Алесь Бяляцкі расказаў, чаму праваабаронцы ў разгар рэпрэсій вырашылі не пакідаць краіну

— Сапраўды, мы былі ў гушчы падзеяў 2020 і 2021 года, хоць і ў не першых шэрагах але што тычылася дапамогі рэпрэсаваным, збору інфармацыі, распаўсюду інфармацыі — «Вясна» рабіла ўсё дзеля таго, каб сабраць інфармацыю пра людзей, якіх тады масава білі і саджалі, якія невядома куды дзяваліся, і пра іхныя лёсы.

Шукалі магчымасці для дапамогі. І напачатку, калі ўдар ўладаў прыходзіўся па шырокіх колах актывістаў, палітычных актывістаў, нас дзесьці не заўважалі: відавочна, што ў КДБ, міліцыі проста не хапала на ўсіх сілаў. Але ў 2021 годзе, калі яны паступова-паступова пашыралі абсяг рэпрэсій, стала зразумела, што і мы знаходзімся пад пільнай увагай.

У верасні 2020 году ў нас была арыштаваная Марфа Рабкова, сяброўка «Вясны». У студзені 2021 году прайшлі першыя вобшукі ў нашых вясноўскіх сяброў, на офісах «Вясны». І пасля гэтага стала зразумела, што неўзабаве могуць быць і рэпрэсіі непасрэдна, персанальна супраць тых, хто працаваў у «Вясне» ўжо вельмі даўно, хто вядомы, хто даваў інтэрв'ю, хто працаваў у розных кірунках праваабарончай дзейнасці ў Беларусі.

Мае калегі ў гэты час выязджалі на канферэнцыю за мяжу, і калі яны вярталіся ў Беларусь у ліпені 2021 году, то на мяжы іх спынілі, быў вельмі дэталёвы вобшук. Гэта быў яшчэ адзін трывожны званок, пасля якога мы сустракаліся з Уладзем Лабковічам і з Валянцінам Стэфановічам. Нагадаю, гэта быў час кавіду. Памятаю як зараз, як мы сядзелі ў розных кутах пакою і размаўлялі пра нашыя будучыя планы, пра тое, што можа адбыцца.

І я тады сказаў, што мне як старшыню арганізацыі, якая ўжо цярпіць ад рэпрэсій — а нашыя валанцёры і Марфа Рабкова ўжо тады сядзелі ў турме — не выпадае зараз уцякаць на эміграцыю, сыходзіць, з'язджаць з Беларусі, бо гэта будзе выглядаць не зусім слушна. Тым больш што на вядомасць нашай арганізацыі, «Вясны», зважалі, безумоўна, і беларускія ўлады, і міжнародная супольнасць.

Мы павінны былі трымаць гэты ўдар і быць разам з ахвярамі палітычных рэпрэсій, увогуле з шырокім колам людзей, якія працягвалі супраціў, мы мусілі дапамагаць, мы дапамагалі ў Беларусі да апошняй хвіліны, знаходзячыся там, тым, хто ўжо зняволены. Гэта была дапамога самага рознага віду: і перадачы ў турмы, і маральная дапамога сем’ям, і збор інфармацыі, прысутнасць на судах, маніторынг гэтых палітычных судоў. Мы рабілі гэтую працу, пытанне, ці з'ехаць, мы абмяркоўвалі і вырашылі — не, застаемся.

І літаральна праз пару дзён пасля гэта абмеркавання адбыліся арышты, затрымалі нас і таксама шэраг нашых сяброў з «Вясны». Былі масавыя вобшукі, усяго больш за 120 вобшукаў па ўсёй Беларусі, датычных «Вясны». Гэта былі і рэгіянальныя офісы «Вясны», і мінскія офісы, і нашы кватэры, куды ўломвалася міліцыя — аператыўнікі праводзілі гэтыя вобшукі, гэта было вельмі маштабна, шырока.

У СІЗА на Валадарцы засталіся мы ўтрох — Уладзь Лабковіч, Валянцін Стэфановіч і я. Пэўны час там знаходзілася і жонка Уладзя Лабковіча, але праз 10 дзён, дзякуй Богу, яе выпусцілі, і мы засталіся ўтрох у такой сытуацыі, разам з сотнямі іншых палітвязняў, якія на той час былі ў Беларусі.

Маральна я быў гатовы, для мяне гэта было дэжавю, як быццам бы я вярнуўся, адкруціўшы 8 гадоў, у той час, калі я сядзеў на Валадарцы. У 2021 годзе я зноў апынуўся там, толькі ў суседніх ўжо «хатах», у суседніх камерах.

Было адчуванне, што вось усё тут знаёмае, што машына правярнула нейкі кавалак жыцця, і ты зноў вярнуўся ў гэтыя не зусім, я сказаў бы, нармальныя ўмовы. Бо там заўсёды перанаселена, заўсёды праблемы з медыцынай, усялякія іншыя праблемы. Вярнуўся ў гэтае цяжкае становішча.

Мы засталіся, іншая справа, што, можа быць, мы не спадзяваліся, не разлічвалі, што наша зняволенне будзе такім доўгім. З моманту затрымання да моманту вызвалення мяне і Уладзя Лабковіча, якое адбылося 13 снежня 2025 году, прайшло 4 гады і 5 месяцаў, лічы 4 з паловай года. А Валянцін Стэфановіч дасюль працягвае сядзець, у яго гэты турэмны лічыльнік, таймер не спыніўся, ён працягвае цікаць дзень за днём, зняволенне працягваецца.

Што паўплывала на такое доўгае, працяглае зняволенне — тэрміны ў нас былі даволі вялікія, мне далі 10 гадоў зняволення, Валянціну — 9, Уладзю — 7 гадоў? Паўплывала, безумоўна, сітуацыя з вайной ва Украіне, якая раптам і саму тэматыку і праблематыку Беларусі адсунула на задні план, і тое, што ў нас пачалося фактычна ваеннае становішча. Беларусь вельмі моцна была ўцягнутая ў гэтую ваенную кампанію, не трэба казаць, колькі расійскай вайсковай тэхнікі праехала праз Беларусь. З Беларусі пачалася ўвогуле ўся вайна: расейскія войскі ўвайшлі ва Украіну з беларускай тэрыторыі.

І, безумоўна, трагедыя, што наша знаходжанне ў турме ў нейкай ступені абясцэненае, мы сталі закладнікамі, мы сталі ў вялікім сэнсе, можна сказаць, палоннымі, якімі былі фактычна до апошняга дня зняволення, да нашага вызвалення.

• 6
• 0
• 0
• 0
• 0
• 1
• 0
• 4