«Kali b byli ŭsie takija, jak ja, Smalensk byŭ by biełaruskim». Jak bajavik «ŁNR» viarnuŭsia ŭ Biełaruś
KDB i MUS Biełarusi nie znajšli padstavaŭ dla aryštu bajevika «ŁNR» z Barysava Kanstancina Fafanava, jaki paŭtara hoda vajavaŭ na Danbasie i ŭžo 7 miesiacaŭ znachodzicca ŭ Biełarusi.
Da jaho prychodzili ź pieratrusami z KDB, ale da kryminalnaj adkaznaści «apałčeniec» pryciahnuty nia byŭ.
Na pačatku vieraśnia na sajcie informnapalm.org źjaviłasia raśśledavańnie pra bajevikoŭ ź Biełarusi, jakija «zaśviacili» na fatazdymkach u sacyjalnych sietkach rasiejski kompleks radyjoelektronnaj baraćby — u pryvatnaści, stancyju pieraškodaŭ «R-378B» kompleksu REB «Borisohlebsk-2».
Svaboda znajšła adnaho z hierojaŭ raśśledavańnia informnapalm.org u Barysavie — vyjaŭlajecca, jon ź lutaha 2016 hodu znachodzicca ŭ Biełarusi.
58-hadovy Kanstancin Fafanaŭ paćvierdziŭ karespandentu Svabody, što vajavaŭ u atradzie radyjoelektronnaj baraćby (REB). Praŭda, byŭ tam nie aperataram, a kiroŭcam transpartera, jaki ŭvachodziŭ u kompleks REB.
«Byli naviny pa televizary: Łuhansk bambiać»
Naradziŭsia Kanstancin Fafanaŭ u Karelii, ale jašče 8-hadovaha maci pryviezła jaho ŭ Biełaruś, dzie jon i pražyŭ usio žyćcio. Skončyŭ 8 klasaŭ, atrymaŭ specyjalnaść traktarysta.
Da vajny Kanstancin Fafanaŭ byŭ indyvidualnym pradprymalnikam, vyrablaŭ pomniki i nadmahilli. Za padziejami, jakija razhortvalisia na Danbasie, sačyŭ praz rasiejskaje telebačańnie (internetam, pryznajecca, pačaŭ karystacca tolki ŭ «ŁNR»), a ŭ žniŭni 2014 hodu vyrašyŭ, što treba jechać vajavać. Choć sam navat u vojsku raniej nie słužyŭ.
«Byli naviny pa televizary: Łuhansk bambiać. A ŭ mianie 13 červienia dzień naradžeńnia. Usie ž viedajuć, što ja jak by ruski. My siadzim, adznačajem, šašłyki smažym. Nu, i pačali mianie padkołvać siabry: tam, maŭlaŭ, tvaich bjuć, a ty tut siadziš. A ja kažu — tak, nieparadak. Treba zaviazvać ź biznesam, hrošy ja zaŭsiody paśpieju zarabić. Sabraŭsia, pajšoŭ u harvykankam zakryć IP. Ja žančynie kažu: ja zakryvaju IP i jedu na Danbas. A jana — voś, znajšoŭsia choć adzin mužčyna, dajcie ja vam pacisnu ruku.
Jak tudy dajechać, ja nia viedaŭ. Ja ž spačatku ledź u pałon nia trapiŭ. Dajechaŭ da Rastova. Mianie taksist za 2 tysiačy rasiejskich rubloŭ davioz da miažy. A na tym baku Ŭśpienka — jana pad kantrolem ukraincaŭ. Mnie paraili na miažy skazać, što ja da svajakoŭ u Iłavajsk pryjechaŭ. Rasiejskija pamiežniki mianie prapuścili, dalej ukrainskija sustreli. Maje rečy — na nadhlad. A ŭ mianie tam dva kamplekty abmundziravańnia, kaska, nož, boty. Tak mianie i vyhnali. I ŭžo potym mnie taksisty raspaviali, što jechać treba ŭ Izvaryn. Tam ja miažu i pierajšoŭ. Adrazu tam mnie vydali zbroju, navat proźvišča nie pytalisia».
«Bieśpilotniki byli ŭ našaj słužbie. A voś adkul jany — ja nie viedaju»
U «ŁNR» Kanstancin Fafanaŭ trapiŭ u bataljon «Zaria».
— Tam byŭ tankavy atrad. Mianie prypisali da tankavaha bataljonu, tamu što ja traktaryst. Ale trapić na tank było nierealna — tankistaŭ tam było bolš, čym tankaŭ. I mianie pieraviali ŭ asobnuju rotu REB. I jakraz źjaviŭsia tady tam niejki rasiejec — REBaviec, nibyta hienerał-major u adstaŭcy. My jaho nazyvali «prafesar». Jon vučyŭ aperataraŭ pracavać. A mnie ŭručyli MT-ŁBu (šmatmetavy transparter lohki braniravany, na jakim raźmiaščajecca stancyja REB. — RS), i ja na joj jeździŭ. Heta nia traktar, viadoma. Ale razabraŭsia.
— A jakija byli funkcyi vašaha atradu?
— Kompleks REB — heta značyć padsłuchoŭvać, padhladać. My zasiakajem syhnał, pieradajom infarmacyju. Kali tam niešta važnaje, to vyklikajuć bieśpilotnik. Jon prylataje, fatahrafuje.
— A adkul u vas bieśpilotniki? Heta ž rasiejskija bieśpilotniki?
— Nu, jak skazać — rasiejskija…
— Ale ž u «DNR-ŁNR» nie było avijacyi nikoli, nie było bieśpilotnikaŭ.
— (Paŭza) Bieśpilotniki byli ŭ našaj słužbie. A voś adkul jany — ja nia viedaju.
— A rasiejskaja armija na Danbasie vajavała?
— (Fafanaŭ maŭčyć, potym robić žest u bok dyktafona i hučna pramaŭlaje) Tam byli rasiejskija dobraachvotniki.
— A kolki vy atrymlivali na Danbasie?
— 15 tysiač rasiejskich rubloŭ. Zarpłata šarahoŭca.
«Hrady» adstralali i zvalili
Kompleksy REB aktyŭna vykarystoŭvalisia suprać ukrainskaj armii padčas bitvy pad Debalcavam.
«Pad Debalcavam, viadoma, šmat našych palehła, — kaža Fafanaŭ. — U nas u padraździaleńni ceły tankavy ŭzvod zahinuŭ. Tam byŭ daradcam rasiejski aficer, pryčym nia samy lepšy, jon daŭ kamandu pajści napierad, i ich, jak na vučeńni, rasstralali — tolki dny i husienicy zastalisia. Ad tankistaŭ tolki mokraje miesca i zastałosia.
Kali my Debalcava ŭžo zachapili, ukraincy adstupali małymi hrupami pa ŭsim perymetry. Kali dzieści jany vychodzili na suviaź, my ich pelenhavali, pieradavali navierch, i ŭžo «Hrady» pa hetym učastku bili».
Jak kaža Fafanaŭ, za ŭvieś čas, što jon byŭ na Danbasie, u kantaktnym bai jon nikoli ŭdziełu nia braŭ — byŭ zaŭsiody kiroŭcam i pazaštatnym sapioram.
Pra «źvierstvy ŭkraincaŭ», ab čym zvyčajna lubiać raspavieści «apałčency», ničoha nia kaža. Abstreły haradoŭ uzhadvaje, ale ź niuansami:
«My ŭ Kiraŭskaje, pamiataju, pryjechali. Tam naohuł žudasna było. Vady niama. Sabaki biehajuć zhrajami hałodnyja, irvuć katoŭ. I horad pastajanna abstrelvajecca. Pamiataju, raźmiaścili nas tam — my prosta na ziamli spali.
Adzin raz uvohule «padlanka» była. Našy «Hrady», mašyn 12, zajechali, stali pobač z nami, pa ŭkrainskim baku jak dali załpam! My ŭ šoku — nu, ciapier «otvietka» prylacić! «Hrady» adstralali i zvalili, a chvilin praz 15 palacieli snarady ŭ naš bok. Nas, słava bohu, nie začapiła, tolki askiepki ŭ mašynu lacieli. Nu, a damy raźnieśli. Tam pobač licej, biažyć pacan hadoŭ 10, i ŭ jaho pramoje papadańnie — tolki kiški na drevie zastalisia».
«Bieł-čyrvona-bieły ściah, «Pahonia», VKŁ — mnie bolš pa dušy»
— Na fatazdymkach z Danbasu ŭ vas na aŭtamacie biełaruski dziaržaŭny ściah. Vy admysłova paviesili, kab paznačyć, adkul vy pryjechali?
— Tak. Nas (biełarusaŭ. — RS) było trochi (na Danbasie. — RS), ale byli. Z Barysava było try čałavieki. Ź Miensku sustrakaŭ, z Homiela.
— A hetyja troje z Barysava — viarnulisia paśla vajny?
— Ja ź imi tolki na Danbasie paznajomiŭsia, da vajny my byli nie znajomyja. Adzin chłopiec viarnuŭsia, jon ź Piečaŭ byŭ — małady, hadoŭ 30. A dziaŭčyna zahinuła.
— Dziaŭčyna — snajperka? Natalla Krasoŭskaja?
— Tak, zdajecca.
— U vas u pakoi ja zaŭvažyŭ šalik z «Pahoniaj» i byŭ vielmi ździŭleny. Adkul jon?
— Sam šalik — nia moj. Tut u mianie kvatarant žyŭ, heta jaho šalik zastaŭsia. Ale mnie zaŭsiody padabaŭsia stary naš biełaruski ściah. Voś hety (čyrvona-zialony. — RS), saviecki — jon mnie nia vielmi. Nie, nu jość taki ściah — niachaj, kali nichto nia suprać. Ale bieł-čyrvona-bieły ściah, «Pahonia», VKŁ — mnie bolš pa dušy.
— Ale pry hetym vy vajavali na baku «ŁNR»…
— Mianie pytajuć: a čaho ty pajechaŭ? A ja kažu — ja ž nie biełarus, ja ruski. A ciapier naahuł kazak. Kazaki pahladzieli na mianie, bačać, svoj čałaviek — zapisali ŭ kazaki. Kali b byli ŭsie takija ž, jak ja, to ŭ svoj čas i Smalensk byŭ by biełaruskim. A tak — Smalensk zdali. Značyć, Ivan Žachlivy mieŭ racyju.
«Da mianie siudy pryjaždžali KDB-šniki…»
Adsłužyŭšy hod na Danbasie, u červieni 2015-ha Fafanaŭ pryjaždžaŭ u adpačynak u Barysaŭ. A potym znoŭ pajechaŭ na vajnu. Kančatkova vyrašyŭ viarnucca ŭ Biełaruś u kancy 2015 hodu, bo «vajna faktyčna skončyłasia».
— Vy, mabyć, čuli, što Alaksandar Łukašenka abiacaŭ razabracca ź biełarusami, jakija vajavali na Danbasie. Čamu ž vy vyrašyli viarnucca?
— Ja chacieŭ spačatku jechać u Syryju. Tut bo vajna zahłuchła. Ja liču, pravilna, što Rasieja ŭ Syryi navodzić paradak. Tamu što inakš jano siudy pryjdzie.
Ja ŭsio šukaŭ, jak tudy (u Syryju. — RS) dabracca. Mnie kažuć, z Rastova treba jechać. Ja pajechaŭ u Rastoŭ, ale z Rastova ŭ Syryju ja nia trapiŭ. Tak i nie znajšoŭ, jak źjechać. A ŭ mianie da taho ž skrali hrošy i telefon. Ja pajšoŭ kłaści plitku, zarabiŭ trochi hrošaj i pajechaŭ u Maskvu. Tam krychu papracavaŭ, litaralna za kapiejki. Nu, i vyrašyŭ viarnucca. Pasadziać, dumaju, budu choć doma siadzieć.
— Prablemy z pravaachoŭnymi orhanami ŭ vas paśla viartańnia byli?
— Da mianie siudy pryjaždžali KDB-šniki. Dva razy pieratrusy byli — z metaładetektaram, sabakam. Zbroju šukali.
Ja ž kalekcyjaner. U mianie tut štyk-špaha była 1890 hodu. A hetyja zabrali ŭ Miensk — kažuć, na ekspertyzu. I akopny nožyk byŭ, bolš poźniaha peryjadu. Vučebnuju supraćtankavuju minu — ja jaje tut, pad Barysavam znajšoŭ, — taksama zabrali. Formu zabrali, dakumenty — kazacki bilet i vajskovy bilet armii «ŁNR».
— Kali heta było?
— Ja pryjechaŭ u kancy lutaha. A dzieści ŭ sakaviku da mianie pryjšli. KDB-šniki byli ź Miensku. Jany načavali tut niedzie ŭ haścinicy.
— Vas dapytvali?
— Tak. Kažuć — pryjaždžaj ranicaj u milicyju. Pryjechaŭ. Nu, dapytvali. Pytajucca: čym ty tam zajmaŭsia? Kažu — zajmaŭsia ramontam techniki.
Ja ź imi havaryć adkryta nia staŭ. Kažu: vy mnie nie sajuźniki. Vy, moža, mnie horš za vorahaŭ. Vy ž navat nie sałdaty, vy KDB. Voś pad Mienskam va ŭročyščy — kolki tam rasstralanych vašymi kalehami.
«Štučnaja dziaržava»
Žyvie Kanstancin Fafanaŭ u Barysavie, u pryvatnym sektary. Chata nievialikaja, abstanoŭka — maksymalna ścipłaja. Paśla vajny były «apałčeniec» viarnuŭsia da raniejšaj spravy — vyrabu pomnikaŭ i nadmahillaŭ.
Kanstancin Fafanaŭ zachaplajecca vajskovaj historyjaj, zajmajecca raskopkami — šukaje vajskovuju amunicyju minułych hadoŭ. Darečy, u niamieckaj kascy časoŭ Druhoj suśvietnaj vajny, jakuju jon asabista znajšoŭ pad Barysavam, jon jeździŭ vajavać na Danbas.
Da vajny Fafanaŭ udzielničaŭ i ŭ histaryčnych rekanstrukcyjach peryjadu napaleonaŭskich vojnaŭ, byŭ siabram klubu 15-ha Viciebskaha hrenaderskaha pałku. Adnak paśla vajny adnosiny z tavaryšami pa klubu ŭ jaho razładzilisia — im nie spadabałasia, što jon pryjechaŭ da ich na rekanstrukcyju z symbolikaj «Navarosii».
Pra pryčyny vajny na Danbasie Fafanaŭ šmat nie razvažaje: kaža, Ukraina — heta «štučna stvoranaja dziaržava, niežyćciazdolnaja, jak Juhasłavija».
— A Biełaruś vy taksama ličycie štučnaj dziaržavaj?
— Nu, faktyčna tak. Voś było Vialikaje Kniastva Litoŭskaje. Paśla padziełu Rečy Paspalitaj hetyja ziemli Rasiei adyšli, nazvali Biełaruś. Nasadžali pravasłaŭje.
«I Polšča ŭ nas, i Finlandyja, i ŭvieś Kaŭkaz»
— Pradzied u mianie zahinuŭ u ruska-japonskuju. A dzied vajavaŭ ź niemcami ŭ Pieršuju suśvietnuju, a ŭžo paśla hramadzianskaj vajny jaho i jašče šeść čałaviek razam ź im rasstralali za toje, što jany ŭ biełaj armii słužyli. Usie našy prodki byli vajskoŭcami.
Fafanaŭ nazyvaje siabie manarchistam, kamunistaŭ nienavidzić. Zachaplajecca Rasiejskaj imperyjaj.
— Ech, jakaja była kraina!.. — letucienna kaža Fafanaŭ. — I Polšča ŭ nas, i Finlandyja, i ŭvieś Kaŭkaz. A što zastałosia paśla kamunistaŭ? Naahuł bardak. Biełaruś pavinna być z Rasiejaj. Dyj naahuł usie b ziemli ja viarnuŭ.
Cary mahli, viadoma, pamylacca. Alasku voś pradali — nie padabajecca mnie heta. Niapravilna zrabili. Ale ŭsie cary žyli dla narodu.
— A prezydenty?
— A prezydenty… pa-roznamu. Nu, jak u Rasiei Pucin — narmalny prezydent, mnie padabajecca. Toje ž samaje Łukašenka — zdajecca, udały.
Viedajecie, ja nikoli nie hałasavaŭ za Łukašenku — nie daviaraŭ. Ale voś paśla vajny ja liču, što pravilny ŭ nas prezydent usio ž taki, narmalny.
— Čamu vy źmianili svajo mierkavańnie?
— Ja narmalny mužyk, i mnie nie padabajecca, jak u hetym Kijevie hetyja homaseksualisty paradami pajšli. Ja suprać. I jon taksama.
I naahuł ja hladžu, što ekanomiku jon niejak ciahnie. My tut nie žyrujem, ale ž i nie biadujem. Salarka jość u baku. Voś dźviuch śviniej vyhadavaŭ, zakałoŭ. Kali navat 2,5 miljona zarablaju, to tut na heta možna žyć.
— Nie škadujecie, što byli na vajnie?
— Nie, nie škaduju. Usio pravilna było.
— A chacieli b viarnucca na vajnu?
— (Zadumaŭsia). U pryncypie, kali niedzie niejki kanflikt… Ja nie bajusia.
Kamientary