Piša Pavieł Sieviaryniec.
…Paŭstań! Paŭstań! Zaśpiavaj pieśniu!
Sudździaŭ 5:12
Pružany — redki biełaruski horad, dzie centralnaja vulica nazyvajecca imiem Hałoŭnaha Ziemlaka. Rajvykankam, pomnik Leninu, haradski kinateatr, najbujniejšy chram i, kaniečnie, muzyčnaja škoła stajać na vulicy Ryhora Šyrmy.
Ryhora Ramanaviča tut sapraŭdy pamiatajuć: šykoŭny kancert da jahonaha 120-hadovaha jubileju sabraŭ sotni pružancaŭ, a vierš Niła Hileviča «Serca Dziadźki Ryhora» mnie na składzie dekłamavali napamiać:
Kolki ptachaŭ piavučych
u rodnych lasach,
Kolki not niepaŭtornych u ich hałasach,
Kolki tonaŭ, adcieńniaŭ,
ładoŭ, pieraboraŭ —
Stolki piesień u sercy
ŭ Dziadźki Ryhora.
Mienavita Ryhor Šyrma razhledzieŭ i zachavaŭ u biełaruskaści hienij Michasia Zabejdy-Sumickaha.
Mienavita Šyrma za svaje srodki vydaŭ pieršy paetyčny zbornik Maksima Tanka «Na etapach» i napisaŭ da jaho pradmovu (nakład skanfiskavali).
Mienavita Šyrma byŭ nastaŭnikam śpievaŭ u znakamitaj Vilenskaj biełaruskaj himnazii — i vychavacielem u jaje internacie.
Heta Šyrma sabraŭ bolš jak 2000 biełaruskich narodnych śpievaŭ va ŭnikalnuju kalekcyju,pierasyłaŭ noty najviadomiejšym kampazitaram — i biełaruskija harmonii ŭ aranžyroŭkach adhukalisia ŭ Francyi, Rasii, Polščy, Kanadzie.
Heta jon, Ryhor Šyrma, arhanizavaŭ Biełaruskuju akademičnuju charavuju kapełu…
Biełaruskija narodnyja miełodyi, vyłaŭlenyja im u kipieni pieršaj pałovy XX stahodździa, pieralivajucca i kałyšucca recham u śpieŭnych cudach druhoj pałovy — «Pieśniarach», «Siabrach», «Vierasach».
Za im, za Šyrmam, byccam za šyrmaju ŭ kamunałcy, i zachavaŭsia kutok biełaruščyny, jaki nie zdoleli razrabavać apjaniełyja, ašalełyja susiedzi dy prychadni.
Zadaješ sabie pytańnie i nie daješ viery: jak možna było, zastajučysia hłybokim biełaruskim patryjotam dy viernikam, abaraniajučy movu, kulturu dy pravy naroda, śmieła adkazvajučy na paklopy
(«što tut biełaruskaha ŭ hetaj pryšłaj Biełarusi?» — začytvali dziadźku Ryhoru jahonyja słovy pra BSSR, zanatavanyja stukačami, savieckija śledčyja),pieražyć strašnuju epochu revalucyjnaj kałatniečy, polskaj «sanacyi», vajny, stalinščyny, savieckaha marazmu, i pry hetym tvaryć, hučać, navat nie hučać — kryčać biełaruskaj pieśniaj, kab urešcie jaje pačuli ŭsie!..
Biełaruskaja pieśnia ŭ Šyrmavym sercy prajšła i vilenskija Łukiški (bo, pavodle defienzivy, nijakich biełarusaŭ nasamreč nie isnavała, heta ŭsio byli vydumki minskich balšavikoŭ), i Łubianku (ad abvinavačvańniaŭ u biezydejnaści dy buržuaznaj apalityčnaści, a taksama nacyjanałdemakratyźmie ŭratavaŭ Jakub Kołas, jaki chadajničaŭ pierad Panamarenkam), kab urešcie pasialicca na minskaj Płoščy Niezaležnaści, u znakamitym domie, pad voknami jakoha zaraz malitoŭniki štodnia śpiavajuć «Mahutny Boža».
Za savietami pra heta maŭčali, ale stvareńnie pieršaha choru, zapis biełaruskich narodnych śpievaŭ, dyryžorskaja majsterstva — słovam, usio toje, u čym razharnuŭsia Šyrmaŭ mahutny dar, — dla jaho pačałosia ŭ carkvie.Atrymlivajecca, mienavita pracujučy psałomščykam, a potym rehientam choru Alaksandra-Nieŭskaha sabora ŭ Pružanach u siaredzinie 1920-ch, jakraz u najvyšejšaj harmonii liturhii, akafistach dy kaladkach Šyrma pačuŭ toje, što nazyvajecca paklikańniem.
U 1923-m, zhadvajuć vidavočcy, Ryhor Šyrma razam sa svaim pieršym (carkoŭnym!) choram, byvała, bolš za sutki pravodziŭ na nahach, bieź ježy i pitva:usianočnyja, chrosnyja chady i malitvy, malitvy, malitvy…
Dahetul u Pružanskim sabory pa śviatach hučać liturhičnyja śpievy ŭ apracoŭcy Ryhora Šyrmy.
Tak biełarusy śpiavajuć u nieba. Voś čamu biełaruskija miełodyi takija praciahłyja, žałasnyja abo znadryŭnyja. Dla nas, uśviedamlajem my heta ci nie, hałasavyja źviazki — suviaź pamiž niebam i ziamloj. Sproba dakryčacca da Boha. Bo my hłyboka. Bo Jon daloka.
Ryhor Šyrma vyrašyŭ dakryčacca da niabiosaŭ choram. Tak, kab moh padpiavać uvieś lud.Dla biełarusaŭ spadčyna Šyrmy nieacennaja. Nacyja pavinna śpiavać, śpiavać razam, heta adzin z asnoŭnych zakonaŭ patryjatyzmu. Ale tut, u biełaruskaj hłybini, navat adzin čałaviek, hatovy dakryčacca da niabiosaŭ pry ahulnym ciažkim maŭčańni, moža być upeŭnieny: chaj nie padchopiać sučaśniki — zatoje pačuje Boh.
Hladzi jašče:Biełaruskaja hłybinia. Lohkija-lohkija
Biełaruskaja hłybinia. Vialikaje kniastva burštynavaje
Biełaruskaja hłybinia. Ad kramy da chrama
«Vialiki absalutna čałaviek». Kola Łukašenka raskazaŭ, što dla jaho baćka i ŭ čym jahonaja apazicyjnaść32
Kamientary