Valer Kavaleŭski: ZŠA dahadžajuć Łukašenku, kab utrymać jaho niejtralitet pa Ukrainie
Vajna Rasii suprać Ukrainy istotna palepšyła stanovišča Łukašenki na Zachadzie. Biełaruski kiraŭnik znachodziŭsia u hłybokaj izalacyi paśla palityčnych represij 2010 hoda. Apošnim časam Zachad źmianiŭ svajo staŭleńnie da Łukašenki niahledziačy na toje, što jon prytrymlivajecca svaich represiŭnych mietadaŭ kiravańnia. Dziarždepartamient ZŠA admaŭlaje, što adbyvajecca źmiena palityki pa Biełarusi, adnak pierakalibroŭka palityki vyhladaje zanadta značnaj.
Hety zruch u palitycy ZŠA vyhladaje jak impravizavanaja ryzykovaja staŭka, asabliva kali ŭličvać, što Łukašenka nieadnarazova abvodziŭ Zachad vakoł palca.
Źmiena palityki pa Biełarusi adbyvajecca ŭ kantekście kanfliktu va Ukrainie. ZŠA imknucca zabiaśpiečyć niejtralitet Biełarusi i takim čynam padtrymać Ukrainu ŭ supraćstajańni z Rasijaj.
Złučanyja Štaty ličać mahčymym vieryć u toje, što Łukašenka — choć jon i nienadziejny, zaležny ad Pucina i supiarečlivy pa Ukrainie — moža adyhrać stanoŭčuju rolu ŭ kanflikcie. Vyhladaje, što hetym tłumačycca admova amierykancaŭ ad cisku na režym.
Aficyjnyja pradstaŭniki ZŠA nazyvajuć Łukašenku miratvorcam, chacia Biełaruś nie ŭdzielničaje ŭ pieramovach pa Ukrainie.
Minskija pieramovy i adpaviednyja pahadnieńni ŭvohule varta razhladać jak padarunak dla biełaruskaj dypłamatyi, a nie jak jaje dasiahnieńnie.
Amierykanskaja dypłamatyja pakazvaje, što jana budzie ŭstrymlivacca ad praktyčnych zachadaŭ cisku na režym Łukašenki. Bolš za toje, ZŠA raspačali narmalizacyju adnosin niahledziačy na toje, što jon nie vykanaŭ ich ułasnaj hałoŭnaj pieradumovy — vyzvaleńnia palityčnych źniavolenych.
Źmieny ŭ rytorycy vidavočnyja. Raniej ZŠA krytykavali biełaruskija realii i prapanoŭvali ŭmovy dla narmalnych adnosinaŭ. Ciapier amierykanskija dypłamaty ścipła havorać pra najaŭnuju «roźnicu ŭ acenkach situacyi ŭ Biełarusi».
Padčas publičnaha mierapryjemstva, jakoje adbyłosia ŭ Vašynhtonie ŭ śniežni 2014 hoda, namieśnica dziaržaŭnaha sakratara Viktoryja Nułand paviedamiła, što sustrakałasia ŭ vieraśni z premjer-ministram Biełarusi ŭ Ńju-Jorku. Dla Biełarusi heta davoli vysoki ŭzrovień palityčnaha kantakta. Taksama Nułand paviedamiła važnuju navinu: ZŠA pradstavili biełaruskamu boku kankretnyja prapanovy pa palapšeńni adnosinaŭ. Pa jaje słovach, dalejšy prahres zaležyć ad Biełarusi. Raniej, padčas mierapryjemstva ŭ Centry Vilsana ŭ Vašynhtonie, namieśnik Nułand Eryk Rubin havaryŭ pra Akt ab demakratyi ŭ Biełarusi (ADB) jak pieraškodzie da palapšeńnia dvuchbakovych adnosinaŭ. ADB, jaki Kanhres ZŠA prymaŭ trojčy, uvioŭ šerah abmiežavańniaŭ na adnosiny ź Biełaruśsiu i abumoviŭ ich skasavańnie «vidavočnym prahresam urada Biełarusi zhodna z metami Zakona».
U hetaj suviazi ZŠA ažyćciavili šerah zachadaŭ nasustrač režymu pa-za miežami ADB. U minułym śniežni amierykanski ŭrad źniaŭ sankcyi z «Trastbanka», uviedzienyja ŭ 2004 hodzie za admyvańnie hrošaj.
U studzieni 2015 hoda «Biełaruśkalij» adhruziŭ pieršuju za šeść hadoŭ partyju kalijnych uhnajeńniaŭ u ZŠA. U minułym hodzie dziarždepartamient bieź lišniaj ahałoski vyvieŭ «Biełaruśkalij» z-pad sankcyj paśla taho, jak urad Biełarusi vydzieliŭ pradpryjemstva sa składu «Biełnaftachima». Nie vyklučana, što pa padobnaj schiemie buduć źniatyja sankcyi z hrodnienskaha «Azota».
Dziarždepartamient zajmaje nievyraznuju pazicyju što da supiarečlivaha prajekta budaŭnictva AES u Biełarusi. U śniežni 2010 hoda, za niekalki tydniaŭ da prezidenckich vybaraŭ, baki niečakana padpisali miemarandum na ŭzroŭni ministraŭ zamiežnych spraŭ (Martynaŭ-Klintan). ZŠA padtrymali ideju budaŭnictva AES, a Biełaruś pahadziłasia vyvieści ŭ Rasiju svaje zapasy vysokaŭzbahačanaha ŭranu.
U adkaz na žorstkuju reakcyju ZŠA na paślavybarnyja represii, Biełaruś admoviłasia ad vykanańnia damoŭlenaści i spyniła vyvad uranu. U svaju čarhu
Złučanyja Štaty ad svajoj stanoŭčaj pazicyi pa AES nie admovilisia, navat niahledziačy na admoŭnuju hramadskuju reakcyju i na značny cisk Litvy.
Eryk Rubin naviedaŭ Biełaruś 26—28 lutaha, kab sustrecca z Łukašenkam. Jon mieŭ mahčymaść asabista dastavić jašče adnu pryjemnuju navinu. Za dzień da pryjezdu Rubina dziarždepartamient źniaŭ sankcyi z «Biełarusnafty», što byli ŭviedzienyja ŭ 2011 hodzie zhodna z Zakonam ab sankcyjach suprać Irana.
Razam z tym, vyjšła vielmi pakazalna, što padčas vizitu Rubina adbylisia dźvie dramatyčnyja padziei sa značnym simvalizmam. Jany pavinny byli nahadać usim, chto niapeŭny nakont matyvaŭ i asoby Łukašenki, ab mietadach jaho kiravańnia i ŭtrymańnia ŭłady.
Pa-pieršaje, 26 lutaha sud padoŭžyŭ na jašče adzin hod turemny termin mižnarodna pryznanamu palityčnamu źniavolenamu Mikałaju Dziadku. Dziadka abvinavačvali ŭ parušeńni formy vopratki ŭ turmie. Heta jamu kaštavała hod voli. Jaho 4,5-hadovy termin źniavoleńnia pavinien byŭ skončycca 3 sakavika.
Pa-druhoje, na nastupny dzień byŭ zabity Barys Niamcoŭ — vybitny rasijski demakrat, paśladoŭny apanient Pucina i siabra sapraŭdy volnaj i niezaležnaj Biełarusi.
Dla mnohich u našaj krainie zabojstva Niamcova stała napaminam pra toje, što zdaryłasia z najbolš zaŭvažnymi apanientami Łukašenki ŭ Biełarusi. Jany źnikali, ich kidali ŭ turmy, pahrozami i ciskam prymušali źjechać ź Biełarusi ci admovicca ad praciahu palityčnaj i hramadskaj dziejnaści.
U vyniku metanakiravanych sistemnych represij režymu palityčnaja kankurencyja ŭ Biełarusi źnikła. U 90-ch biełaruskaje hramadstva mahło zajavić ceły šerah zdolnych lidaraŭ, jakija byli hodnaj alternatyvaj Łukašenku. Paśla 20 hadoŭ uładarańnia Łukašenki hramadstva asłablena jak nikoli i nie moža vyłučyć i padtrymać lidaraŭ, zdolnych kinuć vyklik režymu.
Złučanyja Štaty nijak nie adreahavali na novy prysud Dziadku, choć raniej heta było zvyčajnaj praktykaj.
Adnak akramia hetaj zaŭvažnaj spravy, u Biełarusi štodzionna adbyvajucca surjoznyja parušeńni pravoŭ čałavieka, jakija adsočvajucca pravaabaroncami. Niahledziačy na vidavočna admoŭnuju dynamiku z pravami čałavieka ŭ Biełarusi, usio bolš hučnaje maŭčańnie ZŠA stała normaj pavodzinaŭ amierykanskaj dypłamatyi.
Admietna, što, u adroźnieńnie ad dziarždepartamienta, prezidenckaja administracyja Abamy publična nie pamianiała pazicyju pa Biełarusi z červienia 2014 hoda. Tady prezident ZŠA praciahnuŭ na jašče adzin hod nacyjanalnaje nadzvyčajnaje stanovišča ŭ dačynieńni Biełarusi, pakolki «dziejańni i palityka niekatorych členaŭ urada Biełarusi i inšych asobaŭ praciahvajuć ujaŭlać niazvykłuju i nadzvyčajnuju pahrozu nacyjanalnaj biaśpiecy i źniešniaj palitycy Złučanych Štataŭ». Upieršyniu hety zachad ZŠA ŭžyli paśla prezidenckich vybaraŭ 2006 hoda, kali Łukašenka zastaŭsia prezidentam na treci termin i kančatkova zhubiŭ mižnarodnuju lehitymnaść.
Źviartaje taksama ŭvahu toje, što dziarždepartamient chutka mianiaje palityku pa Biełarusi napiaredadni prezidenckich vybaraŭ. Łukašenka zrabiŭ usio, kab vyklučyć kankurencyju na vybarach praz razbureńnie palityčnaj apazicyi i ŭcisk hramadzianskaj supolnaści.
Źmiena palityki ŭ dačynieńni da kiraŭnika Biełarusi mienavita zaraz moža aznačać, što ZŠA ŭžo hatovyja pahadzicca z tym, što Łukašenka zachavaje ŭładu paśla vybaraŭ. Razam z tym, zastajecca adkrytym pytańnie, ci buduć vyniki hetych vybaraŭ pryznanyja lehitymnymi va ŭmovach adsutnaści viaršenstva prava i palityčnaj kankurencyi.
Niepaśladoŭnaść Złučanych Štataŭ u skarystańni ŭłasnych rašeńniaŭ datyčna Łukašenki biantežyć. Tym časam jaho režym nabližajecca da składanaha pieryjadu. Biełaruskaja ekanomika vielmi słabaja, a hałoŭny sponsar Łukašenki, Rasija, imkliva ŭvachodzić u stan recesii. Biełarusi nadzvyčaj važna atrymać novy kredyt MVF. Da taho ž Łukašenka i sam zaniepakojeny ahresiŭnymi pavodzinami Maskvy i imkniecca narmalizavać adnosiny z Zachadam. Tym nie mienš, Złučanyja Štaty asensavana pastavili siabie na pazicyju słaboha, choć majuć nieabchodny arsienał i padstavy zastavacca paśladoŭnymi i ćviordymi.
Niajasna, što dziarždepartamient bačyć u jakaści svajho žadanaha vyniku ad novaha padychodu da Biełarusi. Asobnaha vyvučeńnia zasłuhoŭvajuć mety i zadačy ZŠA u Biełarusi.
Praces nieprazrysty, publičnyja zajavy razychodziacca z praktyčnymi dziejańniami, i biełaruski bok nie pradstaviŭ anijakich zaŭvažnych krokaŭ nasustrač akramia praciahu cisku na hramadstva. Nielha vyklučać i nastupstvy: ahresiŭnuju reakcyju raŭnivaj Rasii i/ci uzmacnieńnie represij u Biełarusi. Vyhladaje na toje, što novy padychod amierykancaŭ da Łukašenki dyktujecca inšymi pryjarytetami, jakija nie majuć naŭprostavaha dačynieńnia da biełaruska-amierykanskich adnosinaŭ i nacyjanalnych intaresaŭ Biełarusi.
Kamientary