Фёдар Піскуноў
Першы электронны граматыка-парадыгматычны слоўнік беларускай мовы «Парадыгма» ад 14 ліпеня адкрыты ў свабодным доступе на сайце. Слоўнік распрацавала творчая група пад кіраўніцтвам навуковага супрацоўніка Фізіка-тэхнічнага інстытута НАН Беларусі Фёдара Піскунова.
Слоўнік утварае адзіны праграмны комплекс з праграмай праверкі арфаграфіі «Літара». Гэты праграмны комплекс забяспечвае зручную працу з беларускамоўнымі тэкстамі, як у працэсе іх стварэння, так і падчас апрацоўкі (чытання, праверкі, рэдагавання). Лексічны склад слоўніка — больш за 134 тыс. Адзінак.
— Праграма праверкі арфаграфіі, гэта толькі арыенцір для карыстальніка, які прымушае яго засумнявацца, палезці ў слоўнік, адпаведную даведку для сябе зрабіць, — кажа Фёдар Піскуноў. — Таму з’явілася ідэя, каб праверка арфаграфіі і слоўнік з даведкамі былі ў комплексе — гэта ж натуральна.
«НН»: На якія аналагі вы арыентаваліся, ствараючы слоўнік?
ФП: Якраз у той час ішла праца з электронным слоўнікам Украіны. Там гэта ішло з вялікім размахам, быў прыняты указ прэзідэнта Кучмы, вялікая рэкламная кампанія. «Парадыгма» зробленая па ўкраінскім узоры, але удасканаленая.
Электронны слоўнік Украіны, гэта фактычна вялікая табліца. Але, калі ў тэксце сустракаецца слова не «пісаць», а «пішу» — праграма ў ступары. А «Парадыгма» адразу планавалася, як дапаможны сродак для атрымання граматычных даведак. Карыстальнік атрымлівае пералік усіх формаў. Напрыклад, націсне ён на слова «душу», атрымае душа, душ, душыць і г. д. Акрамя таго, атрымае ўказанне, дзе ставіць націск, і пабачыць усе формы гэтага слова.
У «Парадыгме» прадугледжаны яшчэ і рэдкія формы словаў.Напрыклад, да слова»есці», ні ў водным слоўніку мы зараз не знойдзем такіх формаў, як «ямо», «ясцё». Я лічу, гэта незаслужана забытыя формы, якія вымываліся з ужытку. Што фактычна пазбавіла нашу мову адметнасці.
«НН»: Ці працуе «Парадыгма» у розных варыянтах правапісу?
ФП: Сама «Парадыгма» цяпер толькі афіцыйным правапісам. Гэта звязана з рухамі, якія адбыліся на прававым полі. Але я не буду супраць, калі хтосьці зробіць варыянт тарашкевіцай.
«НН»: «Парадыгма» улічвае новыя правілы афіцыйнага правапісу?
ФП: Пакуль у інтэрнэце змешчаны варыянт па дзейных правілах мовы. Вось як уступяць новыя правілы ў сілу, «Парадыгма» будзе мяняцца. Гэта пытанне некалькіх дзён, каб унесці тыя змены.
«НН»: Мова развіваецца, з’яўляюцца новыя словы. Ці ёсць у слоўніку новатворы ці кампутарныя тэрміны, напрыклад?
ФП: Я, як кажуць у шахматах, зраблю ход канём і спашлюся на вашае выданне, якое ў гэтым плане мабільнае і рухомае. У аснову слоўніка былі пакладзеныя не толькі слоўнік Бірылы, але і корпусы тэкстаў газеты «Звязда» і «Нашай Нівы». Думаю, шмат слоў, якія адлюстроўваюць новыя рэаліі, увайшло ў слоўнік.
«НН»: Раскажыце пра тэхнічныя магчымасці «Парадыгмы». З якімі праграмамі і аперацыйнымі сістэмамі яна стасуецца?
ФП: Пакуль я магу выказацца упэўнена толькі наконт сістэмы ХP і Microsoft Word 2000—2003. Думаю, што хутка хтосьці абавязкова паспрабуе прыстасаваць «Парадыгму» да Microsoft Office-2007.
Што тычыцца праграмы праверкі арфаграфіі «Літара», то яна дакладна не працуе ў Microsoft Office-2007. Гэта звязана з тым, што «Майкрасофт» памяняў сваю тэхнічную палітыку і абсек магчымасці самастойным праграмістам апераваць з іх прадуктамі. Таму,
каб пад Microsoft Office-2007 зрабіць «Літару», трэба афіцыйна атрымаць ад кампаніі дазвол. Але я не губляю надзеі, што хто-небудзь возмецца за гэтую справуі «Літара» з «Парадыгмай» у комплексе будуць працаваць на любым кампутары з рознымі сістэмнымі патрабаваннямі.
«НН»: Якую праграму можна чакаць ад Вас наступнай?
ФП: Буду займацца ўдасканаленнем. Думаю, як дадаць тлумачальную частку. То бок не толькі даваць парадыгму слова, як яно скланяецца і гэтак далей, а і ў нейкім адмысловым вакенцы падаваць значэнне. Думаю гэта будзе карысна для больш зручнай працы з беларускамоўнымі тэкстамі.
Я спадзяюся, што мае будучыя распрацоўкі будуць такімі ж папулярнымі як і мінулыя. Праграма можа жыць толькі, калі будуць у яе карыстальнікі і калі будзе зваротная сувязь. Калі няма зваротнай сувязі, то і імпэт будзе слабець у распрацоўшчыкаў.
