Вялікае інтэрв’ю з Крысцінай Мірсалімавай — сястрой прарасійскай актывісткі-сталіністкі 

Тое, што тры з паловай гады яна працягвала знаходзіцца ў Беларусі і пасля выбараў, Крысціна лічыць сваім дасягненнем. Але 23 студзеня гэтага года і ў яе дзверы пазванілі сілавікі. Нядаўна жанчыну тэрмінова эвакуявалі з краіны. Цяпер яна ў сваякоў у Германіі і спрабуе зразумець, што далей. Як атрымалася, што родныя сёстры кардынальна разышліся ў поглядах і якія цяпер адносіны з сястрой, Крысціна расказала «Люстэрку».

Крысціне 36 гадоў. У 2019-м, калі не стала таты, яна жыла ў Віцебску, дапамагала маме і выхоўвала сабаку Курціка. Чалавек яна, здаецца, вельмі пазітыўны. Днямі жанчына прыехала да сваякоў у Германію. Кажа, ёй крыху прасцей, чым многім з тых, хто быў вымушаны ўцякаць з Беларусі праз палітыку.

— Я падстрахаваная ў тым плане, што, пакуль не наладжу жыццё — знайду працу, легалізуюся, — мне ёсць дзе жыць, што есці, — гаворыць яна.

Рэчаў і грошай яна з сабой узяла мінімум, таму жартуе, што ў +27°С давялося хадзіць у зімовых ботах. Аднак беларуска ўпэўненая, што галоўнае — каб было ў парадку фізічнае і псіхалагічнае здароўе, астатнія праблемы вырашальныя.

«Крымінальная справа звязаная з дапамогай, якую я аказвала палітзняволеным»

— Мяне затрымалі 23 студзеня. Прыйшлі дадому, забралі тэлефон і адразу павезлі да сябе — у КДБ Віцебска, — расказвае Крысціна. — У машыне я сядзела ззаду, супрацоўнікі — наперадзе. Па дарозе яны спецыяльна на ўсю моц уключалі песню пра вагнераўцаў. Нешта кшталту: «Вагнера, вагнера». А калі я прымружвала вочы, каб абстрагавацца ад стрэсу, яны рэзка прытарможвалі ці ехалі зігзагам, парушаючы ўсе правілы дарожнага руху. Гэта іх забаўляла. Так было і па дарозе ў КДБ, і потым, калі праз некалькі гадзін вярталіся на ператрусы ў кватэры, дзе я прапісаная і жыву.

— У кабінеце, куды вас прывялі, вісела Z-сімволіка?

— Не, толькі дзяржаўная. У маім тэлефоне яны знайшлі «экстрэмісцкія» матэрыялы, якія я даслала ў прыватны чат, і я трапіла ў ІЧУ на 15 сутак.

Пакуль там сядзела, мяне наведала адвакатка і паведаміла, што супраць мяне распачалі крымінальную справу па арт. 361−4 КК (Садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці). Пазней мяне выклікалі з камеры ізалятара, прывялі ў кабінет, дзе чакалі адвакатка і следчы. Пачаўся допыт, я праходзіла як падазраваная. Крымінальная справа была звязаная з дапамогай, якую я аказвала палітзняволеным.

Перш за ўсё — невялічкія грашовыя пераводы, якія рабіла. А яшчэ бачыла ў іх паперы, якія пацвярджалі: я насіла перадачы ў СІЗА Віцебска.

Пашчасціла, што пасля сутак мяне выпусцілі з ІЧУ, але крымінальная справа ўсё ж вялася. На другім допыце далі падпіску пра нявыезд. Яны бачылі мае банкаўскія рахункі, але там нічога падазронага не знайшлі. Прынамсі яны гэтага не агучвалі. Пыталі, што за грошы на пераводы, адкуль яны ў мяне. Я праўдзіва адказвала: «Мае, сама зарабіла».

Пераводзіла я па дзесяць, дваццаць рублёў. Рабіла гэта, хутчэй, каб маральна падтрымаць, а не матэрыяльна. Некалькі гадоў я пісала палітвязням, але ў нейкі момант зразумела, што я, здаецца, у чорным спісе.

Ведала, што ліставанне палітзняволеных абмяжоўваюць роднымі і сваякамі, але час ад часу да іх прарываліся лісты ад сяброў і знаёмых. Але, на жаль, не ад мяне. Таму абрала шлях грашовых пераводаў.

— Ці тлумачылі вам, што дрэннага ў пераводах?

— Калі мы з адвакаткай пра гэта спыталі, следчы адказаў: «Мы пакуль правяраем. Раптам усё будзе добра, здымем з вас падазрэнні». Але калі шчыра, мае пераводы — дробязь у параўнанні з тым, колькі перадач я насіла за свае ж грошы. Разумела, што калі дойдзем да гэтага пытання, ціск можа стаць мацнейшым.

Акрамя таго, у дзень затрымання ў мяне прайшлі два ператрусы. Канфіскавалі тэхніку — два камп’ютары і тэлефон. Да трэцяга допыту экспертыза ўжо была гатовая, але следчы не паспеў яе паглядзець. Думала, што нават калі не пайду па 361-м артыкуле, то, маючы мае паролі, яны могуць знайсці тое, што можа папсаваць мне жыццё, — здымак, скрыншоцік. Тады ж пабачыла памер сваёй папкі.

Яна была такая вялікая, што, ведаючы пра «справу Е-дастаўкі» (тады да палітзняволеных і іх родных прыходзілі праз прадукты, якія людзі атрымлівалі ад валанцёраў), перапытала, ці папка па ўсіх людзях. У адказ пачула: «Гэта ўсё вашае».

Адчувала, што кальцо вакол мяне сціскаецца. Наперадзе 2025 год, таму маё затрыманне — пытанне некалькіх месяцаў. Я б магла рызыкнуць і застацца дома побач з мамай і сабакам, але калі б трапіла ў турме, было б горш для ўсіх.

— Вы разумееце, чаму яны адпусцілі вас з ІЧУ, калі крымінальная справа ўжо была заведзеная?

— Для мяне гэта быў цуд. Чаму яны так зрабілі? Магу толькі тэарэтызаваць. Мабыць, гэта іх звычайная тактыка, каб выціскаць нас з краіны, бо пашпарт мне тады пакінулі, а падпіску пра нявыезд далі праз тыдзень.

Дарэчы, у той момант адбылася страшная і адначасова смешная гісторыя. Літаральна за дзве гадзіны да заканчэння тэрміну на мяне надзелі кайданкі і з рэчамі вывелі з камеры. Супрацоўнікі Чыгуначнага РАУС Віцебска забралі мяне ў «апорку». Думала, усё, я тут надоўга, але аказалася, што яны мяне пераблыталі з сястрой. Высветлілася гэта ў кабінеце, калі спыталі: «Мірсалімава Эльвіра Эльдараўна?» Кажу: «Не». Паказваюць яе тэлеграм-канал: «Ваш?» Адказваю: «Не». Яны нічога не разумеюць, я таксама. Удакладняю: «Я Крысціна Эльдараўна, Эльвіра — мая сястра». Аказваецца, яны хацелі паразмаўляць з ёю. Даведаліся, што чалавек з такім прозвішчам у ІЧУ, і зрабілі выклік, каб мяне прывезлі.

Павялічыць

Міліцыянер патэлефанаваў маме, спытаў, ці побач Эльвіра Эльдараўна. Мама перадала сястры тэлефон. Папрасілі яе не сыходзіць, сказалі, пад’едуць. Мне таксама трэба было туды. Удакладніла, ці вызваляць мяне. Яны адказалі: «Так, а што нам застаецца». Кажу: «Тады, хлопцы, падкіньце дадому, раз туды едзеце». І мы паехалі да мамы. Мяне пакінулі, а сястру забралі.

— Як мама на гэта адрэагавала?

— У нас ва ўсіх тады быў шокавы стан.

— Ці паспелі вы з сястрой хоць штосьці сказаць адна адной?

— Не, усё было даволі хутка. Магчыма, сястра не думала, што яе забяруць (Эльвіра прабыла ў ІЧУ двое сутак). Але потым я зайшла да яе на суд. Працэс мусіў пачацца пасля абеду, я прыйшла ў час перапынку. Эльвіра і іншыя людзі чакалі, міліцыянеры былі побач. Я падышла, спытала, як яна, ці трэба што перадаць. Сястра адказала: «Усё добра». Я выбачылася, што не змагу прысутнічаць, сказала, што мы патэлефануем і даведаемся вынік.

Не засталася, бо хвалявалася за сябе. Разумела, што, напэўна, гэта небяспечна — ісці ў суд Чыгуначнага раёна, майго раёна. Асабліва калі незразумела, што са мной. Пакуль сядзела ў ІЧУ, міліцыянты прыходзілі па мяне на мамін адрас. Гэта было перад 25-м (25 лютага 2024-га прайшоў адзіны дзень галасавання. — Заўв. рэд.). Мяне, відаць, затрымліваў КДБ. Напэўна, гэтыя органы не вельмі кантактуюць, бо не ведалі, што я ў іх, і шукалі.

«На мяжы пачалі з таго, ці падтрымліваю цяперашні рэжым. Я не была гатовая да такога прамога пытання, таму заваліла «экзамен»

— У КДБ вас пыталі пра грошы, і я спытаю. Чым вы займаліся, дзе працавалі?

— Усё жыццё я працавала ў сферы адукацыі. Была сябрам і кіраўніцай грамадскай арганізацыі YMCA ў Беларусі («Хрысціянская садружнасць дарослых і маладых»). Але гэта было больш валанцёрства і частка маёй грамадскай дзейнасці, таму, калі ў 2018-м змяніла працу і пераехала ў Мінск, сышла. А працавала я трэнеркай адукацыйных праграм прафесійнага росту. Праводзіла семінары для дырэктараў крамаў і іншых кіраўнікоў у «Еўраопце».

Нейкі час была трэнерам па сэрвісе ў гатэлі «Марыёт». Перед затрыманнем у 2020-м займала пасаду намесніка дырэктара па сэрвісе і развіцці персаналу ў віцебскіх крамах «Віталюр». Пасля дзесяці сутак (першы раз у ІЧУ Крысціна была восенню 2020-га. — Заўв. рэд.) зразумела, што ў мяне не хапае ўнутранага рэсурсу, каб так працаваць з людзьмі, і перайшла ў IT.

Ніякай спецыяльнай адукацыі ў сферы IT у мяне няма, але тут трэба было проста выконваць заданні па інструкцыі, рыхтуючы масіў дадзеных для развіцця штучнага інтэлекту. Засела ў свой закутак і захаплялася цішай, бо перад адыходам з «Віталюра», калі адбываўся нейкі канфлікт і мяне клікалі ў залу, каб дапамагчы з яго вырашэннем, я кожны раз напружвалася, баялася, што там чакаюць міліцыянты.

З пачаткам вайны мая IT-кампанія пакінула Беларусь, і я перайшла ў іншую.

— У апісанні да збору на BYSOL гаворыцца, што 2020-ы стаў для вас пераломным. У ім былі «счэпкі, маршы, адзіночны пікет, уцёкі, затрыманні, суды, ператрусы, ІЧУ». Раскажыце падрабязней пра пікет.

— Ніколі не чакала ад сябе такога (усміхаецца). Гэта быў жнівень ці верасень 2020-га. Яшчэ не было падзелу на тых, хто пад БЧБ, і тых, хто пад чырвона-зялёнымі сцягамі. У калоне ішлі разам, людзі проста былі супраць Лукашэнкі. Той дзень стаў першым, калі ў Віцебск прывезлі спецыяльна сабраных з розных установаў людзей. Для іх у амфітэатры ладзілі нейкі прадзяржаўны канцэрт.

Нашая БЧБ-калона скіроўвалася туды, але па дарозе нас развярнулі, папрасілі пайсці на іншую вуліцу. Я суперраззлавалася і сама пайшла ў бок амфітэатра. Забегла ў кнігарню, набыла вялікі аркуш, чырвоны маркер і зрабіла плакат з мэсэджам супраць гвалту, фальсіфікацыі і падману. Падышла з ім да міліцыянтаў, яны спыталі, куды я са сваім ватманам, адказала: «На канцэрт». Яны: «Не, не, не хадзіце, калі ласачка». І я з плакатам пайшла на прыпынак.

Частка людзей з канцэрта не магла даседзець да канца, яны сыходзілі і ішлі на гэты прыпынак. Я стаяла там хвілін 20−25. Потым была мая першая і апошняя спроба ўцякаць. Зразумела, што я кепская бягуха, мяне затрымалі, але наступстваў тады не было. Пратакол прыйшоў пасля.

Увогуле на маршы мяне затрымалі толькі раз. Мы ішлі калонай, пачаўся хапун, усе сталі разбягацца, а я, наадварот, запаволіла хаду, я не хацела бегаць. Разумела, напэўна, што для мяне ўсё скончылася. І сапраўды, падскоквае вялікі амапавец: «Ідзем у бус». І тут я здзейсніла не вельмі геройскі ўчынак, але ён мяне ўратаваў.

Гляджу яму ў вочы і кажу: «Не забірайце мяне, я так не хачу ў ІЧУ». У мяне на плячах быў сцяг, прапанавала яго зняць. Сілавік пагадзіўся, забраў яго і адзін вярнуўся з пустымі рукамі. Людзі потым пыталі, як мне ўдалося не пайсці з ім, сказала, што папрасіла. Напэўна, часам такое працуе.

У Віцебску мы стараліся не трапляць пад аблавы, ды і мой маленькі рост, магчыма, не выклікаў жадання мяне забраць. Але наш горад усё ж не Мінск, маршы там былі не такія шматлікія, мой твар (я яго не хавала і больш не бегала, бо ведала, што ні ў чым не вінаватая) быў зафіксаваны камерамі. Потым яны проста пачалі лабаць пратаколы на кожную нядзелю, у якую я выходзіла. Усяго ў мяне было шэсць пратаколаў і тры суды. Атрымала два штрафы і дзесяць сутак у ІЧУ.

— Да студзеня гэтага года вас больш не чапалі?

— У 2021 годзе 25 сакавіка, на Дзень Волі, аператыўнікі з РАУС Чыгуначнага раёна Віцебска зладзілі ў мяне ператрус, забралі тэхніку. На сцяне будынка хтосьці зрабіў пратэсныя надпісы, правяралі маю датычнасць да малюнкаў (я праходзіла сведкай), але ўлетку мне ўсё вярнулі, і не было ніякай справы. У 2022 годзе атрымала ліст, ужо не памятаю за што, але сэнс у тым, што мяне правяралі на датычнасць да нейкай крымінальнай справы. Усё абышлося.

У 2023 годзе былі данаты, мяне выклікалі ў КДБ для так званай кампенсацыі. Калі ездзіла за мяжу, праходзіла шматлікія праверкі, непрыемныя размовы з супрацоўнікамі КДБ. Тое, што я так доўга пратрымалася ў Беларусі, лічу сваёй асабістай перамогай.

— Што былі за размовы з супрацоўнікамі КДБ?

— Звычайна на мяжы я праходзіла дадатковыя праверкі свайго багажу, бо была ў нейкіх спісах. Апошнім разам па вяртанні з адпачынку праз Літву мяне павялі на размову. Узялі тэлефон на праверку і пачалі з таго, ці падтрымліваю я цяперашні рэжым. Я не была гатовая да такога прамога пытання, таму заваліла «экзамен», адказаўшы: «Не, не падтрымліваю». Ну і паняслося: «А чаму? Што вам не падабаецца? А вось нам жа нармальна. Дык з’язджайце тады».

Карацей, я ім параіла размаўляць на мове прапаганды адно з адным, а не са мной, і назвала іх цыркам. Яны раз’юшыліся, пачалі казаць, што я кепска скончу, што трэба нагадаць віцебскім органам, каб папрацавалі са мной, але на гэтым усё скончылася, і мяне адпусцілі.

«Доўгі час мы неяк спрабавалі з гэтым жыць. Акей, пазіцыі розныя, але мы можам сядзець за адным сталом»

— Вашая сястра — вядомая прарасійская актывістка Эльвіра Мірсалімава, якая лічыць Сталіна «вялікім дзеячам гісторыі» і прапануе паставіць яму помнік, а БЧБ-сімволіку называе нацысцкай. Вы ж былі сярод тых, хто накідваў на плечы бел-чырвона-белы сцяг. Улічваючы вашую розніцу ў поглядах, раскажыце пра сям’ю, у якой вы раслі.

— Мы не этнічныя беларусы. Мама — кубанская казачка, тата — напалову ўзбек, але выйшла так, што амаль усё жыццё непасрэдна нашай сям'і прайшло ў Віцебску.

Нас тры сястры: старэйшая Ніна, сярэдняя Эльвіра і я. Мы не выхоўваліся ў беларускамоўным асяроддзі, але ў нас была павага да беларускай культуры, мовы.

Мае бацькі былі больш сканцэнтраваныя на расійскай культуры, класіцы і рускай мове. Мне здавалася (і я ўпэўненая, што так і было), мы ўсе ў адным напрамку глядзелі, напрыклад, на тое, што датычыць савецкага рэжыму, сталінскага тэрору.

З дзяцінства памятаю, што ў нас на паліцах стаяла серыя кніг Аляксандра Салжаніцына. Як бы да яго ні ставіліся за яго апошнія погляды, але як толькі я дарасла да «Архіпелагу ГУЛАГ», я прачытала гэтыя кнігі. І ўсе мы (гаворка пра сясцёр. — Заўв. рэд.) прачыталі і былі згодныя: гэта жахлівыя часы, і ўсё, што там адбывалася, няправільна.

У канцы 1990-х мама занялася актыўнай грамадскай дзейнасцю, развівала скаўтынг у Віцебску (у першай палове 2000-х яна была кіраўніцай YMCA Віцебска. — Заўв. рэд.). Мы з сёстрамі знаёміліся з людзьмі з розных гарадоў і краін, сталі часткай YMCA. У нашым жыцці пачаліся паходы, беларускія песні, трэнінгі, нефармальная адукацыя. Гэта было вельмі незвычайна і цікава.

Палітыку ў сям'і мы не абмяркоўвалі, але ўсе ўсё разумелі. Ужо ў 2000-я ў нас не было павагі да Лукашэнкі, не памятаю, каб мы за яго галасавалі. У 2006-м я ўпершыню ўдзельнічала ў выбарах. У той час сёстры ўжо з’ехалі з дому, і толькі я жыла з бацькамі. Памятаю, зранку ўключыла на ўвесь гук «Я нарадзіўся тут» (кампазіцыя Лявона Вольскага). Пад гэтую песню мы ўтрох сабраліся і паехалі на ўчастак. А ў 2011-м я ўдзельнічала ў маўклівых пратэстах.

Тое, што ёсць праблема з Пуціным, мы ўцямілі не адразу. Скажам так, я дакладна гэтага не разумела. Калі ён толькі прыйшоў да ўлады, то выглядаў вельмі рэспектабельна, у адрозненне ад папярэдняга прэзідэнта.

А потым надышоў 2014 год, і нешта пайшло не так. Эльвіра і бацька падтрымалі далучэнне Крыма, а мы са старэйшай сястрой былі на іншым баку.

Мне падаецца, чалавек не адразу робіцца прыхільнікам пэўнай ідэі. Ёсць нейкая развілка, з якой ты пачынаеш памалу ісці ў пэўны бок. Мы са старэйшай сястрой заўсёды рабілі больш крокаў у беларускасць, у разуменне таго, што адбываецца з нашай краінай, у тым ліку ў прыналежнасці да Расіі. Эльвіра пайшла іншай сцежкай. 

Павялічыць

— Чым займаецца вашая старэйшая сястра?

— Яна анестэзіёлаг-рэаніматолаг. Апантаная сваёй справай. Каб развівацца ў прафесіі, яна мэтаскіравана вывучала нямецкую мову і ў 2021-м з’ехала ў Германію. Цяпер я ў яе.

— Пасля 2014-га, калі стала зразумела, што вашыя з Эльвірай погляды разыходзяцца, як складваліся вашыя адносіны?

— Насамрэч я магу быць даволі талерантным чалавекам, слухаць аргументы іншых. Доўгі час мы неяк спрабавалі з гэтым жыць. Акей, пазіцыі розныя, але мы можам сядзець за адным сталом, быць сям’ёй, наведваць адно аднаго. Я пазбягала палітычных размоваў, прапанавала не чапаць гэтых тэмаў, не пераконваць мяне ў сваёй пазіцыі і не спрачацца. Але з іншага боку адчувала супраціў: «Давайце паразмаўляем». Мне падаецца, у 2015-м ці ў пачатку 2016-га гэта для мяне стала невыносна. Памятаю, як даволі ўльтыматыўна сказала Эльвіры (я была ў яе ў гасцях): «Альбо мы не гаворым пра палітыку, або я больш не камунікую з вамі». Пазіцыя сястры — альбо ты прымаеш мяне з гэтым, альбо не.

Я адказала: «Выбачай». З таго часу мы ўсё больш аддаляліся.

— А з татам?

— З татам стала складаней, але мы нармальна камунікавалі. Да 2015-га я яшчэ жыла ў бацькоўскай кватэры. Спрэчак, вядома, было больш. Мы пачыналі разыходзіцца па дробязных пытаннях, якія не датычылі палітыкі. Я, напрыклад, з’ездзіла на стажыроўку ў Штаты, хацелася расказаць, як я чамусьці навучылася, пабачыла вялікія гарады, а яму гэта было нецікава слухаць, яго тэма ЗША, дэмакратыі раздражняла. Было вельмі крыўдна, што не хочуць чуць аповед пра маю вандроўку (усміхаецца).

— Вы не спрабавалі іх з Эльвірай пераканаць у сваёй пазіцыі?

— Не (усміхаецца). Я не ведаю, што такога магу сказаць людзям, каб іх пераканаць. Адна рэч, калі не хапае інфармацыі, але яна ёсць. Іншая — калі недастаткова аргументаў, але і яны ёсць, і іх чуюць. У мяне адчуванне, што гэта нейкі псіхалагічны выбар, які мацнейшы за ўсё. Я ў сабе не адчуваю сілы нікога пераконваць, тым больш блізкіх. Тут мне не хапае яшчэ і эмацыйнай стабільнасці, бо з роднымі ты выходзіш на вельмі эмацыйны ўзровень: «Ну як жа ты гэтага не разумееш? Як можаш падтрымліваць тое і тое?» Для мяне гэта mission impossible (невыканальная місія).

— Што адчуваеш, калі праз палітыку страчваецца сувязь з сястрой? З таго, як вы пра яе расказваеце, мне падалося, што да 2014-га ў вас былі добрыя адносіны.

— Так, добрыя, я і цяпер яе вельмі люблю. Шмат гадоў мы амаль не кантактавалі, быў час, калі зусім не бачылі і не чулі адна адну. У 2019-м, калі памёр тата, мы сустракаліся ў шпіталі і падчас пахавання. Неяк камунікавалі.

Апошнім часам, пакуль я была ў ІЧУ, яна дапамагала маме, жыла з ёй і нават выгульвала майго сабаку. Я Эльвіры за гэта вельмі ўдзячная. Апошнім часам, як мне падаецца, мы пагаварылі больш, чым за некалькі астатніх гадоў.

Уся гэтая сітуацыя — вялікае гора насамрэч. З майго боку (не ведаю, як з яе) было праліта шмат слёз, бо ты проста сумуеш па сястры. Вядома, у дзяцінстве могуць быць сваркі, бойкі, але шмат часу мы прабылі ў адной арганізацыі, хадзілі ў паходы, удзельнічалі ў фестывалях, праходзілі праз выпрабаванні. Нас звязваюць агульныя ўспаміны, для мяне яны вельмі цёплыя. Часам мне яе вельмі не хапае, бо я памятаю Эльвіру радасным чалавекам, з добрым пачуццём гумару. Здаецца, мяне захэйцяць пасля гэтага артыкула, але як ёсць.

«Апошнім часам мама нас аб’ядноўвае, бо ёй вельмі патрэбная дапамога»

— Якімі былі вашыя з Эльвірай стасункі ў 2020 годзе, калі пачаліся пратэсты?

— Ніякімі, мне падаецца, у тыя гады мы не сутыкаліся. Потым бачыла, што яна зрабіла нейкі зусім некампліментарны пост пра мяне і дзвюх іншых віцебскіх актывістак, якіх затрымалі ў той дзень. Я ўжо не помню яго, там было нешта пра «бэчэбэшнікаў». Мяне гэта здзівіла, такое заўсёды здзіўляе, бо сітуацыя ў краіне жахлівая і складаная, а ўсё роўна штосьці пра мяне пішацца.

— Ці шмат такіх пастоў сястра пра вас пісала?

— Некалькі было — і пра мяне, і пра маіх блізкіх сяброў і знаёмых, і, вядома, пра арганізацыю YMCA.

— Як вы пра гэта даведваліся?

— Хучэй за ўсё, мне гэта перасылалі са словамі: «А ты бачыла, што твая сяструха напісала? Зараз мы табе пакажам» (усміхаецца).

Павялічыць

— Вы так весела пра гэта расказваеце.

— Некаторыя рэчы выклікалі здаровую злосць і раздражненне, асабліва калі людзі былі знаёмыя (героі пастоў. — Заўв. рэд.). Але з большасці можна пасмяяцца і зрабіць фэйспалм.

— Абмяркоўвалі гэта з Эльвірай?

— Не.

— Як сястра ставілася да таго, што вы хадзілі на маршы?

— Не ведаю. Але калі ў 2020-м мяне забралі ў ІЧУ, я мусіла мяняць вокны ў бацькоўскай кватэры. Эльвіра маме дапамагала, і я ёй за гэта ўдзячная. Гэтым разам (гаворка пра тое, як Крысціну ў студзені арыштавалі на 15 сутак) яна была ў мяне на судзе.

Калі сказалі, што можна перадаць мне лекі ў ІЧУ, ведаю, што яна іх прывозіла. А яшчэ дапамагала маме, глядзела майго сабаку.

— Вы разумееце, чаму ў вашых адносінах адбыліся пэўныя перамены?

— Апошнім часам мама нас аб’ядноўвае, бо ёй вельмі патрэбная дапамога. У кастрычніку ў санаторыі яна ўпала на прыступку і зламала пазванок. Пашанцавала, яе перавезлі ў Мінск, зрабілі аперацыю, уставілі вінты. Мы перыядычна ходзім да дактароў, глядзім, каб яны не выскачылі. Цьху-цьху, пакуль усё добра. Цяпер мама перасоўваецца з дапамогай кійка і хадункоў-рэлакатараў. Самая вялікая праблема — што ёй нельга падаць нават з вышыні свайго росту. Але пакуль я была ў ІЧУ, яна зноў спатыкнулася і зламала руку.

— Калі пачалася вайна, вы з сястрой гэта абмяркоўвалі? Як я разумею з яе пастоў і літары V у назве яе тэлеграм-канала, яна падтрымлівае напад Расіі на Украіну.

— Не абмяркоўвалі. Я бачыла яе пасты, нічога не змянілася. Для сябе зразумела, што за гэтыя гады мы абедзве сталі яшчэ больш радыкальнымі, кожная ў сваім напрамку.

— Бачыла ў вашай сястры аватарку ў сацсетках, дзе напісана «Мой родной язык русский». Вы з 2021 года перайшлі ў паўсядзённым жыцці на беларускую мову. Як яна пра гэта даведалася і адрэагавала?

— Не ведаю, як яна даведалася. У яе ёсць дочкі, мае пляменніцы, у нас з імі добрыя адносіны, я з імі часам гавару па-беларуску. Упэўненая, яны расказвалі маці.

Самі ж мы доўгі час не кантактавалі (Эльвіра была заблакаваная ў мяне ў месенджарах). Некалькі месяцаў таму ў перапісцы я адказала ёй па-беларуску і атрымала нейкі непрыемны, здзеклівы каментар. Але калі ў мамы здарылася траўма і мы сталі камунікаваць па справах, я з ёй размаўляла па-руску. Увогуле, калі чалавеку так зручней, я магу перайсці на рускую мову, каб дадаткова яго не правакаваць.

— Як вашая мама ўсё гэта перажывае?

— Ёй вельмі цяжка. Яна заўсёды дзесьці пасярэдзіне, стараецца не правакаваць ні адзін, ні другі бок. Ёй хацелася б, каб мы, як і раней, у дзяцінстве, сябравалі, сустракаліся.

— Ці задаваліся вы пытаннем, чаму родныя людзі, што выраслі ў адной сям'і, настолькі разышліся ў поглядах?

— Гэта для мяне вельмі складанае пытанне. Яно не толькі пра палітыку. Увогуле часцяком адбываецца так, што ў сям'і вырастаюць зусім розныя дзеці. З рознымі прыхільнасцямі, густамі, жаданнямі, марамі — і ў выніку рознымі жыццямі. Чаму ў нас так адбылося? Насамрэч дзіўна, але мне падаецца, што ў нас шмат агульнага. Я маю на ўвазе актыўную пазіцыю, жаданне штосьці змяніць вакол сябе, выказацца, кагосьці пераканаць. Гэта нас аб’ядноўвае. А чаму кожны выбірае свой шлях? Цяжка сказаць. У нас розны досвед.

Павялічыць

«Спачатку я б хацела перавезці сабаку, а потым думаць, што рабіць з мамай»

— У апісанні вашага збору на BYSOL гаворыцца, што вы хацелі б забраць да сябе маму і сабаку.

— Курціка я ўзяла з віцебскага прытулку ў 2017 годзе. З таго часу ён заўсёды быў са мной. Маме 73 гады, у яе даволі цяжкі фізічны стан, ёй складана хадзіць. Цяпер ёй дапамагае Эльвіра. Вядома, я вельмі хацела б, гэта было б проста супер, калі б змагла забраць маму і сабаку да сябе. Але пакуль прайшло зусім мала часу, як я з’ехала. Нават не ведаю, дзе ў выніку застануся жыць і легалізуюся, але першая задача — забраць сабаку, бо маме даводзіцца з ім гуляць.

Часам прыязджаюць пляменніцы (яны жывуць на іншым канцы горада) і прыходзіць суседка-падлетак. Яны дапамагаюць з Курцікам, але ўсё роўна мінімум раз на дзень мама выходзіць з ім сама. З аднаго боку, гэта добра, бо яна трошачкі шпацыруе, а з іншага — кожны раз небяспека, бо трэба спускацца з другога паверха. Таму спачатку я б хацела перавезці сабаку, а потым думаць, што рабіць з мамай.

— Усю размову вы вельмі пазітыўная, раскажыце, адкуль у вас на гэта сілы.

— Сапраўды, шмат хто гэта адзначае. Ды я сама ў шоку ад таго, што ёсць сілы і добры настрой. «Скаут не унывает и улыбается при любых трудностях», — гэта адзін з законаў скаўтаў, магчыма, я адтуль гэта ўзяла.

Цяпер я ў даволі разгубленым стане. У пазітыўным, але і ў разгубленым, бо пакуль няма разумення, чым буду займацца, што рабіць. Але галоўнае, каб было здароўе — фізічнае, псіхалагічнае. І ўсё тады будзе. І праца знойдзецца, і я ўпэўненая, што мы працягнем дапамагаць тым, хто застаўся ў Беларусі, і тым, хто з’ехаў, і вернем сабе ўсё сваё.

***

Нават пасля таго, як Крысціна апынулася ў бяспецы, яна вымушана нанава будаваць жыццё ў новай краіне. Гэта няпростая справа, якая патрабуе часу і рэсурсаў. Вы можаце падтрымаць яе фінансава праз збор на BYSOL: яна мае патрэбу ў дапамозе для таго, каб уладкаваць побыт у першыя месяцы пасля пераезду і перавезці свайго сабаку.

• 40
• 0
• 2
• 3
• 4
• 13
• 10
• 1