Raskazvajem, chto toj biełarus, jaki padčas akupacyi maradzioryŭ u Bučy. Raniej jon daŭ pakazańni na palitviaźniaŭ
«Takoha nie moža być», — dumaješ, kali ŭpieršyniu čuješ pra hetaha čałavieka. Čałaviek, jaki paśpieŭ dać pakazańni na svaich paplečnikaŭ, źbieh va Ukrainu. Tam jon apynuŭsia ŭ Bučy padčas akupacyi — i ŭ vyniku ledź paźbieh narodnaha samasudu, bo rabavaŭ damy. Zaraz jaho, imavierna, čakaje realnaje pakarańnie va Ukrainie. Ale pra ŭsio pa paradku.
18 kastryčnika ŭkrainski sud zavočna aryštavaŭ hramadzianina Biełarusi, jakoha vinavaciać u tym, što jon zajmaŭsia maradziorstvam padčas akupacyi Bučy. Za heta Siarhieju Łukjanavu pahražaje ad piaci da vaśmi hadoŭ źniavoleńnia.
Buča — adna z samych žachlivych staronak rasijska-ŭkrainskaj vajny. Pryharad Kijeva z nasielnictvam 36 tysiač čałaviek miesiac prabyŭ pad rasijskaj akupacyjaj. Tolki ŭ Bučy akupanty zabili amal 500 čałaviek, a va ŭsim rajonie znojdziena bolš za 1300 ciełaŭ žycharoŭ.
Kali ludzi pačali viartacca, to zaŭvažyli, što ich damy abrabavanyja. Zapisy kamier videanazirańnia pakazali, što niekatorymi z rabaŭnikoŭ byli ludzi, jakich jany ličyli pryjacielami, jakija žyli zusim pobač. Siarod takich ludziej jany paznali svajho susieda-biełarusa, jakoha viedali jak Siarhieja «Šlacha».
Ich ździŭleńniu nie było miežaŭ: u jaho była siamja i troje dziaciej, jamu dapamahali susiedzi, jakija ličyli jaho achviaraj biełaruskaha režymu, a mužčyna mieŭ dobryja suviazi ź miascovaj administracyjaj. Ździŭlała taksama, što mužčyna zdoleŭ svabodna pierasoŭvacca pa Bučy.
Šakavanyja susiedzi vyklikali palicyju. Pry pieratrusie ŭ Siarhieja znajšli niekalki rovaraŭ, dziasiatki adzinak darahoj techniki i šmat darahoha ałkaholu. A na zadnim dvary doma jon zakopvaŭ čužoje zołata i ŭpryhožańni. Tady ž stała viadoma jahonaje sapraŭdnaje proźvišča — Siarhiej Łukjanaŭ — i ŭspłyła jahonaja biełaruskaja historyja.
Chto taki Siarhiej Łukjanaŭ?
Siarhieju Łukjanavu 38 hadoŭ. U Biełarusi apošniaja viadomaja praca mužčyny — mastak u Śviata-Jelisaviecinskim manastyry. Taksama viadoma, što nie mienš za 10 hadoŭ ź pierapynkami Siarhiej prapracavaŭ u Rasii. Tam jany z bryhadaj zajmalisia stvareńniem mazaik i malunkaŭ dla roznych budynkaŭ, u tym liku kultavych pabudoŭ, a taksama budaŭničymi pracami.
U 2019 hodzie jon ustupiŭ u niezarehistravanuju partyju Mikałaja Statkieviča «Narodnaja hramada».
«Tady byŭ vialiki nabor, zdajecca, jašče pierad vybarami ŭ parłamient 2019 hoda. I pryjšło vielmi šmat ludziej, u tym liku i svojeasablivych, miakka kažučy. Pracavać ź im było ciažka. Jon vielmi šmatsłoŭny, lubiŭ pisać kapsłokam usie svaje «razumnyja dumki», mituślivy čałaviek. Taksama ŭ jaho całkam adsutničaje samakrytyka i, miarkujučy pa apošnich padziejach, empatyja taksama», — raskazaŭ «Našaj Nivie» były člen partyi «Narodnaja Hramada», jaki ciapier znachodzicca ŭ emihracyi.
Paśla hetaha Łukjanaŭ paŭdzielničaŭ z «Narodnaj hramadoj» u parłamienckich vybarach i u tym ža 2019-m byŭ vyklučany z partyi.
Paźniej jon dałučyŭsia da čata «Armija z narodam».
«Armija z narodam» — telehram-čat i kanał, stvoranyja ŭ červieni 2020 hoda. Sutnaść ich była ŭ tym, kab ahitavać za źmieny ŭ krainie pradstaŭnikoŭ siłavoha błoka. 24 červienia «Armija z narodam» praviała adkrytuju schodku aktyŭnych padpisčykaŭ na race Pcičy pad Minskam — a ŭžo na nastupny dzień pačalisia zatrymańni čalcoŭ i administrataraŭ čata.
Chapun začapiŭ kala 20 čałaviek, ź jakich piać u vyniku zastalisia pad vartaj — heta siabar «Narodnaj hramady» Siarhiej Sparyš, Antanina Kanavałava, Siarhiej Jaraševič, Siarhiej Koršun i Jaŭhien Pryvałaŭ.
Trapiŭ pad represii i Siarhiej Łukjanaŭ, jaki taksama byŭ na schodcy. Jaho zatrymali 29 červienia 2020 hoda, ale vypuścili sa štrafam, jak i bolšaść zatrymanych tady. Dalej pačałasia zusim inšaja historyja.
Pakazańni i ćmianyja tłumačeńni
Druhi raz Siarhieja zatrymali 21 lipienia, praz try tydni paśla pieršaha vyzvaleńnia. Na dopycie jon daŭ pakazańni na Mikałaja Statkieviča i budučych fihurantaŭ spravy «Armija z narodam», tamu što «spužaŭsia za žonku i dziaciej». Tak jon patłumačyŭ žurnalistu «Našaj Nivy».
Paśla va «UKantakcie» jon pisaŭ, što pajšoŭ na druhi dopyt 29 lipienia.
«Kali Siarhiej vyjšaŭ, jon navat pisaŭ ci zvaniŭ Marynie Adamovič, žoncy Mikałaja Statkieviča. Skazaŭ, što trapiŭ u turmu i daŭ pakazańni na Mikałaja, ale byccam tam ničoha takoha nie było, a jon musiŭ ratavać svaju siamju, — kaža były aktyvist partyi «Narodnaja hramada».
Paśla jon paabiacaŭ usim, što raskaža pra heta publična, ale skazaŭ, što zrobić heta nie adrazu, a kali «vyrašyć svaje pytańni i siamja budzie ŭ biaśpiecy». I nieŭzabavie jon dasłaŭ aktyvistam partyi spasyłku na svaju staronku. I tam byŭ tekst, što, maŭlaŭ, jon daŭ pakazańni, ale pasprabuje ŭsio vypravić na čarhovym dopycie ŭ SK.
Na niejki čas paśla Łukjanaŭ źnik, potym znoŭ źjaviŭsia.
«Paśla hetych padziej bolšaść paplečnikaŭ pa partyi pierarvali ź im adnosiny», — raskazaŭ nam hramadoviec.
Z samim Łukjanavym pa hetaj spravie «Naša Niva» pahutaryła jašče ŭ červieni 2022 hoda. Jon tady skazaŭ:
«Ja nie moh havaryć pa spravie «Armii z narodam» bolš za toje, što viedaŭ na toj momant. Pad pahrozaj hvałtu ŭ dačynieńni da ciažarnaj žonki i małaletnich dziaciej ja pajšoŭ na ździełku.
Ja bačyŭ ludziej na sustrečy, ale ja nie viedaŭ ich imionaŭ dy inšych piersanalnych danych, ja raskazaŭ, jak jany siabie pavodzili, i daŭ zhodu na vočnuju staŭku. Ale kali ja vyjšaŭ z Akreścina, to schavaŭ žonku ź dziećmi ŭ Biełarusi, bo jana nie chacieła źjazdžać, a sam sieŭ na rovar i źjechaŭ praz Rasiju.
Pa spravie Statkieviča im byli ad mianie patrebnyja pakazańni, i jany ich vybivali. Ja viedaŭ, što pryjdziecca im niešta dać.
I ja raskazaŭ pra toje, što Statkievič zaklikaŭ da bajkotu vybaraŭ — heta była jaho pazicyja, ale jon rabiŭ heta publična. I tamu ja vyrašyŭ, što hetaha im budzie dastatkova.
Tamu liču, što ŭ tych maich pakazańniach ja nie narabiŭ ludziam škody, i hetych pakazańniaŭ niedastatkova, kab asudzić ludziej. Z hetaj nahody ja nie davaŭ bolš infarmacyi KDB-HUBAZiKu, akramia taho, što daŭ pad prymusam, i toje, što pa sensie ja vam apisaŭ.
Ja pryznaŭ fakt pakazańniaŭ publična na svajoj staroncy va «UKantakcie» i minimizavaŭ mahčymyja nastupstvy tym, što źjechaŭ va Ukrainu, a potym vyviez žonku i dziaciej», — skazaŭ nam Łukjanaŭ.
Mikałaj Statkievič atrymaje 14 hadoŭ kałonii. Fihuranty «Armii z narodam» — ad 4,5 da 6 hadoŭ kałonii.
Siarhiej Łukjanaŭ stanovicca «Šlacham»
U Kijevie Łukjanaŭ pradstaŭlaŭsia jak «Siarhiej Šlach», i ŭ dyjaspary amal nichto nie viedaŭ jahonaha sapraŭdnaha proźvišča.
«Pieršaje ŭražańnie pra jaho było dobraje. Jon byŭ vielmi aktyŭny, až zanadta, hienieravaŭ šmat idej. Jon tady jašče rabiŭ prajekt «Varta śviatła» i šmat inšych palityčnych inicyjatyŭ. Ludzi hramadoj dapamahali jamu i jahonaj siamji praz toje, što jany ŭciekačy i dziaciej šmat u ich. Usio, što tady jon kazaŭ, — heta što jon niejak aktyŭničaŭ u 2020 hodzie, za heta jaho pieraśledavali, što jon źjechaŭ na rovary, paśla vyviez ciažarnuju žonku (jana naradziła va Ukrainie) i dvaich dziaciej. Što jon mastak, robić mazaiki», — raskazaŭ «Našaj Nivie» kijeŭski znajomy Siarhieja.
U Bučy była prastora «Partał», Łukjanaŭ ź joj supracoŭničaŭ. Da prykładu, da Dnia horada ŭ Bučy ŭ 2021 hodzie jon rabiŭ hierb horada.
Były susied Łukjanava ŭ Bučy raskazvaje, što toj napaŭniaŭ uvieś efir telehram-čata biełarusaŭ svaimi inicyjatyvami.
«Viedajecie, časam zdavałasia navat, što jon abo pravakatar, abo asoba, ad jakoj varta trymacca padalej — tamu kantaktu ź im ja nie šukaŭ», — zaŭvažaje jon.
Kali pačałasia vajna, to Łukjanavu ź siamjoj prapanoŭvali dapamahčy vyjechać.
«Siarhiej admoviŭsia i zastaŭsia ŭ Bučy, a žonka nie navažyłasia nacisnuć, bo jana ŭ ichniaj pary chutčej viadomaja, — zhadvaje kijeŭski pryjaciel. — Ale čałaviek, jaki prapanoŭvaŭ dapamohu, pakinuŭ im vialikuju sumu hrošaj, kab, kali jany zachočuć vybracca, u ich była takaja mahčymaść.
Paśla ź imi zhubiłasia suviaź. I ludzi z dyjaspary pačali bić va ŭsie zvany, kab ich znajści — pisali ŭ čaty, pisali vałancioram, što siamja ź dziećmi ŭ akupacyi. I tut uspłyło proźvišča Siarhieja — Łukjanaŭ.
Tady ludzi, jakija byli znajomyja z Antaninaj Kanavałavaj i Siarhiejem Jaraševičam, raskazali nam pra toje, što jon davaŭ pakazańni. Uspłyli dziŭnyja i padazronyja historyi pra jaho — infarmacyja pra pošuk razyšłasia šyroka, i ludzi pačali jaho paznavać. A paśla my daviedalisia pra toje, što jon rabiŭ padčas akupacyi».
Bučanskaja historyja
Susied Łukjanava vyjechaŭ z Bučy za paru dzion da vajny. Ale praciahvaŭ sačyć za miascovymi čatami.
«Čytać ich było strašna — ludzi kazali, što ŭ ich kančajecca ježa, kančajecca vada, pytalisia, jak prajści, kab ich nie zabili akupanty, raźvitvalisia z susiedziami na ŭsialaki vypadak. Ludzi pačali vydalacca, mianiać niknejmy…
Adnojčy ŭ čacie napisaŭ naš susied: «A vy viedajecie, što Siaroža abmaradzioryŭ usie našy taŭnchausy?» Pryčym šmat chto ź im narmalna siabravaŭ i dapamahaŭ jaho dzieciam, šašłyki smažyli razam. I ŭsie, chto byŭ tam pad akupacyjaj i viedaŭ jaho, bačyli, jak jon łaziŭ pa damach, i paznali jaho.
Rasijanie brali trafiei i zapaskudžvali damy, a Łukjanaŭ ciahnuŭ usio biez razboru. U nas jon ničoha kaštoŭnaha nie zabraŭ, bo my pierajechali da vajny. Ale ŭ astatnich, chto nie rychtavaŭsia da pierajezdu, jon zabiraŭ, naprykład, techniku. Rečy jon zakopvaŭ i składziravaŭ paŭsiul u siabie doma.
I kali našy pačali vykładać fota taho, što jon nabraŭ, — a tam proćma dziŭnych rečaŭ. Z maich rečaŭ jon zabraŭ, da prykładu, niejkuju staruju padranuju sumku, termasy. Ludzi viartali nakradzienyja im rečy bolš za miesiac i raźbiralisia, što kamu naležyć, častku addała žonka Łukjanava ŭžo paśla jaho aryštu.
Kali pryjechała palicyja, to adbyłasia cikavaja historyja. Va Ukrainie jana starajecca vykonvać usie pracedury — nie zabrała navat u SIZA spačatku. Paśla Siarhieja zakryli na niejki čas, ale jon vyjšaŭ pad zakład i pačaŭ žyć u svaim domie, byccam ničoha nie było, i ŭsim kazaŭ, što rabiŭ tolki dobryja rečy. A paśla zdoleŭ vyjechać z Ukrainy», — kaža biełarus.
Łukjanaŭ umieje manipulavać ludźmi, miarkuje naš surazmoŭca. Kali ŭskrylisia fakty pra jaho pavodziny padčas akupacyi, adnym jon staŭ tłumačyć, što źbiraŭ hetyja rečy, kab niadoraha ich pradavać i karmić svaju siamju, a taksama dapamahać ludziam padčas doŭhaj akupacyi, inšym — što tak jon źbierahaŭ rečy ad rasijan-maradzioraŭ.
Były kijeŭski siabar Łukjanavych zadajecca pytańniem: «Jakim čynam jon, dužy małady mužčyna, zdoleŭ spakojna pierasoŭvacca pa Bučy?»
«Ën raskazvaje, što jaho navat zatrymlivali, ale jon, pa jahonaj viersii, prosta skazaŭ akupantam, što jon biełarus, i jaho adpuścili. Jon ahułam dziŭna siabie pavodziŭ, a ŭ adzin momant zajaviŭ našamu znajomamu, što źbirańnie čužych rečaŭ stała kštałtu… jahonaha chobi. Heta nas usich tady mocna ŭzrušyła».
Paśla taho, što stała viadoma, biełarusy Ukrainy pierarvali ź im adnosiny.
Žonku Łukjanava ź dziećmi vyvieźli z Bučy ŭ Polšču ŭkrainskija vałanciory, i jana niejki čas žyła ŭ łahiery dla biežancaŭ. Paśla ŭ Varšavie namalavaŭsia i sam Łukjanaŭ.
«Łukjanava ciažka acanić, — raskazvaje jahony bučanski susied. — Akupacyja — heta była alternatyŭnaja realnaść, u jakoj ludzi trapili ŭ nienarmalny śviet. Ja dumaju, što heta niejkaja śpiecyfika asoby. A z druhoha boku, byŭ taki vypadak. Jon skraŭ u kahości palaŭničuju strelbu, a paśla viarnuŭ jaje haspadaru. A kali jaho vypuścili, to susiedzi da jaho pryjšli i skazali, što žyć tut jon nie budzie. Tady Łukjanaŭ u adkaz: heta ja adnu strelbu addaŭ, a vy nie viedajecie, što ŭ mianie doma».
Sam Łukjanaŭ «Našaj Nivie» patłumačyŭ svaje dziejańni tak: byŭ składany čas akupacyi, i jon dziejničaŭ pa abstavinach, kab zabiaśpiečyć vyžyvańnie siamji.
«Ja zabiaśpiečyŭ, ale pryjšłosia parušyć zakon. My ŭsie niešta čałaviečnaje tracim.
Ale ciapier ja va ŭsim pryznaŭsia śledstvu i dobraachvotna viarnuŭ rečy, akramia taho, što było vykradziena niekatorymi asobami, jakija skarystalisia tym, što na momant śledstva da mianie była prymieniena miera pazbaŭleńnia voli.
Ja nie mahu ciapier dakładna kazać, što na toj momant ja prymaŭ adekvatnyja i dobryja rašeńni, kali vakoł bambiožka, zabojstvy. I, na žal, heta było pa-za miežami zakona, ale heta dapamahała vyžyć. Mnie ciapier soramna pierad susiedziami i pierad usimi ludźmi.
Vybraŭsia z Ukrainy ja vielmi prosta — pierasiek miažu, kupiŭšy bilet na ciahnik da Piaremyšla. Mianie nadhladali pamiežniki i mytniki, ale pytańniaŭ u ich nie ŭźnikła, akramia taho, što ja praterminavaŭ dakumienty, bo tady nie mieŭ statusu biežanca — za heta mnie vypisali štraf. I ŭ maim pašparcie jość štamp, što ja całkam zakonna pierasiek miažu z Polščaj».
Što ciapier z hierojami hetaj historyi?
Siarhiej Łukjanaŭ padaŭsia na mižnarodnuju achovu ŭ Polščy i, pa źviestkach našych surazmoŭcaŭ, kali jaho nie departavali, to jon musiŭ jaje atrymać. Žonka i dzieci znachodziacca ź im.
Mužčyna ciapier viadzie hurtok dla dziaciej ukrainskich biežancaŭ u centry horada, u Pałacy navuki i kultury ŭ Varšavie. Raspaviadaje pra vajnu, pra Buču i navat namalavaŭ partret Zialenskaha.
Taksama niadaŭna mužčyna paŭdzielničaŭ u rezidencyi ŭ «Domie tvorcaŭ», jaki robiać byłyja palitźniavolenyja mastaki. Jon byŭ adnym sa stvaralnikaŭ instalacyi, jakuju pakazvali na fiestyvali «Tutaka».
Mikoła Statkievič adbyvaje pakarańnie ŭ hłybockaj kałonii na samym žorstkim, asablivym, režymie. Jaho časta źmiaščajuć u ŠIZA, u źniavoleńni jon pieranios zapaleńnie lohkich. Bolš za vosiem miesiacaŭ ad jaho niama anijakich viestak — u kałonii adkazvajuć prosta, što jon žyvy i znachodzicca tam.
Antanina Kanavałava (PK-4) i Siarhiej Jaraševič (PK-20), jakich zatrymali vosieńniu 2020-ha, spačatku byli asudžanyja na 5,5 hoda kožny. Z času aryštu jany nie bačyli dziaciej, jakija ciapier žyvuć z babulaj u Polščy. Siarhieju Jaraševiču ŭ studzieni 2023-ha dadali jašče dzieviać miesiacaŭ źniavoleńnia.
Siarhiej Koršun adbyvaje pakarańnie ŭ PK-3 «Vićba». U listapadzie-śniežni 2022-ha Siarhiej byŭ 38 dzion zapar u ŠIZA. Za kratami piša vieršy.
U Jaŭhiena Pryvałava dvoje dziaciej, jon adbyvaje pakarańnie ŭ PK-2 u Babrujsku.
Usie pieraličanyja asoby ŭniesienyja ŭ śpisy «datyčnych da terarystyčnaj dziejnaści». Praz heta jany nie mohuć atrymlivać hrošy na rachunak u kałonii, i im amal niemahčyma budzie ŭładkavacca na pracu ŭ Biełarusi.
Biełarusy, jakija viedali Siarhieja Łukjanava, admovilisia dapamahać jamu i siamji — heta adziny taki vypadak u dyjaspary.
Kali vam važna toje, što robić «Naša Niva», to dapamahčy nam možna praz Patreon pa spasyłcy nižej.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆPrapahandysty zajavili pra razhrom sietki salidarnaści i aryšt jaje ŭdzielnikaŭ8
Kamientary
Navošta padkreślivać, što jon biełarus?
Maryŭpalcy - ukraincy, i rabili toje ž samaje.
Maradziorstva nie padtrymlivaju.