Зьмянілася ўсё, што магло зьмяніцца. Цуды, што зьдзіўлялі нашых продкаў, — ужо ня цуды.
Ці прылятаюць душы нашых продкаў у нашы бэтонныя дамы? Ці вяртаюцца яны туды, дзе нішто не нагадвае пра той сьвет, у якім яны былі людзьмі? Ніхто не адкажа нам. Але чакаць дзядоў трэба. Гэтак ужо павялося, і ня намі заведзены гэты парадак.
Перад Дзядамі заўжды мылі вокны начыста. З аднаго боку гэта — сакральны акт адкрываньня шляху сьвятлу й душам. З другога — цалкам практычная завядзёнка: па Дзядах зазвычай прыходзяць маразы. Вымытая й прыбраная хата з чыстымі шыбамі чакаць будзе продкаў. Мы паказаць мусім ня як жывём самі, а як шануем продкаў. Не для іх прыбіраем хаты, а для сябе перад імі, даводзячы, наколькі нам важная памяць.
На стале мусіць быць багата страваў. Яны мусяць увасабляць спрадвечныя мары беларускія пра сытасьць — сыры, кілбасы, сальцісоны, кумпякі, яечня з салам. Куцьцю запраўляюць салам або маслам, вараць халадзец, пякуць бліны. Калі-нікалі там, дзе асноўнай памінальнай стравай, апроч куцьці, лічацца клёцкі, іх вараць «з душамі», — то бок з кавалачкамі сала, мяса або фаршу ўсярэдзіне. Зрэшты, гатуюць і малыя клёцкі, што запраўляюць шкваркамі з цыбуляю й сьмятанай. Але сама надаюцца бліны, да мачанкі з раберкамі й грыбамі ці да тлустага бігасу. Можна і проста з маслам. Кавалачак такога бліна кладзём на асобную талерку дзядам. Да яго ж кладзём па кавалачку ад кожнае стравы. Справа ня ў тым, наколькі шмат і смачна мы ямо на Дзяды. Мы гэткім актам дэманструем сваю жыцьцёвасьць, трываласьць, гатовасьць жыць. Гэта акт нашае эўхарыстыі з усімі каленамі нашых продкаў. А значыць, павінна сымбалічна хапіць на ўсіх.
Хіба не абысьціся бяз чаркі. Але абавязкова й для дзядоў. І не абавязкова куляць другую й трэцюю, бо гэта таксама акт прычасьця, а не гулянка.
Надасца й сьвечка. Добра, калі з храму. Добра, калі прынесьці яе адтуль на самыя Дзяды, перажагнаўшыся па малітве за душы сваіх продкаў.
Некалі спраўлялі Дзяды Масьленыя, Мясаедныя, Стаўроўскія, Стрэчанскія, Поставыя (перад Вялікім постам). На Палесьсі дзядоў асобна памінаюць у пятніцу, а бабаў — у суботу. Шмат традыцый ужо ня вернеш. Ня кожнага разу ёсьць магчымасьць пад’ехаць на самыя магілы, а нават і на тыя нашы малыя беларускія бацькаўшчыны, родавыя котлішчы. Але заўсёды ёсьць магчымасьць пабыць сам-насам з душамі сваіх продкаў, бо душы іхныя лунаюць вольна па-над цэлым краем, па-над межамі, водамі й палямі. Як ня ведаеш ці ня памятаеш, як і што рабіць на Дзяды, — то памый хату, застаў стол, запалі сьвечку. Зрабі ўсё ціха й урачыста. Памаліся ў душы, калі ўмееш. Не памылішся.
Сяргей Харэўскі
Цяпер чытаюць
Расіянка расказвала пра глыбінную моц Лукашэнкі — цяпер яна ў слязах з'язджае з Беларусі6
Каментары