Прэса імкліва распаўсюджвае гэтае слова, а, відаць, яшчэ зусім нядаўна беларусы не зналі яго ў такім значэнні.
Вось вядомы журналіст і палітык Сяргей Навумчык пытаецца ў Фэйсбуку:
А сапраўды, адкуль узялося гэта нягеглае слова «жыроўка»? Я не помню яго ні за савецкім часам, ні да эміграцыі у 96-м. З Расеі прыцягнулі?
Тлумачальны слоўнік кажа нам, што жыроўка — гэта тое самае, што жыр, жыраванне. Дзеяслоў жыраваць значыць харчавацца — пра лавецкага або свойскага звера, птаства і рыбу:
Жыруе рыба — аж выскоквае, разгуляўшыся, з вады. Сачанка. Першымі жыхарамі вёскі, якія трапляліся тут, на рэчцы, былі качкі, — з сытым гоманам і плёскатам яны жыравалі і купаліся. Брыль. (Паводле ТСБМ)
Жыр — гэта месца, дзе жыруе птаства і звер. Жыроўка — працэс жыравання.
Але магу суцешыць прэсу. Слова жыроўка ў значэнні ’паперчына на аплату’ слоўнік таксама фіксуе, але толькі як другое значэнне і адсылае пры гэтым да артыкула «жыразагад».
А што ж гэта тады такое жыразагад? Да чаго тут жыр? Этымалогія кажа, што гэта не жыр, а італьянскі giro [джыро] — да лац. gyrus ’кола, арбіта, вір, кругаверць’. Цяпер giro значыць аб’езд, экскурсію, турыстычную інфармацыю. Giro падобнае да назвы іншай паперкі — цыркуляр. Circulus — гэта таксама круг, кола. Яшчэ адно семантычна падобнае слова — энцыкліка. Гэта ўжо рэлігійна-юрыдычны тэрмін — адзін з відаў папскіх дакументаў, ліст ’да ўсіх кругом’, кругавы ліст. Вось і наш жыразагад — гэта паперка да ўсіх кругом, папера на аплату, кругавы квіток на аплату, кругавы наказ.
Разблытаўшы гэтую складаную семантыку і этымалогію — можна цяпер выкарыстоўваць гэты назоўнік. Я адно б раіў жыроўцы пакінуць яе першае значэнне — жыраванне, харчаванне жывёл — а паперку называць жыразагадам. Якраз гэта нібыта раіць нам тлумачальны слоўнік беларускай мовы.
А мо і добра было б, калі б заканадаўцы разам з лінгвістамі, фінансістамі і юрыстамі прыдумалі нам нейкі больш зручны, празрысты і свойскі тэрмін. Няхай і гэты допіс пойдзе да іх просьбай пра гэта.
Ізраільскі бізнэсмен стаў іранскім шпіёнам дзеля дарагой ва ўтрыманні беларускі. Хто гэтая фатальная лэдзі?7
Каментары