Łabkovič, Valancin Stefanovič i ja. Peŭny čas tam znachodziłasia i žonka Uładzia Łabkoviča, ale praz 10 dzion, dziakuj Bohu, jaje vypuścili, i my zastalisia ŭtroch u takoj sytuacyi, razam z sotniami inšych palitviaźniaŭ, jakija na toj čas byli ŭ Biełarusi.

Maralna ja byŭ hatovy, dla mianie heta było dežaviu, jak byccam by ja viarnuŭsia, adkruciŭšy 8 hadoŭ, u toj čas, kali ja siadzieŭ na Vaładarcy. U 2021 hodzie ja znoŭ apynuŭsia tam, tolki ŭ susiednich ŭžo «chatach», u susiednich kamierach.

Było adčuvańnie, što voś usio tut znajomaje, što mašyna praviarnuła niejki kavałak žyćcia, i ty znoŭ viarnuŭsia ŭ hetyja nie zusim, ja skazaŭ by, narmalnyja ŭmovy. Bo tam zaŭsiody pieranasielena, zaŭsiody prablemy ź miedycynaj, usialakija inšyja prablemy. Viarnuŭsia ŭ hetaje ciažkaje stanovišča.

My zastalisia, inšaja sprava, što, moža być, my nie spadziavalisia, nie raźličvali, što naša źniavoleńnie budzie takim doŭhim. Z momantu zatrymańnia da momantu vyzvaleńnia mianie i Uładzia Łabkoviča, jakoje adbyłosia 13 śniežnia 2025 hodu, prajšło 4 hady i 5 miesiacaŭ, ličy 4 z pałovaj hoda. A Valancin Stefanovič dasiul praciahvaje siadzieć, u jaho hety turemny ličylnik, tajmier nie spyniŭsia, jon praciahvaje cikać dzień za dniom, źniavoleńnie praciahvajecca.

Što paŭpłyvała na takoje doŭhaje, praciahłaje źniavoleńnie — terminy ŭ nas byli davoli vialikija, mnie dali 10 hadoŭ źniavoleńnia, Valancinu — 9, Uładziu — 7 hadoŭ? Paŭpłyvała, biezumoŭna, situacyja z vajnoj va Ukrainie, jakaja raptam i samu tematyku i prablematyku Biełarusi adsunuła na zadni płan, i toje, što ŭ nas pačałosia faktyčna vajennaje stanovišča. Biełaruś vielmi mocna była ŭciahnutaja ŭ hetuju vajennuju kampaniju, nie treba kazać, kolki rasijskaj vajskovaj techniki prajechała praź Biełaruś. Ź Biełarusi pačałasia ŭvohule ŭsia vajna: rasiejskija vojski ŭvajšli va Ukrainu ź biełaruskaj terytoryi.

I, biezumoŭna, trahiedyja, što naša znachodžańnie ŭ turmie ŭ niejkaj stupieni abiascenienaje, my stali zakładnikami, my stali ŭ vialikim sensie, možna skazać, pałonnymi, jakimi byli faktyčna do apošniaha dnia źniavoleńnia, da našaha vyzvaleńnia.

• 10
• 0
• 0
• 0
• 0
• 3
• 0
• 5