Гіпербалоіднай канструкцыі хутка споўніцца сто гадоў. Разабраліся, чым адметныя збудаванні інжынера Шухава і ў якім сёння стане вежа ў беларускім райцэнтры.
Барысаўскія ўлады шукаюць таго, хто распрацуе праграму работ на бягучы рамонт. Гэта абавязковы этап для аб’ектаў, якія з’яўляюцца гісторыка-культурнымі каштоўнасцямі. Статус помніка рэспубліканскага значэння вежа мае з 2011 года.
Вадацяжная вежа ў Барысаве была пабудаваная ў 1927 годзе для патрэб экіпіроўкі паравозаў пры руху цягнікоў праз станцыю Барысаў. Сёння яна размешчаная на рагу вуліц Энгельса і Гастэлы, пасярод прыватнага сектара ў Новабарысаве. Вышыня вежы складае каля 27 метраў. На ствале размяшчаецца драўляны шацёр, які прадухіляў бак ад ахаладжэння і замярзання ў ім вады.
Гіпербалоідную канструкцыю ўвёў у архітэктуру ў канцы XIX стагоддзя расійскі інжынер і архітэктар Уладзімір Шухаў (1853-1939). Усяго было пабудавана каля 200 такіх вежаў, 11 з якіх дайшлі да нашых дзён. У Беларусі ў якасці воданапорных вежы Шухава пабудавалі на станцыях Пухавічы, Коханава, Барысаў і Сцяпянка. З іх захаваліся толькі дзве, што робіць іх унікальнымі гістарычнымі аб’ектамі.
Другая вежа, узведзеная ў 1929 — 1932 гадах, знаходзіцца на станцыі Коханава ў вёсцы Звянячы Талачынскага раёна. Яе прызналі гісторыка-культурнай каштоўнасцю толькі ў 2019 годзе.
Шухаў паспяхова скончыў Маскоўскае тэхнічнае вучылішча і прайшоў гадавую стажыроўку ў ЗША. Ён распрацоўваў праекты для першых расійскіх нафтаправодаў і нафтаперапрацоўчага завода. Яму ўдалося ўпершыню ў свеце прымяніць для будаўніцтва вежавых збудаванняў сеткавыя абалонкі. Ён жа ўвёў у архітэктуру форму аднаполаснага гіпербалоіда вярчэння, стварыў першыя ў свеце гіпербалоідныя канструкцыі, на якія атрымаў патэнт яшчэ ў 1899 годзе.
Канструкцыя, распрацаваная Шухавым, жорсткая і добра захоўвае сваю форму пад уздзеяннем знешніх сіл. Небяспечная для вышынных збудаванняў ветравая нагрузка для такіх сеткавых канструкцый невялікая. Гэтая асаблівасць робіць гіпербалоідныя канструкцыі трывалымі, нягледзячы на невысокую матэрыялаёмістасць.
Да гэтай формы пасля звярталіся многія выдатныя архітэктары. Пабудаваная ў 1963 годзе ў порце японскага горада Кобэ 108-метровая гіпербалоідная вежа па тыпу шухаўскай выстаяла ў адным з самых разбуральных у гісторыі землятрусаў, які адбыўся ў 1995 годзе. Канчаткова сеткавыя абалонкі ў сучасную практыку будаўніцтва ўвялі Рычард Бакмінстэр Фулер і Норман Фостэр.
Служба на карысць Радзімы і ўсеагульнае прызнанне ў СССР самому інжынеру шчасця не прынесла. Апошнія гады жыцця Шухава былі азмрочаныя палітычнымі рэпрэсіямі 1930-х гадоў, пастаяннай бояззю за дзяцей, беспадстаўнымі абвінавачваннямі, смерцю жонкі, звальненнем са службы пад ціскам бюракратычнага рэжыму. Усё гэта падарвала яго здароўе, прывяло да расчаравання і дэпрэсіі. Апошнія ягоныя гады прайшлі ў адзіноце. Ён трагічна загінуў пасля няшчаснага здарэння, у якім інжынер атрымаў цяжкія апёкі 80% цела.
Усе правы на свае вынаходніцтвы і ўсе ганарары Шухаў перадаў савецкай дзяржаве. Але адкупіцца ад рэпрэсіўнай машыны ягонай сям’і гэта не дапамагло. Пасля ягонай смерці быў рэпрэсаваны сярэдні сын інжынера, які памёр ад сухотаў у высылцы, і прыёмны сын, якому ён даў адукацыю.
Пасля таго, як вадацяжная вежа ў Барысаве страціла сваю асноўную функцыю, яе выкарыстоўвалі як рэзервовую для водазабеспячэння горада. У апошнія гады яна была закінутая і прыйшла ў поўны заняпад.
Абследаванне, праведзенае ў 2023 годзе, засведчыла карозію металу апорнага кольца і злучальных элементаў каркаса, заклёпак, гаек і анкерных балтоў, правісанне і аслабленне цяжоў. Але ўсе гэтыя дэфекты не выглядаюць крытычнымі, нягледзячы на паважны ўзрост вежы, якая амаль не ведала значных рамонтаў.
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬНеагатычнай воданапорнай вежы ў Мінску знайшлі ўжытак
У Баранавічах нечакана з’явілася ахоўная шыльда на старым будынку. Таго, хто яе павесіў, шукала міліцыя
У Стоўбцах раскапалі падмуркі касцёла, знішчанага саветамі. Плануюць аднавіць
У Беларусі знайшоўся каранаваны цудатворны абраз. Збіраюць грошы на яго рэстаўрацыю
Каментары