«Sialancy» 155 hadoŭ

155 hadoŭ tamu ŭ hety samy dzień 9 lutaha 1852 hodu u Miensku ŭ haradzkim teatry adbyŭsia pieršy pakaz spektakla pavodle pjesy Vincenta Dunina‑Marcinkieviča «Sialanka». Z hetaj padziei pačynaje svoj adlik historyja biełaruskaha nacyjanalnaha sceničnaha mastactva.

I nadrukavać, i pastavić pjesu «Sialanka» (druhaja jaje nazva – «Idylija») było niaprosta. Pieradusim, z hledzišča movy, bo balšynia persanažaŭ tvoru ŭpieršyniu zahavaryli pa‑biełarusku (ci, jak tady kazali, pa‑mužycku) pany ž havaryli zvykłaju polskaju movaj. I «kab nie pašyrałasia biełaruskaja nacyjanalnaja zaraza» nakład knihi byŭ abmiežavany. A ad publikacyi da pastanoŭki prajšło jašče cełych 6 hadoŭ. Duninu‑Marcinkieviču treba było stvaryć trupu, jakaja mahła b syhrać i pa‑biełarusku, i pa‑polsku, a taksama mahła adnačasna być pierakanaŭčaj i ŭ dramatyčnych, i ŭ opiernych, i baletnych scenach. U skład trupy ŭvajšli bolej jak 20 čałaviek, siarod ich i sam Dunin‑Marciniekvič i dźvie jahonyja dački. Chor byŭ padrychtavany ź sialanaŭ Lucynki, a muzyku napisali Stanisłaŭ Maniuška i Kanstancin Kržyžanoŭski.

Da premjery była zamoŭlena admysłovaja afiša, jakaja źjaviłasia pieršaj teatralnaj abviestkaj na biełaruskaj movie. U toj dzień, na jaki była pryznačana premjera – 9 lutaha 1852 hodu – pryjšoŭ zahad ab zabaronie spektaklaŭ na «prostonarodnom jazykie». Ale pakolki miascovyja ŭłady raniej dali dazvoł na pastanoŭku, to spektakal usio ž adbyŭsia, a čutki pra zabaronu jašče bolej padahreli intares publiki. Zala była pierapoŭnienaja, spektakl mieŭ nievierahodny pośpiech... Asablivaje zachapleńnie vyklikała vykanańnie roli Navuma Pryhavorki samim Duninym‑Marcinkievičam, a taksama masavyja i opernyja sceny.

Dalejšy los spektakla skłaŭsia dramatyčna. Zabarona davać pakazy na «prostanarodnaj movie» dziejničała, i spektakl trupa pakazvała nielehalna ŭ pryvatnych kvaterach ci damach u Miensku, Babrujsku, Słucku, Hłusku až da 1855 hodu.

Voś tak pačałasia historyja biełaruskaha nacyjanalnaha sceničnaha mastactva.

I praz krychu bolej jak 130 hadoŭ tyja padziei nabyli svoj niečakany praciah. Znoŭ ža i radasny, i dramatyčny.

Spačatku – pra dramatyčny. U paśladoŭnaj pracy razbureńnia histaryčnaha centru Miensku u 1986hodzie dajšła čarha i da histaryčnaha budynku haradzkoha teatru. Tady ŭpieršyniu biełaruskaja moładź (pieravažna hadavancy mastackaj vučelni imia Alaksieja Hlebava) z transparantam «Rujnujuć pomnik biełaruskaj kultury» vyjšła abaraniać teatr. Ale nie dapamahło. Budynak zrujnavali, a moładź (bolej za dziesiać čałaviek) žorstka źbili j kinuli ŭ pastarunak. A jašče praz 20 hadoŭ na miescy budynku, dzie pačałasia historyja nacyjanalnaha teatru, zbudavali novy hatel.

A radasnym praciaham tych 155‑hadovaj daŭniny padziejaŭ stała pastanoŭka ŭ 1993 hodzie na scenie Teatra imia Janki Kupały ŭžo śpisanaj teatraznaŭcami ŭ archiŭ pjesy Vincenta Dunina‑Marcinkieviča «Sialanka». Spektakl pad nazovam «Idylija» ŭ pastanoŭcy režysera Mikałaja Pinihina i scenohrafa Zinovija Marholina vyznačyŭsia vostraj sučasnaj mastackaj formaj i va ŭmovach adradžeńnia cikavaści da biełaruskaj movy i kultury mieŭ vielmi aktualnaje hučańnie. Pastanoŭka zachoŭvajecca ŭ repertuary až da siońnia, choć i zhubiła svaju pieršapačatkovuju mastackuju vartaść. Pryčynaju aktor Viktar Manajeŭ nazyvaje niaŭmolny čas i niezacikaŭlenaść teatru ŭ adnaŭleńni pastanoŭki...

(Manajeŭ) «Heta ŭžo zusim nia taja «Idylija», jakaja była. Pajšli z žyćcia pieršyja vykanaŭcy rolaŭ – Jury Avierjanaŭ, Anatol Łucevič, Lila Davidovič. Inšy artyst ihraje hałoŭnuju rolu Karala Latalskaha. Spektakl byŭ pastaŭleny dla Vitala Redźki i Zoi Biełachvościk. Redźka nie pracuje ŭ teatry amal užo 6 hadoŭ. A režyser, jaki pastaviŭ spektakal pracuje ŭ Pieciarburzie».

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0