Грамадства33

«Чаму Вас не знайшлі? — Бо я нікому пра гэта не казаў»

На 87-м годзе жыцця спачыў Аляксей Канстанцінавіч Каўка, волат беларускага руху ў СССР, аўтар галоўнага твора дысідэнцкай беларускай літаратуры «Письмо русскому другу» (1977 год) пра гаротны стан роднай мовы і парушэнне канстытуцыйных правоў беларусаў. Добра, што «Наша Ніва» і калегі адгукнуліся на смерць выдатнага беларусіста. Хочацца дадаць пару штрыхоў з біяграфіі нябожчыка, піша ў фэйсбуку гісторык Андрэй Катлярчук.

Аляксей Каўка. Фота: facebook.com/andrej.kotljarchuk

Мы пазнаёміліся са спадаром Каўкам у далёкім 1989 годзе і досыць шчыльна сябравалі наступныя 5-6 гадоў. Я часта бываў у ягонай кватэры ля Беларускага вакзала. Тады спадар Каўка працаваў у аддзеле славянскіх літаратур усесаюзнага Інстытута сусветнай літаратуры. Хто не ведае, гэта палац у старой частцы Масквы, там, дзе адбываюцца падзеі рамана Булгакава «Майстар і Маргарыта» і дзе на адзін квадратны метр прыпадаюць два кандыдаты навук.

Аляксей Каўка — дзіця вайны, «з вогненнай вёскі». Маці памерла перад самай вайной, бацька загінуў у часы нацысцкай акупацыі. Гадаваўся ў хаце бацькавай сястры, потым у дзіцячым доме. Паступіў у Мінскі бібліятэчны тэхнікум, па яго словах, кузню беларушчыны, дзе лунаў дух адраджэння 1920-х гадоў.

Першую палову жыцця нябожчык рабіў камсамольскую, партыйную ды дыпламатычную кар’еру. Другая частка жыцця была прысвечаная беларушчыне і разбурэнню савецкай сістэмы.

Дзейнічаючы як той Конрад Валенрод Міцкевіча, Каўка вывозіў на Захад творы падпольнай беларускай літаратуры і мастацтва.

Ён быў адным з найрухлівейшых (цяпер кажуць мабільных) беларусаў, якіх я сустракаў. Лёгка мяняў месца працы і кірунак дзейнасці.

Быў першым старшынёй Таварыства беларускай культуры СССР, галоўным рэдактарам часопіса «Советское славяноведение», навукоўцам Акадэміі навук, дыпламатам МЗС, палітыкам, бацькам і дзедам, узорным дачнікам.

Ягоны «Ліст да рускага сябра» быў не проста творам самвыдату. Гэта была «бомба», бо ўпершыню твор пра Беларусь зачытвалі найбуйнейшыя радыёстанцыі свету. Ліст быў выдадзены на англійскай мове. КГБ БССР збіўся з ног, шукаючы «ворага», які спакойна працаваў у Інстытуце эканомікі сусветнай сацыялістычнай сістэмы АН СССР над манаграфіяй «Польша: отечество и социализм».

На мае пытанне, чаму Вас не знайшлі, адказ быў просты: «Бо я нікому пра гэта не казаў». Навука сучасным апазіцыянерам і канспіратарам…

Нябожчык быў бібліяфілам. Каштоўныя беларускія кнігі пачаў збіраць яшчэ ў Варшаве, дзе працаваў дарадцам пасольства СССР. Спадзяюся, беларускія калекцыянеры выйдуць на дачку ці ўнукаў нябожчыка каб набыць прыватную бібліятэку спадара Каўкі.

Менавіта ў доме Каўкі я прачытаў «Гісторыю беларускай (крыўскай) кнігі» Вацлава Ластоўскага ды іншыя творы забітых НКВД беларускіх гісторыкаў. На той час гэтыя працы хаваліся ў спецсховах і не выдаваліся звычайным чытачам. Каўка пазнаёміў мяне з сынам гісторыка Міколы Улашчыка, завёў у кнігарню «Украінская кніга», падарыў зборнікі альманаха «Скарыніч», які выдаваў літаральна аднымі сваімі рукамі. Дзякуй за ўсе!

Жыццё яго біла, ён памятаў жахі нацысцкай акупацыі, трагічна загінуў ягоны сын — студэнт-славіст, які падаваў надзеі.

Але ўсе, хто ведаў нябожчыка, пацвердзяць, — гэта быў адзін з найаптымістычнейшых прадстаўнікоў нашага трохі «сумнага» народа.

Няхай Вам будзе пухам беларуская зямля, Аляксей Канстанцінавіч!

Каментары3

  • Біб
    23.03.2024
    Дзякую за аповед!
  • Біб
    23.03.2024
    Дзякую за аповед!
  • Юрий
    23.03.2024
    Таким уж ярым антисоветчиком он никогда не был. Правда, видимо, свойственная многим гуманитариям фронда была и ему присуща, своего рода заявка на интеллект выше среднего. Он, как литератор, впитал в себя таковое фрондёрство, истоки которого легко найти в шестидесятниках. Сейчас это можно назвать позёрством, от Вознесенского, Окуджавы, несть им числа.... Вот в Письме русскому другу это видится отчётливо. Алексей Константинович был, скажем так, сильном зависим от русской культуры. В хорошем, гуманистическом смысле. Но никаким антисоветчиком или русофобом А.К. не был. Как-то, помнится, мы, студенты, решили отметить дату 25 марта (неведение и фронда опять-таки!), но пришёл на наше собрание А.К. и рассказал нам о создании БССР, о всех сопутствующих перепетиях этого процесса. Мне лично тем самым преподал он серьёзный урок. И из партии он не выходил долго и упорно, хоть одна горячая голова постоянно поднимала вопрос об этом. Перед кем мне каяться? - риторически, уязвлённо однажды спросил меня А.К. Бывал я дома на Угловом у А.К., и всегда старался он если не накормить, так хоть чаем напоить. Без этого уйти от него не удавалось. И его маленький кабинет был просто творческой лабораторией, всё заставлено книгами, и каждая случайно взятая казалась обязательной к прочтению. Ещё бы отметил стиль его писем, даже кратких записок, в которых всегда находилось что-то неформальной, человеческое.
 
Націсканне кнопкі «Дадаць каментар» азначае згоду з рэкамендацыямі па абмеркаванні.

Цяпер чытаюць

«Проста ў страўнік мышы заліваем дозу алкаголю». Навуковец — нясумна пра азэмпік, тлушч, алкаголь і змену генаў

«Проста ў страўнік мышы заліваем дозу алкаголю». Навуковец — нясумна пра азэмпік, тлушч, алкаголь і змену генаў

Усе навіны →
Усе навіны

«Людзі глядзелі на мяне з нямым жахам». Беларускі айцішнік лячыўся ў Польшчы п'яўкамі, а потым у яго пачаўся крывацёк13

Чаму падлеткі-дзяўчаты часцей пакутуюць на дэпрэсію: вучоныя знайшлі магчымае тлумачэнне ў мозгу1

Станіслава Гліннік расказала пра версіі знікнення Анжалікі Мельнікавай і грошы Каардынацыйнай рады26

Вэнс прапанаваў Трампу звольніць Уолца за скандал з Signal, але той пакінуў яго з прынцыпу8

Грамадзянін Ізраіля, пра катаванні якога ў Беларусі нядаўна пісалі — бацька актывіста Стагурскага3

Facebook вяртае стужку з навінамі толькі ад сяброў1

У Амстэрдаме мужчына нажом параніў людзей. Падазраваны — украінец з Данеччыны1

Анжаліка Мельнікава была адказная за гранты для «Кіберпартызанаў»17

Навукоўцы знайшлі спосаб, як знішчаць «вечныя хімікаты» ў вас дома1

больш чытаных навін
больш лайканых навін

«Проста ў страўнік мышы заліваем дозу алкаголю». Навуковец — нясумна пра азэмпік, тлушч, алкаголь і змену генаў

«Проста ў страўнік мышы заліваем дозу алкаголю». Навуковец — нясумна пра азэмпік, тлушч, алкаголь і змену генаў

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць