Меркаванні44

Камяні спатыкнення

Камертон Сяргея Ваганава.

Недзе напачатку мая партал tut.by паведаміў, што ў двары дома № 19 па Ульянаўскай вуліцы мінскія аматары краязнаўства знайшлі надмагільны камень, звезены ў невядомы час з якіхсьці гарадскіх могілак.

Знайшлі, так бы мовіць, сякеру пад лавай. Бо пяць гадоў таму я ўжо намагаўся разгледзець літары, што ўеліся ў цёмна-руды граніт: «Михаил Ефимович Белоцерковский. Умер на 27 году от рождения 17 апреля 1866 года». На іншым баку больш выразна — «Брат брату». Нешта, мусіць, здарылася з бацькамі Міхаіла, магчыма, і пахаваны былі побач...

Пра гэты камень я даведаўся ад Наталлі Качаноўскай, што жыве ў тым двары. Звыш трыццаці гадоў таму, калі яна тут пасялілася, камень ужо ляжаў. Дакладней, валяўся...

І вось я ізноў ля таго камня. Як і пяць гадоў таму, вакол буяе май і капашыцца дваровае жыццё: нервова прыладжваюцца на цесную паркоўку бліскучыя аўто; непадалёк ідуць нейкія бясконцыя будаўніча-рамонтныя работы; нешта мармычуць, адчыняясь, дзверы ў пад’ездах, зачыненыя на кодавыя замкі; на лаўцы побач з камнем прысаджваюцца старыя, што выйшлі ў двор падышаць... А вось і дзейны малады чалавек расклаў па кейсе нейкія паперы і нешта энергічна даказвае суразмоўцу, прытрымліваючы двума пальцамі каля вуха мабільнік...

Калі верыць згаданай навіне ад tut.by, сённяшнія аматары краязнаўства ўзяліся за пошукі хаця б нейкіх слядоў даўняга мінчука...

Нібыта камень, якому амаль паўтара стагоддзя, праз пяць гадоў ізноў падняўся з зямлі...

З Ульянаўскай я паехаў на Сухую.

«...Што, немцы і сваіх габрэяў забівалі?!»

Ягонае ўзрушэнне было такім моцным, што ён абышоў камяні з усіх бакоў, убачыў сляды старанна зацёртай свастыкі...

Тады, пяць гадоў таму, я сустрэў яго ля «Трох камянёў», што ў розныя нядаўнія часы былі пастаўлены ў памяць аб тысячах габрэяў з Гамбурга, Дзюсельдорфа і Брэмена, якія загінулі ў Мінскім гета і Трасцянцы. Сюды ён патрапіў выпадкова — прыехаў са Стаўбцоў наведаць сябра ў лякарні непадалёк.

Я спытаў у яго, колькі яму гадоў, як яго клічуць і ў якой сферы працуе. Гадоў яму аказалася за сорак, працуе інжынерам у камунальнай гаспадарцы.

Я не ведаю, чаму я спытаў у яго пра гэта. Мабыць, таму, што сам быў узрушаны: мне здавалася, што няма на Зямлі чалавека, які нічога не ведае пра Халакост...

Мікалай зашпіліў пінжак, схіліў у задуменнасці галаву з рэдкімі русымі валасамі, потым шырока перахрысціўся і павольна накіраваўся у бок Сухой.

Я вярнуўся поглядам да камянёў. Не, не да тых трох ад немцаў, а да іншых, хаатычна параскіданых проста ля іх падножжаў.

Гэта былі мацэвы — помнікі з габрэйскіх могілак на Сухой, што знішчаны яшчэ ў 70—90-х гадах мінулага стагоддзя.

Але камяні-помнікі працягвалі вырастаць з зямлі. Тады, пяць гадоў таму, калі пракладалі цеплацэнтраль уздоўж Перакопскай, не менш за два дзясяткі сцягнулі і кінулі ля «Трох камянёў»...

Я ўзгадаў дзеда Саламона.

Я ўявіў, як хавалі яго ў 1914 годдзе, калі ён, рабочы разьніцы, памёр ад сухотаў, а бацьке, малодшаму з ягоных чацвёрых дзяцей, не было і двух месяцаў.

Яго везлі, мабыць, сюды, на Сухую, па Габрэйскай вуліцы, пазней чамусьці названай Калектарнай. Вось тут была брама, побач майстэрня могілкавых каменячосаў...

Я, вядома, не спадзяваўся, што знайду мацэйву з ягоным імем. Але дух ягоны пэўна лунаў над гэтым месцам, прымушаў сціскацца горла...

Здалёк, мусіць, мы выглядалі дзіўнавата — Леў Слобін, вядомы кінадакументаліст, Сямён Ліакумовіч, адзіны мо ў Мінску знаўца ідыша, і я. Нехта праходзіў міма, нехта спыняўся, назіраючы, як немаладыя людзі нахіляюцца над нейкімі камянямі...
«...Карп, дакладна, гэта прозвішча Карп... А вось Ціне Файленбоген...» — Сямён Львовіч прашараваў шматком сухой травы імя памерлай у 1920 жыхаркі Мінска, што па волі лёсу і экскаватара аказалася ў месцы, дзе выгульваюць сабак... «А вось па-руску, «Бася Уфляндъ, 26 января 1907»...

Побач прыпынілася маладая сям’я — тата, мама ды хлопчык гадоў дзесяці.

Раптам тата — густыя валасы з сівіной ў прыгожым прадзеле, нагавіцы ў стрэлку, кашуля пад гальштукам, без пінжака — усклікнуў: «Глядзі, які добры будаўнічы матэрыял!» — «Гэта ж помнікі, тата!..»

Потым мы са Слобіным, усё жыццё якога пасля вайны прайшло ў гэтых вуліцах і дварах, вуліцах і дварах колішняга гета, дзе згінула без вестак ягоная сястрычка Таня, спусціліся да Перакопскай, зараз Ерусалімскай.

Мы ішлі, спатыкаючыся аб рэшткі мацэваў, углядаючыся ў напакаваныя смеццем правалы склепаў, дзе хаваліся пакутнікі гета...

Мы прайшлі ў пачатак вуліцы, міма гародзіка з кучаравым бульбяным бацвіннем, што нейкім цудам доўжыў жыццё на месцы знесеных прыватных сядзібаў. Вялізны бетонны куб схаваўся ў зарасніку пустазелля, вакол валяліся пустыя бутэлькі, пачкі з-пад цыгарэт, абгорткі ад цукерак... На кубе было пазначана, што вуліца названа «...у гонар святкавання 3000-годдзя Ерусаліма»...

«...Можно с уверенностью говорить о привлекательности Беларуси для туристов с еврейскими корнями из Беларуси, которым есть что предложить, будь то духовные, материальные или просто человеческие ценности, связанные с еврейским наследием в Беларуси…»

Гэта з рэкламнага тэксту «Белінтурыста».

У спісе турыстычных аб’ектаў — могілкі на Сухой.

Могілкі, каторых няма.

...Прайшло пяць гадоў. Да «Трох камянёў» дадаліся яшчэ чатыры — ад жыхароў Кёльна ды Бона, Берліна, Франкфурта-на-Майне і Аўстрыі. Але мінскія мацэвы як ляжалі, так і ляжаць покатам, зарастаючы быллём няспыннага часу.

…Калі мы, хто завецца беларускім народам, не спатыкнёмся аб хрысціянскія, яўрэйскія, мусульманскія, пратэстанцкія, уніяцкія камяні, не апрытомнеем у грэху не толькі перад продкамі, але і як браты перад братамі, то невядома, колькі яшчэ пражывём у дзікунстве. Альбо гэтую духоўную гістарычную працу зробяць за нас (не, замест нас!) іншыя пакаленні.

Магчыма, той самы хлопчык, што ўсклікнуў: «Гэта ж помнікі!»

Таму што камяні ўсё роўна вырастуць з зямлі.

kamerton_41@mail.ru

Каментары4

 
Націсканне кнопкі «Дадаць каментар» азначае згоду з рэкамендацыямі па абмеркаванні.

Цяпер чытаюць

20-гадовая ўкраінка знікла ў Дубаі пасля «вечарынкі з шэйхамі». Зараз яна толькі варушыць вуснамі і не можа рухацца30

20-гадовая ўкраінка знікла ў Дубаі пасля «вечарынкі з шэйхамі». Зараз яна толькі варушыць вуснамі і не можа рухацца

Усе навіны →
Усе навіны

Абралі новага прэзідэнта Міжнароднага алімпійскага камітэта2

Пуцін адтэрмінаваў для Беларусі плацяжы па расійскіх крэдытах. Гаворка пра гіганцкую суму16

Нямецкія эксперты знайшлі ў дубайскім шакаладзе шмат цукру і нават сляды грыбка5

Зяленскі анансаваў сустрэчу ўкраінскіх і амерыканскіх дыпламатаў

У Мінску зноў загаварылі пра знос прыватнага сектара ў раёне Арлоўскай

Памёр былы ўкраінскі прэм'ер, які падпісаў Белавежскія пагадненні2

Прапагандыст АНТ Аляксандраў разыграў сцэнку сваёй размовы з эмігрантамі, але гэта аказалася хлуснёй4

Амерыканская разведка не пацвярджае заявы Расіі аб акружэнні УСУ на Куршчыне3

У Мінску ёсць замак, пра які мала хто ведае ФОТЫ3

больш чытаных навін
больш лайканых навін

20-гадовая ўкраінка знікла ў Дубаі пасля «вечарынкі з шэйхамі». Зараз яна толькі варушыць вуснамі і не можа рухацца30

20-гадовая ўкраінка знікла ў Дубаі пасля «вечарынкі з шэйхамі». Зараз яна толькі варушыць вуснамі і не можа рухацца

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць