Na sustreču ŭ vilenskim Domie nacyjanalnych kultur na Harbarnaj (Raugyklos) sabrałasia dziasiatki čatyry čałaviek. Pasłuchać patryjarcha apazicyi pryjšli zbolšaha mužčyny, pryčym niemaładyja — adzinki z aŭdytoryi byli małodšyja za 40 hadoŭ. Tema sustrečy była abaznačanaja jak budučynia Biełarusi i pierśpiektyva novaj Jeŭropy.
Paźniak uziaŭ słova ledź nie ad pačatku sustrečy – i havaryŭ bieź pierapynku bolš za hadzinu. Daśviedčany aratar, jon i ŭ 80 hadoŭ cudoŭna trymaje ŭvahu słuchačoŭ.
Pačaŭ adrazu z sutnaści:
«Idzie vajna, i vajna surjoznaja, hibrydnaja. Heta vajna za vyžyvańnie cełych nacyj, pierš za ŭsio Ukrainy i Biełarusi. Dbajučy pra budučuju volnuju Biełaruś, my pavinny pravilna aceńvać stanovišča, u jakim my ciapier: Biełaruś znachodzicca pad rasiejskaj akupacyjaj i prarasiejskim režymam Łukašenki, jaki faktyčna vykonvaje rolu akupacyjnaj administracyi. Adbyvajucca sistemnyja represii ŭsiaho biełaruskaha ŭ palityčnaj, kulturnaj, etničnaj i sacyjalnaj śfierach.
Kali ŭ hetaj situacyi nie budzie pieramohi nad rasiejskim Mordaram, to pierśpiektyvy niezaležnaści, demakratyi i isnavańnia nie tolki Biełarusi, ale i Prybałtyki, i Ukrainy buduć zmročnyja».
Pavieł Usaŭ i Zianon Paźniak. Fota: Naša Niva
Palityk havaryŭ pra toje, jak vyzvalać Biełaruś. Z hetaj metaj Paźniak ličyć pierśpiektyŭnaj pracu z Pałkom Kalinoŭskaha. Dadatkova adznačaje: pakul biełarusy nie zrazumiejuć, što Rasija — naš vorah, my nie budziem mieć pierśpiektyvy jak kraina.
Dalej Paźniak pierajšoŭ da budučyni niezaležnaj Biełarusi. U tym, što łukašenkaŭskamu režymu pryjdzie kaniec, jon nie maje sumnievaŭ. Na hety čas Zianon maje raspracavanuju prahramu — jon uvohule ličyć važnym mieć dakładnyja płany na budučyniu. Hetuju prahramu jon i raskryvaŭ na sustrečy.
Miedycyna, adukacyja, vojska pavinny zabiaśpiečvacca dziaržavaj, pavodle Zianona. Abaviazkova pavinna adbycca lustracyja, ličyć palityk, bo bieź lustracyi budzie praciah, choć i pa-inšamu, karupcyi i sabatažu. Lustracyja moža być pavolnaj ci žorstkaj, Zianon bolš prytrymlivajecca žorstkaj pazicyi:
«Padychod pavinien być taki, kab pakaranyja byli tyja, chto parušyŭ zakon — ździejśniŭ karupcyjnaje złačynstva, zabiŭ čałavieka ci niezakonna jaho pasadziŭ u turmu, hetym zojmiecca śledstva. Ale my vymušanyja budziem pracavać i z toj biurakratyjaj, jakaja pracavała ŭ čas Łukašenki.
Heta taksama našy ludzi, jany prystasoŭvalisia da žyćcia, i jany buduć pracavać na novuju sistemu, ale kožny taki čynoŭnik padpiša dekłaracyju pra supracoŭnictva z novymi ŭładami, častka ź ich budzie pryviedzienaja da prysiahi».
Fota: «Naša Niva»
Paźniak ličyć važnym uličvać hieapalityčny status Biełarusi. Jon nazyvaje našu krainu bufieram pamiž ahresiŭnaj Rasijaj i Zachodniaj Jeŭropaj:
«Kali pazbavimsia ad Mordara, my pavinny dbać pra toje, kab takoje nie paŭtaryłasia. Nam važna raźvivać svaju dziaržavu, ale ŭ sučasnym śviecie žyć izalavana vielmi ciažka. My pavinny ŭzajemadziejničać ekanamična i palityčna z usim śvietam, i ŭ pieršuju čarhu z našymi susiedziami».
Palityk miarkuje, što dla novaj Biełarusi było b važna jak maha chutčej dałučycca da NATA. Jašče adna prapanova Zianona — supolnaść Ukrainy, Biełarusi, Łatvii i Litvy. U hetym sajuzie nie było b miežaŭ, a taksama było b mahčyma adnavić šlach pamiž Bałtyjskim i Čornym moram. Tady Biełaruś mahła b atrymlivać naftu i haz z poŭdnia i poŭnačy, što dazvoliła b paźbiehnuć ekanamičnaj i palityčnaj zaležnaści ad Rasii. Na siońnia ž Biełaruś, kaža Paźniak, źjaŭlajecca stratehičnym płacdarmam Rasii.
Pierajšli da pytańniaŭ, i siarod ich byli roznyja — ad prablemy amnistyi kapitału da taho, što Paźniak dumaje datyčna budučych prezidenckich vybaraŭ u ZŠA.
«Ja zaŭsiody padtrymlivaŭ Trampa, liču, što dla Amieryki heta adzin z najlepšych prezidentaŭ. Jon kałasalna paniziŭ biespracoŭje — takoha ŭzroŭniu biespracoŭja ŭ ZŠA nikoli nie było, — spryjaŭ amierykanskamu biznesu. U Druhuju suśvietnuju vajnu Amieryka pracavała ŭ try źmieny, dniom i nočču, bo ŭsie fabryki byli na jaje terytoryi, a ciapier jany ŭsie ŭ Kitai. Tramp — dobry biznesmien, jon niekalki razoŭ ciarpieŭ bankructvy i vypłyŭ».
Zianon apisvaje Trampa jak palityka, zdolnaha da rašučych dziejańniaŭ, i jak dokaz pryvodzić zabojstva iranskaha vajennaha dziejača Kasiema Sulejmani, źviazanaha z padtrymkaj hrupirovak CHAMAS i «Chiezbała». Sulejmani zahinuŭ paśla avijaŭdaru amierykancaŭ.
Paźniak ličyć, što pieramoha Trampa na vybarach spryjała b i kancu rasijska-ŭkrainskaj vajny — maŭlaŭ, Tramp viedaje, jak heta chutka zrabić. Zrešty, Zianon skazaŭ, što i sam viedaje, jak skončyć vajnu za dzień-dva, ale admoviŭsia kazać, jak kankretna.
Na sustreču pryjšoŭ i Žylvinas Śvitojus — litoŭski błohier, jaki časta naviedvaje biełaruskija mierapryjemstvy ŭ Vilni i zadaje vystupoŭcam pytańni, jakija nibyta pavinny vykryć ich suviaź z vajaŭničym «lićvinizmam». Jaho pytańnie było źviazanaje z tym, što Paźniak nazyvaje Litvu Letuvaj — tak, jak heta pryniata ŭ taraškievicy.
Fota: «Naša Niva»
Śvitojus zapytaŭsia ŭ palityka pa-ŭkrainsku, navošta toj vyrašyŭ źmianić nazvu Litvy. Cikava, što z padobnym pytańniem błohier źviartaŭsia ŭ sakaviku i na sustrečy z historykam Uładzimiram Arłovym, i toj epizod skončyŭsia svarkaj. I ŭ hety raz litoviec pavodziŭ siabie emacyjna: jamu patłumačyli, što Litva i Letuva — dva varyjanty nazvy krainy, jakija možna vykarystoŭvać u biełaruskaj movie, i što biełarusy nie naviazvajuć litoŭcam i litoŭskaj movie takuju nazvu krainy.
Paźniak adznačyŭ, što nazyvać tak Litvu — prava biełarusaŭ, Žylvinas paryravaŭ: «Naša prava — kab vas (Zianona Paźniaka — «NN») tut bolš nie było!» Litoŭca pasprabavali vyvieści, ale ž toj spyniŭsia na niekalki chvilin, kab nazvać i Paźniaka, i ŭsich biełarusaŭ u zale fašystami.
Svarka vidavočna zakranuła palityka za žyvoje.
Paźniej, kali błohier pakinuŭ zału, Zianon parazvažaŭ pra staŭleńnie Litvy da biełarusaŭ, poŭnaje abmiežavańniaŭ — jon nazyvaje jaho niapravilnym. Tłumačeńnie prostaje:
«Histaryčna my byli susiedziami. I kali heta budzie pałamanaje, kali ź biełarusaŭ buduć rabić vorahaŭ, heta daje mahčymaść Pucinu i rasiejcam stajać u Biełarusi, ich upłyŭ pavialičvajecca. A što heta značyć, kali Pucin staić u Biełarusi, u Ašmianach i ŭ Hrodnie? Heta pahroza dla ŭsioj Prybałtyki, tamu ja ździŭlajusia takoj palitycy, škodnaj dla Litvy».
Paźniak zhadaŭ kaniec 80-ch — pačatak 90-ch, časy supracy BNF i litoŭskaha ruchu «Sajudzis», što niekali spryjała niezaležnaści Litvy. Jon adznačaje, što ŭ Biełarusi i Litvy supolny hieapalityčny vorah — Rasija, nahadvaje pra histaryčnaje adzinstva Biełarusi i Litvy, a taksama vystupaje za dobrasusiedstva pamiž krainami.
A ciapierašnija abvinavačvańni ŭ bok biełarusaŭ u vajaŭničym lićviniźmie, na dumku Paźniaka, źjaŭlajucca častkaj hibrydnaj vajny Rasii i pracaj rasijskaj ahientury.
Sustreča zaciahnułasia na dźvie z pałovaj hadziny, Paźniak asobna padziakavaŭ usim, chto pratrymaŭsia da kanca. A na raźvitańnie adznačyŭ, što pytańni ź litoŭcami «my ŭładkujem», tym bolš što Zachadu patrebnaja demakratyčnaja Biełaruś jak bufier z Rasijaj:
«My ŭ ciažkim stanie — nas akupavali, nas vyhnali, zabrali našu majomaść, pazavodzili kryminalnyja spravy. Dapamažycie nam — i tady my dapamožam vam».
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
Litoŭski biełarusafob nazvaŭ Paźniaka «nacystam» i pratestuje suprać jaho vystupu ŭ Vilni
Zianon Paźniak nazvaŭ piać pryčyn hramadskaj aktyŭnaści ŭ 2020-m
