Ź Biełarusi za tydzień
†
Adam Suprun
(1928—1999)
18 žniŭnia pamior Adam Suprun, navukoviec z suśvietnym imiem, prafesar, doktar filalahičnych navuk, doktar pedahahičnych navuk, aŭtar bolš za 500 navukovych pracaŭ. Naradziŭsia jon u Pałtavie, skončyŭ Kirhiski ŭniversytet, tam i pačaŭ pracavać. Ad 1966 hodu da apošnich dzion jon zahadvaŭ katedraj tearetyčnaha j słavianskaha movaznaŭstva BDU. Adama Supruna cikavili słavistyka, biełarusisityka, rusistyka, tearetyčnaje i prykładnoje movaznaŭstva, metodyka vykładańnia movy, byŭ jon najpieršym specyjalistam pa pałabskaj movie — staroj słavianskaj movie, ad jakoj zachavałasia nievialičkaja kolkaść pomnikaŭ ChVIII st. Byŭ jon siabram Biełaruskaha kamitetu słavistaŭ, kamisii pa leksykalohii i leksikahrafii pry Mižnarodnym kamitecie słavistaŭ, siabram rady štohodnika «Bałto-słavianskije isśledovanija».
Ziamla tabie pucham, Adamie Jaŭhienavič.
Fiodar Klimčuk
Pantonny most cieraz Haryń
Nia ŭsiudy, dzie treba, u nas jość masty. Hetak, pad Łunincam niama mosta cieraz Prypiać, i aŭtobus Miensk—Stolin musić jechać u abjezd ci to praź Pinsk, ci to na Žytkavičy. Nie było mosta j na Haryni proci Stolina. Kab źviazać vioski na pravym bierazie z samim horadam, prydumali chitruju štuku — pantonny most. Budavać taki most uziaŭsia Pinski sudnabudaŭniča-sudnaramontny zavod. Most źlepiać z troch pantonaŭ ahulnaj daŭžynioj 90 metraŭ, a šyrynioj — 10 metraŭ. Abiacajuć, što takim mostam zmohuć jeździć lubyja mašyny, piša «Źviazda». Jašče adna chitraść u tym, što na zimu hety most buduć razvodzić, kab prapuścić viesnavyja kryhi — vielmi ramantyčna! Pabudujuć jaho da kastryčnika nastupnaha hodu, i prastaić jon 10 hadoŭ, a tady tre budzie jaho źnimać i ramantavać. Tolki ci ŭsie buduć mieć śmiełaść takim mostam jeździć?
Jak u Biełastoku biełarusaŭ rabujuć
U Biełastoku prachodziła mižnarodnaja kanferencyja, i dźvie jaje ŭdzielnicy z Horadni śpiašalisia na abied u tutejšy restaran «Horadnia». Pajšli jany nia samym centram pa vulicy Siankieviča, a karaciejšaj darohaj — pa vulicy Malmieda. Raptam adna z žančyn adčuła niejkaje dakranańnie. Jana adviarnuła hałavu: na plačy ŭ jaje nie było sumački, a matlaŭsia tolki ramieńčyk ad jaje. Niejki małojca tym časam ździraŭ tarbinku ŭ jaje kalehi. I pabieh. U hetuju ž subotu, piša biełastockaja «Niva», u biełaruskaje konsulstva ŭ Biełastoku źviarnulisia ažno 13 biełarusaŭ z prośbaj vydać im papiery na padarožža damoŭ — usich ich abrabavali ci abakrali ŭ Biełastoku.
Najčaściej rabaŭniki pilnujuć kabietaŭ (na mužčynaŭ napadali tolki raz ci dva). Kali ž kabieta idzie z mužčynam, to čakajuć, pakul jon kudy adydziecca ci zahaŭronicca, a tady padlatajuć da ciotki j vyryvajuć z ruk tarbinku. Byvaje j tak: muž vyjšaŭ razhladziecca za tavaram, a žonka siadzić i pilnuje mašyny. Na kaleniach trymaje sumačku, u jakoj hrošy dy papiery, dziaržyć mocna. Raptam złodziej zryvaje dźviery ŭ mašynie, chapaje, što pad rukoj, i daje drała.
Abo jašče pavalać babu na ziamlu i zabiaruć u jaje partmane, dzie b jana jaho ni trymała, choć pad kaptanom.
Kradzienaje adrazu pieradajuć svaim kumplam, što stajać u vyhbach, bramach pobač — łavić takich urvisaŭ nialohka. Usio heta adbyvajecca ŭ samym centry — na alei Piłsudzkaha, na Śviatoha Rocha, Siankieviča, Malmieda, Hajovaj i tradycyjna na Kalvaryjskaj, dzie znachodzicca bazar. Ludzi zastajucca ŭ vialikaj kryŭdzie na Polšču, jakaja nia moža ci nia choča abaraniać haścioŭ ź Biełarusi.
Biełaruski spartovy abutak
Biełaruska-hišpanskaje pradpryjemstva «Biełkielmi», jakoje raniej vypuskała krasoŭki, ciapier pierajšło j na butsy, piša taja samaja «Źviazda». Za hety hod ich vypuściać 16 tysiač. 11 tysiač pradaduć u Hišpanii, a 5 tysiač — u nas tut. Uzialisia jany vypuskać taksama łyžnyja boty. Vyrablajuć amal usio heta z pryvaznoj syraviny. Z našaha biaruć tolki skuru j vuściłki vyrabu mahiloŭskaha «Chimvałakna», jakija pa svaich hihijeničnych jakaściach nibyta lepšyja za hišpanskija.
Mienš škodny renthien
U Rahačovie na zavodzie «Dyjaprajektar» skanstrujavali novy fluarahrafičny aparat «Pulmaskan». Jon lepšy za inšyja tym, što kali im praśviečvajuć hrudzi, dyk čałaviek atrymlivaje ŭ razoŭ 5 mieniej radyjacyi, čym pry praśviečvańni ciapierašnim. Dobra, uličvajučy, što ŭsich haniajuć na fluarahrafiju raz na hod. Ale ž palikliniki ŭ nas nia majuć hrošaj — za hety hod u rahačoŭcaŭ kupili tolki 6 takich aparataŭ, piša «Źviazda».
Damy dla ŭzbrojenych
«Naviny» pišuć, što ŭ samym centry Miensku budujuć «elitnyja» damy — adzin na 81 kvateru dla vajskoŭcaŭ, a adzin na 108 kvateraŭ dła kontraźviedčykaŭ (z 38-miu padziemnymi haražami). Pobač u budučyni miarkujecca prybudavać jašče dva damy. Najmienšaja dvuchpakajoŭka ŭ takim cahlanym domie maje 67 metraŭ płoščy, a bolšaja čatyrochpakajoŭka — 109. Dobra, badaj, što dziaržava zabiaśpiečyć tych, chto vajuje, tolki čamu ničoha biaspłatna nie pabudujuć tym, chto pracuje — nastaŭnikam ci daktaram? Biełarusy mo j nia mieli b ničoha proci kahebistaŭ ci aficeraŭ, kali b byli peŭnyja, što heta biełaruskija kahebisty i biełaruskaje vojska. A tak i vojska zastajecca asnoŭnym instrumentam rusifikacyi viaskovaj moładzi i pryščapleńnia rasiejskich kaštoŭnaściaŭ, i raźviedka sama proci svajoj krainy raźviedvaje, a razam jany družna achoŭvajuć taki paradak rečaŭ, pry jakim biełarusy pracujuć zadarma, a stvoranaja ichnymi rukami dadanaja vartaść absiadaje ŭ kišeniach Łužkovych, Bierazoŭskich, Viachiravych i Jelcynych.
10 hadoŭ čarhi, kab mieć prava na kredyt
Raniej choć ličyłasia, što kamu treba, moža atrymać ilhotny kredyt na pabudovu žytła, ciapier ža Mienharvykankam pryniaŭ rašeńnie, što taki kredyt mohuć dać tolki tym, chto staić u čarzie na kvateru 10 hadoŭ, z 1990 hodu, i padpadaje pad toj Łukašenkaŭ «ukaz». Byli b choć ziamlanki dazvolili kapać, čym žyć u hetych nialudzkich internatach.
«Narodnaja vola» vinavacić Vika
U vialikim artykule hazeta vysoŭvaje rezkija abvinavačvańni suprać Hansa-Hieorha Vika, pradstaŭnika ABSE ŭ Biełarusi — što jon u svajoj dziejnaści nia stolki imkniecca viarnuć Biełaruś na šlach eŭrapiejskaha raźvićcia, kolki pracuje na ruku ciapierašnim uładam, i robić heta niebieskaryśliva, a z vyhodaj ci to dla siabie asabista, ci to dla peŭnych siłaŭ za miažoj. Pryčym hazeta namiakaje navat na fakt «dziełavoha j finansavaha supracoŭnictva Vika ź ciapierašnim biełaruskim režymam».
Čort viedaje, ci praŭda heta. Jasna tolki, što ŭ apošni čas častka hazet i žurnalistaŭ, i siarod ich aŭtar hetaha artykułu Michaił Padalak, stvarajecca ŭražańnie, napadajuć pa čarzie na ŭsich — spačatku heta byŭ Hančar, paśla Šarecki, tady Šuškievič, Viarchoŭny Saviet, BNF, ciapier užo j Vik. Pryčym arhumenty z adnaho artykułu supiarečać śćviardžeńniam z druhoha — navat u adnaho aŭtara. Ci nia toj samy aŭtar, što ciapier abvinavačvaje Vika i spasyłajecca na aŭtarytet Šareckaha, try tydni tamu ŭ inšaj hazecie abvinavačvaŭ Šareckaha, spasyłajučysia na aŭtarytet Vika. Siarod mienskaj intelihiencyi ŭžo prama kažuć, što specsłužby ažyćciaŭlajuć vialikuju j dalokasiažnuju aperacyju pa ŭziaćci pad taki padspodny kantrol pryvatnych vydańniaŭ.
Da kanca 2000-ha ŭ Miensku budzie tytuniovaja fabryka
Hetym zajmajecca sumiesnaje pradpryjemstva «Tabak-invest», što pracuje pad rukoju ŭ Ciciankova, jaki kiruje spravami Łukašenki. SP, što pakazalna, biełaruska-bahamskaje. Pačało jano svaju dziejnaść letaś z cyharet «Astra-luks». Ciapier jano vypuskaje jašče cyharety «Karona» j «Fort». Nieŭzabavie, piša «Źviazda», fabryka pačnie vypuskać cyharety ź nizkim utrymańniem nikatyny i smołaŭ, što škodziać zdaroŭju — «lohkuju» «Karonu», a taksama jakasnyja cyharety «Hrand», jakija, miarkujecca, buduć spaborničać z «Malbara» (chvaliłasia kalina, što ź miodam sałodkaja). Kali ž pabudujuć novuju fabryku, dyk na joj buduć vypuskać bolš za 5 miljardaŭ cyharet u hod, pałovu taho, što vypuskaje siońnia haradzienskaja fabryka «Nioman». Jasna ciapier, čamu Łukašenka tak vałendaŭsia j nie chacieŭ puskać u Horadniu zachodnich investaraŭ — z «Rejnaldzam» jahonamu ŭłasnamu «Tabak-investu» kankuravać było b ciažej, čym ź dziaržaŭnym «Niomanam». «Tabak-investu» ž ciapier — usie vyhody. «Kuratar» Bieraściejskaj vobłaści Ciciankoŭ navat zakamandavaŭ sadzić tytuń na Pinščynie. Tolki tytuń toj budzie tchnuć koksahyzam i kukuruzaj. Što ŭ Biełarusi buduć vyrablać svaje novyja cyharety na zamienu rasiejskaha vypusku «Malbary» i «eŁeMu», dobra, kiepska tolki, što prybytak budzie siadać u kišeni kupki pryŭładnych bahatyroŭ.
Praz stvareńnie «Tabak-investu» ŭ Biełarusi pačali vyrablać svaimi rukami cyharetnyja filtry — pryčym ich ciapier nie brakuje navat na Haradzienskuju fabryku, jakaja raniej kuplała ich zahranicaj. Ich, akazvajecca, robiać z acetatu.
Kamientary