Хто можа прыйсці на змену Пуціну і як гэта адаб'ецца на сітуацыі ў свете і Беларусі?
Апошнім часам усё часцей з'яўляюцца чуткі, што Пуцін моцна хворы. Гэта выклікае размовы пра тое, што ён хутка адыдзе ад улады. Многія спадзяюцца, што пасля гэтага Расія спыніць вайну ва Украіне. «Наша Ніва» спытала ў аналітыкаў, хто можа прыйсці на змену Пуціну і як гэта адаб'ецца на сітуацыі ў Беларусі.
«Навіны пра цяжкія хваробы ў постсавецкіх кіраўнікоў з’яўляюцца апошнія гадоў дзесяць»
Беларускі палітолаг, дырэктар даследчага цэнтра EAST Андрэй Елісееў лічыць, што змена палітычнага рэжыму ў Расіі не абавязкова прывядзе да спынення вайны. На яго думку, нават магчымае паражэнне ў вайне супраць Украіны не гарантуе дэмакратычнага транзіту ўлады ў Расіі.
«Такая магчымасць узнікае, калі кіруючы рэжым будзе зусім аслаблены і ў ім будзе існаваць умоўнае памяркоўнае крыло, а дэмакратычная апазіцыя будзе мець даволі моцныя пазіцыі. Пакуль гэтага не назіраецца. Памяркоўныя лічаць за лепшае маўчаць, а апазіцыю паслядоўна ачарняюць і маргіналізуюць. Але сацыяльна-палітычная сітуацыя ў Расіі, імаверна, можа значна змяніцца ў агляднай будучыні, таму магчымыя ўсякія сцэнарыі», — лічыць палітолаг.
Елісееў таксама заўважае, што не варта надаваць шмат увагі тэме здароўя Пуціна.
Сенсацыйныя навіны пра цяжкія хваробы ў постсавецкіх кіраўнікоў перыядычна з’яўляюцца ў інфармацыйнай прасторы апошнія гадоў дзесяць.
«Не варта недаацэньваць дасягненні сусветнай медыцыны, да якой кіраўнікі дзяржаў маюць доступ», — кажа Андрэй Елісееў.
Палітолаг лічыць, што пры разглядзе кандыдатуры магчымага пераемніка галоўным фактарам, які будзе ўплываць на сітуацыю, мае значэнне не прозвішча чалавека, а яго прыналежнасць да сілавога лагера, як Віктар Золатаў (камандуючы войскамі Расгвардыі, аналаг нашых Унутраных войскаў), ці да «цывільных», як Вячаслаў Валодзін (старшыня Дзярждумы).
Што тычыцца запыту на дэмакрытызацыю Расіі з боку насельніцтва, то, на думку Елісеева, сацыялагічная карціна ў РФ вельмі адрозніваецца ад беларускай.
«У Беларусі запыт на перамены і дэмакратызацыю дамінуе ў грамадстве і з’яўляецца нашмат большым, чым у РФ. Але гэта не азначае, што запыту на іншы ўнутрыпалітычны і замежнапалітычны курс сярод жыхароў Расіі няма.
Як сведчаць навуковыя даследаванні, недаацэньваецца частае свядомае ўтойванне і перайначванне рэспандэнтамі сваіх крытычных думак пра афіцыйны лад. Да таго ж, сацыяльна-палітычныя падзеі са спазненнем адбіваюцца на грамадскай думцы, асабліва ва ўмовах задушэння доступу да незалежных СМІ і прапагандысцкага беззаконня. Таму ўжо ўвосень стаўленне да бягучага ўладнага курсу ў Расіі можа быць, груба кажучы, 50/50, а не 80/20, як гэта даводзіць афіцыйная сацыялогія», — мяркуе эксперт.
Калі разважаць пра жыццяздольнасць рэжыму Лукашэнкі, то яго пазіцыі могуць пахіснуцца і безадносна варыянту палітычнага транзіту ў Расіі. Дастаткова будзе Маскве прыпыніць ці значна зменшыць палітычную і фінансавую падтрымку Лукашэнкі. У такім выпадку яго кіраванне аўтаматычна ўступае ў фінальную (верагодна, вельмі кароткую, але наўрад ці бяскроўную) стадыю, адзначае Елісееў.
Падтрымка Крамля — гэта адзін з трох слупоў кіравання Лукашэнкі, разам з кантролем над мясцовым сілавым апаратам і цэнтралізаванай вертыкаллю ўлады, кажа Елісееў.
Іншым чыннікам, які, на думку палітолага, можа паўплываць на пазіцыі Лукашэнкі, з’яўляюцца інтэграцыйныя праекты, якія былі падпісаныя ў лістападзе 2021 года.
«Да канца 2023 года беларускія прававыя нормы ў найважнейшых сферах мусяць быць прыведзеныя да расійскіх. На практыцы гэта створыць пераданэксійную сітуацыю, якая патэнцыйна аслабіць палітычнае становішча Лукашэнкі, не гаворачы ўжо пра пагрозу беларускай дзяржаўнасці», — кажа Андрэй Елісееў.
«Змена Пуціна па ініцыятыве знізу — вельмі малаверагодная»
Расійскі палітычны аглядальнік Максім Трудалюбаў мяркуе, што змена чалавека, які стаіць на чале Расіі, сапраўды можа дапамагчы спыніць вайну. Зрэшты, на хуткія перамены ў Крамлі надзей цяпер мала.
Змену Пуціна па ініцыятыве знізу Трудалюбаў лічыць вельмі малаімавернай, паколькі цяперашнія расійскія ўлады любы несанкцыянаваны грамадскі рух ўспрымаюць як рэвалюцыйны і дзейнічаюць адпаведным чынам. Крытычнай масы людзей, гатовых да небяспечных для сябе калектыўных дзеянняў, у Расіі цяпер няма.
Разважаючы пра тое, ці ёсць сур'ёзны запыт на змену ўлады сярод насельніцтва, гаварыць пра дакладныя лічбы ў бягучай сітуацыі эксперт лічыць амаль немагчымым.
«Спадзявацца на даныя афіцыйных апытанняў мы дакладна не можам па цалкам відавочных прычынах. Але ў той жа час заўважна, што ў гэтай вайны няма столькіх прыхільнікаў, як гэта было з анексіяй Крыма. Гэтая вайна значна менш папулярная, магчыма, што яе прыхільнікі і праціўнікі дзеляцца ў прапорцыі 50/50. А для таго, каб даведацца, што сапраўды думаюць расіяне, то ім спачатку на год трэба адключыць прапаганду, а потым ужо пытацца пра іх меркаванне», — лічыць эксперт.
Змена лідара ў выніку палацавага перавароту больш верагодная, але і з гэтым ёсць праблемы. На думку Трудалюбава, у часткі так званай расійскай эліты ёсць запыт на змену Пуціна. Але зрабіць гэта ў персаналісцкай аўтарытарнай сістэме, якая перайшла ў дыктатарскую, вельмі складана.
«Гэтая сістэма выбудоўвалася вакол адной фігуры, прычым так, каб змена лідара была практычна немагчымай. І тут нават не гэтак важна, колькі ў яго ўлады. Важней, што ўсе астатнія разлічваюць на яго. Такі лідар забяспечвае эліту матэрыяльна, дае ім абарону ад пераследу, што немалаважна, калі яны ў дадатак да ўсяго сталі цяпер яшчэ і патэнцыйнымі ваеннымі злачынцамі.
Гэта своеасаблівая кругавая парука. У выніку мы маем сітуацыю, калі, з аднаго боку, яны могуць хацець змены ўлады, а з другога — так павязаныя з Пуціным, што існаванне гэтага рэжыму становіцца для іх жыццёва неабходным», — заўважае эксперт.
Трудалюбаў адзначае, што незадаволеныя палітыкай Пуціна дзеляцца на два асноўныя лагеры:
«Калі браць незадаволеных сілавікоў, то яны маюць пытанні да тэмпаў вайны, таго, як яна вядзецца. У іх разуменні трэба быць больш рашучымі, ісці на Кіеў.
Іншы блок незадаволеных — гэта тыя, хто выступае за мірнае развіццё ваеннага канфлікту.
Гэта дзве асноўныя «партыі» сярод эліт, хоць кожная ў сваю чаргу складаецца з мноства іншых груп. Я не ўпэўнены, што яны могуць хутка прыйсці да кансэнсусу і знайсці кандыдата, які задаволіць усе бакі. Акрамя таго, у эліт няма пляцоўкі для дыялогу і няма даверу адно да аднаго, так што сустрэцца і пагаварыць на самую важную для краіны тэму яны проста не могуць».
Максім Трудалюбаў вылучае па некалькі персон, якія маглі б прыйсці на змену дзейнаму прэзідэнту.
«З «партыі міру» — гэта могуць быць Сяргей Сабянін і Міхаіл Мішусцін, да якога ў выпадку чаго і павінна перайсці ўлада, калі прэзідэнт пакідае пасаду раней за тэрмін. Мішусцін вельмі асцярожна выказваецца з нагоды вайны.
Гэта тыя людзі, якіх сусветная супольнасць магла б прыняць у якасці часовых фігур, з якімі можна весці размовы пра мір.
З боку сілавікоў, або так званай «партыі вайны», гэта можа быць Мікалай Патрушаў, Дзмітрый Рагозін і нават Дзмітрый Мядзведзеў, які апошнім часам актыўна выказвае сваю радыкальную пазіцыю.
У адрозненне ад магчымых кандыдатаў ад «партыі міру», гэтныя персанажы лічаць, што заняць годнае месца ў свеце Расія можа толькі ваенным шляхам», — адзначае аглядальнік.
Пазіцыі партыі вайны пакуль моцныя, таму імавернасць заключэння перамір'я і тым больш мірнага дагавора ў найбліжэйшы час невялікая.
«Цяпер украінскае грамадства кансалідаванае і не гатовае саступаць, паколькі яно мае настрой на перамогу. Таму на гэтым этапе Зяленскі не можа пайсці на перамовы і пагадзіцца на саступкі, бо грамадства гэтага не прыме, хоць у гэтым і ёсць пэўны сэнс. Вайна вядзецца на тэрыторыі Украіны, і ў першую чаргу ад ваенных дзеянняў цярпіць яе насельніцтва і інфраструктура.
Украінцы справядліва хочуць вярнуць усе свае тэрыторыі і пакуль не гатовыя мірыцца з іх адрыманнем. Але страта захопленага для Пуціна смерці падобная.
Гэта значыць, што, з аднаго боку, ёсць украінцы, не гатовыя ісці на саступкі, якія патрэбныя для перамоваў, а з другога — тыя краіны, ад якіх залежаць гарантыі бяспекі. Лідары гэтых краін мараць пра тое, каб вайна скончылася, але не стануць сядаць з Пуціным за стол перамоваў. Таму Расіі патрэбны іншы лідар», — падсумоўвае аглядальнік.
Каментары