Kałarytny dziońnik architektarki, jakaja radykalna pierajšła na biełaruskuju movu
Alaksandra Bajaryna. Zapisy.
Mnohija ludzi ciapier štodzionna štości pišuć u internecie, u sacyjalnych sietkach, jak niekali viali dziońniki na papiery. Kali źbiraješ fejsbučnyja zapisy ŭ adno, atrymlivajecca tekst zusim inšaha maštabu. Jany jak mazki, što składajucca ŭ karcinu.
Alaksandra Bajaryna architektarka, dyzajnierka, stylovaja i celnaja da apošniaha huzika i ćvika.
Razam z mužam, architektaram i budaŭnikom Vadzimam Prakopčykam, navat žytło jany sabie vybrali prosta nad Nacyjanalnym mastackim muziejem u samym centry Minska. Alaksandra Bajaryna — čałaviek, jaki niazmušana, ale paśladoŭna źbiraje ŭsio, što datyčyć aŭtentyčna biełaruskaj estetyki, detali charastva. Darečy, jana siastra fiłosafa, paetahiermietyka i pierakładčyka z sanskrytu na biełaruskuju Michasia Bajaryna.
Alaksandra Bajaryna — heta i fiłosaf, i estet, i žyvy praktyčny čałaviek u adnym, vydatnaja naša sučaśnica. I ŭsio heta pierapleciena ŭ adnym internet-dziońniku, u jakim možna zazirnuć u žyćcio inšaha čałavieka. Alaksandra z mužam haduje dvaich — užo dvaich, druhoje naradziłasia ŭ samym kancy červienia, — dziaciej. Starejšaja, dva hady, Janina Maryja, a mienšaha nazvali Jan Karal.
Prapanujem vam jaje dziońnik.
17 maja
Raptam akazałasia, što biełarusy zarablajuć i buduć zarablać mienš za kitajcaŭ. To bok z chvasta Rasii nas pieraŭtvaryli ŭ chvost suśvietu?
* * *
Sprajektavała aharodzik dla našaha lecišča:
Na prystupkach budu siadzieć ja z kubkam kavy, sprava i źleva buduć matlacca złakavyja raśliny. Z advarotnaha boku buduć lažać maje kabački, tyrčać bazilik «Doli», kropy dy sałaty. Muž zarubiŭ, patrabuje bolš aŭtentyčnaha raźviazańnia z vykarystańniem tradycyjnych elemientaŭ. Siadžu, dumaju: prybrać trendavyja brusočki ci mianie z kubkam kavy, bo pić kavu u aharodzie nie aŭtentyčna?
18 maja
Biełaruś pa płoščy — jak Šviejcaryja, Niderłandy, Danija, Bielhija, Małdova, Makiedonija razam uziatyja. A my praciahvajem ličyć siabie maleńkimi. A heta prosta nie adpaviadaje rečaisnasci. Ličyć Biełaruś maleńkaj moža tolki impierac z zamacham na pamiery Rasii ci ZŠA.
* * *
«Usio chatniaje zdajecca najlepšym i najpryhažejšym, adzinym u śviecie, što staić na miažy daskanałaści» — Jan Bułhak, «Kraj dziciačych hadoŭ».
I takoha kštałtu pryhožych skazaŭ jašče 400 staronak. Nie kniha, a žyvapis.
A voś da pytańnia patrebnaści ekspartu ŭ Biełarusi: [tut ludzi] «prytrymlivalisia staroha viaskovaha praviła, što za hrošy kuplajuć tolki sol i žaleza, a ŭsio astatniaje treba mieć samim, chatniaj vytvorčaści».
Uspaminy vybitnaha biełaruskaha fatohrafa Bułhaka — niejmavierny pa emacyjnaści, paetyčnaści i adcieńniach tekst!
19 maja
Tyja pry ŭładzie, chto zajmajecca zniščeńniem apazicyi, kiepska vučylisia ŭ škole, nie toje što va ŭniviersitecie. Tak nieadukavana dumać, što zniščeńnie nievialikaj kolkasci niapravilna dumajučych hramadzian moža pryviesci da stanu, kali takich hramadzian bolš nie budzie. Nie budzie hetych, adrazu paŭstanuć novyja, i paŭstanuć z samych, zdavałasia b, cichich i nieaktyŭnych. Ruskamoŭnaje nasielnictva, jakomu ni razu nie blizkija idei niezaležnasci krainy, vydaść vam novych apazicyjanieraŭ u asobach svaich dziaciej. I ničoha vy z hetym zrabić nie zmožacie. Dzieci šuniavak papoŭniać šerahi apazicyi, i vy ničoha z hetym zrabić nie zmožacie. Zdavajciesia, karaciej, nie trymajciesia za durnuju niežyćciazdolnuju ideju vyniščeńnia biełaruskaha ź biełaruskaj ziamli, schavajcie svaju nieadukavanaść, pierastupicie praź jaje. Nie budźcie dabrejšymi i čałaviečniejšymi, dastatkova stać bolš adukavanymi.
* * *
Pačytała pra staŭleńnie Navadvorskaj da Paźniaka. Jana ličyła simvałam Biełarusi Kastusia Kalinoŭskaha i ličyła, što palityčny lidar musić žyć zhodna ź vieršam «Pahonia» [Maksima Bahdanoviča], šukać śmierci ŭ baraćbie za svabodu na Radzimie. Na jaje pohlad, Paźniak pavinien byŭ usie hetyja hady pa turmach siadzieć i pamierci, kali pryjdziecca.
Dla mianie tut niejki kanflikt, moža, navat histaryčnych pazicyj. Karatkievič apisaŭ, nakolki važnym było šlachciču nie zaznać ciaham žyćcia nijakich vypadkaŭ hvałtu nad saboj. Z samaha naradžeńnia ruka darosłych nie padymałasia na dziaciej. Što havaryć pra hvałt ad asobaŭ, jakija nižejšyja za ciabie pa ŭzroŭni razvićcia i hramadskaj ijerarchii! Hodnaść bierahli i piescili, adzin vypadak moh pałamać šlachciču žyćcio.
Heta padobna da staŭleńnia da dziaŭčyny, honar jakoj taksama byŭ adnarazovy. Ci jana zachoŭvała jaho i piesciła ŭsio žyćcio, ci adnačasova hublała i bolš nikoli ŭ vačach hramadstva nie padymałasia z novaha statusu niahodnaj, skažam tak.
Pazicyi hetyja staramodnyja, hłyboka tradycyjnyja, nie adpaviadajuć sučasnamu stylu žyćcia «z kim chaču, z tym splu, vas nie zapytała».
Paźniak harmaničny całkam u hetym tradycyjnym stanie svaich mierkavańniaŭ i pierakanańniaŭ. Mnie heta impanuje.
* * *
U kožnaha svoj vybar i svoj šlach. I ŭsie šlachi patrebny.
22 maja
Pišuć, što zatrymanych katujuć za kratami. Nie sumniajusia, bo im patrebna pryznańnie, kab kahości pasadzić. Takaja sistema, takija mietady. Kahości z pustym pozirkam treba pakazać za kratami na sudovym pracesie, kab padmacavać usiaho tolki adzin niedarečny lap kiraŭnictva.
U dumkach pasyłaješ chłopcam sił i tryvałaści i idzieš dalej ź dziciačym viadzierkam u rukach. Siadziš na arelach, čytaješ fejsbuk, pakul tata kataje dačušku z horki, dumaješ, što pryhatavać na viačeru. Ech.
* * *
Niadaŭna pračytała, što lidary dziejničajuć, a błohiery reahujuć. Ciapier uvieś čas źviartaju ŭvahu na repliki pad statusami siabroŭ, dzie nieviadomyja «złačyncy» sprabujuć pieraškodzić błohieram reahavać.
Błohiery, nie słuchajcie ich, reahujcie. Chaj jany dziejničajuć, kali jany takija lidary, a nie zajmajucca reahavańniem na reahujučych.
* * *
U Maskvie nichto košty na budaŭničyja i azdablenčyja pracy dla realizacyi dyzajn-prajekta interjeru nie raśpisvaje. Nichto nie padličvaje kolkaść švoŭ dla padrezki plitki i ŭsio astatniaje, navat nie istotna, budzie farba ci špalery. Praraby vystaŭlajuć košt za kvadratny mietr płoščy. Tolki zakup materyjałaŭ idzie z padrabiaznymi ličbami. Mnie padabajecca taki padychod. A to ŭ nas nichto nikoli nie viedaje, na jakuju sumu realizacyja vyjdzie ŭ vyniku.
I tak pracujem my, dyzajniery, vystaŭlajem košt za mietr płoščy. Časam pracy akazvajecca kudy bolej, čym płanavaŭ, ale ličby ŭžo nie mianiaješ.
23 maja
«Pierastanu hrašyć, kali Boh pakliča i babła padkinie», — napisaŭ Valera Krasnahir. Darečy, siabravali my na FB z Alaksandram Bieželevym. I jon nam kazaŭ: voś zrabili b narmalnyja multy dla dziaciej pa-biełarusku, kab z hierojami admietnymi byli, tady, moža, i zrabiŭ by jon krok u bok movy. Ale potym akazałasia, što prosta razdražniajem my jaho svajoj movaj i pazicyjaj, i jon chacieŭ by žyć dalej tak, jak žyvie. Ale ja staŭlusia da ŭsiaho hetaha niekateharyčna. Siońnia — nie, zaŭtra — tak.
31 maja. Dla mamačak, chto vazok źbirajecca nabyć
Dva hady katała Janiu na vazku Dada Paradiso Group Carino (źleva). Pa horadzie vielmi zručna, lohki ŭ kiravańni — nie toje słova. Adzin minus — ciažki, 12 kh. Vadzimu prychodziłasia jaho vynasić kožny raz, bo niama ŭ našym padjeździe prastory jaho pakinuć.
A jak zdymali lecišča kala Hlebkaŭskaha zakaźnika, dyk katała Janiu pa lesie, spakojna jeździła pa mochu biez ŭsialakich ściežak, pieraadolvała rvy i pavalenyja drevy.
A potym vyrašyła: chopić, treba lohki vazok nabyć, kab samoj jaho nasić. I vybrała voś taki Graco (na zdymku sprava), kala 6 kh, składvajecca dobra, jość cełyja dźvie padstaŭki pad šklanki i butelki, što padałosia mnie asabliva aktualnym.
I što vy dumajecie!!! Jon uvohule nie zdolny zajechać u les, nie toje što praz rvy jeździć. Luby kamieńčyk na darozie stanovicca pieraškodaj, krychu nachiłu zvyčajnaj darohi na leciščach — i jon stanovicca kołam. U horadzie taksama niazručny, nahoj uvieś čas nastupaješ jamu na tormaz, takaja erhanomika niepradumanaja, jon brazhoča, jak taja blašanka z kamieńčykami, składany ŭ pavarotach, na bardziur zajechać možna tolki z dadatkovymi namahańniami. Siadzieńnie karotkaje, uvieś čas padajecca, što dzicia vypadzie, a pasami pryšpilvać nie chočacca, bo Jania nie cierpić niesvabody.
A pa vyhladzie i nie skažaš, što hetyja vazki mohuć TAK adroźnivacca.
A kali b my pačali z hetaha Graco i nie viedali, što isnuje inšaja realnaść? Kožny dzień by dyzajnieraŭ kiepskim słovam uzhadvała.
3 červienia
Pytańnie pra elektryčnaść. Akazvajecca, hałoŭnaja prablema sadovych tavarystvaŭ — niechta ŭvieś čas kradzie elektryčnaść. Pa ličylnikach adny pakazniki, a pa fakcie elektryčnasci tavarystva źjeła kudy bolš. I nichto nie moža hetuju prablemu vyrašyć, skradzienuju elektryčnaść apłačvajuć z hramadskich hrošaj i abmiažoŭvajucca zaklikami płacić i nie krasci.
Moža, chto viedaje šlach vyrašeńnia hetaj prablemy?
* * *
A samaje sumnaje ŭ pytanni biełaruskaj movy, pa-ludsku sumnaje, heta toje, što amal u kožnaha krutoha ruskamoŭnaha minčuka, stylovaha restaratara ci papularnaha televiadoŭcy, u amal kožnaj modnaj redaktarki i śpiavački niedzie ŭ biełaruskaj viosačcy nie tak daŭno pamierli biełaruskamoŭnyja babuli i dziaduli, jakija ščyra zyčyli svaim unukam ščaścia.
5 červienia
Jury Zisier kaža, što biełaruskaj movaj na tut.by karystajecca 1,5% karystalnikaŭ. Ja i raniej takoje čytała, hady čatyry tamu, palezła pahladzieć, jak ža skarystacca movaj. Akazałasia, sapraŭdy možna abrać biełaruskuju movu, što dla mianie było siurpryzam, bo karystaješsia poštaj na «tutbai» 10 hadoŭ i karystaješsia, niešta pačytvaješ časam, na ŭsio astatniaje ŭvahi i nie źviartaješ.
Vybrała. I źmianiłasia mieniu, było «Novosti», stała «Naviny», było «Počta», stała «Pošta». Astatniaje — pa-rusku. Karaciej, ja nie zrazumieła prykołu.
* * *
Jakoje ni jość hetaje leta, a treba paśpieć pakupacca. Dyzajniery rekamiendujuć. Ad +5. Madel z ustalavanym elektrapadahrevam ad +1:
* * *
A jašče my ŭčora sabrali svoj pieršy ŭradžaj na leciščy. I heta — bez!
7 červienia
Niejak usio razam mnie na novuju ŭzrostavuju katehoryju namiakaje. Pa-pieršaje, ličba, što ja atrymała na svaje narodziny, jana ŭžo takaja… niepadjomnaja, jak vyjdu z dekretu, budu sapraŭdy «ženščyna, ja za vami!». Pa-druhoje, status mamy, jon adrazu pieramiaściŭ mianie ŭ darosłaść. Nu, i patreciaje, ja nie padpisałasia na Bumahu paśla taho, jak ja nie padpisałasia na Dzimu Jermuzieviča i Kaciu Koba. Takaja stabilnaść i paśladoŭnaść u niepadpiskach śviedčyć, što ŭsio — ja amal piensijanierka. Da taho ž, jašče i kabački źbirajusia vyroščvać. Pačatak kanca, vidavočna. Jašče i FB, dzie mnie tak utulna i viesieła, raptam akazaŭsia kansiervatyŭnym žytłom «zavumnych» intelektuałaŭ.
Ščyra kažučy, ja ad naradžeńnia takoj była, adrazu darosłaj, mianie ździŭlała ŭsio, z čaho fanacieli dzieci, padletki i darosłyja navokał. Bonściki ŭ nas doma valajucca nieraskrytymi, navat Jania nie zdahadałasia, što ad ich možna fanacieć. Ja nie mahu ad kancerta muzyčnaj hrupy atrymać hety drajv fanata. Čamu ja nie mahu być fanatam?
9 červienia
Tak nam brakuje biełaruskich viasiołych asobaŭ! Lohkich tryndziožnikaŭ. Nie hetych u televizarach, jakija ŭvieś čas namahajucca dakazać sami sabie, što jany samastojnyja, a nie cieni Urhanta. I nie hetych, chto tak i praciahvaje jechać na postmadernisckim humary ala «ja ržu z usich i tamu ja taki kruty».
* * *
Studenty tajvańskaha ŭniviersiteta sabrali vadu z zabrudžanych vazior i rek, zamarozili, aharnuli ŭ poliefirnyja smoły i aformili ŭ vyhladzie 100 marozivaŭ. Pryhožy ekałahičny prajekt:
10 červienia
Jani na dva hady padaryli dvuch čaburašak.
Janiečka pa čarzie ich narmalna ŭspryniała, ale kali jany raptam akazalisia razam, doŭha razhladała, pieravodziła pozirk z adnaho na druhoje (ci druhoha?) A nam, darosłym, było vielmi viesieła.
I voś majem jašče adnaho: maje zamoŭcy pieradali nam dva vialikija pakunki cacak.
Kadr pryśviečany dniu myćcia cacak. Jany ŭsie siońnia kupalisia ŭ pralnaj mašynie, sušylisia — ŭ sušylnaj i ciapier adpačyvajuć na kanapie.
11 červienia
Pryhadała słovy Kurajeva. Jon kazaŭ, što zrazumieła spačuvać horu kiepskaha čałavieka, nieskładana. Ale jak składana paradavacca za kiepskaha čałavieka, kali jahony syn atrymaje pavyšeńnie pa słužbie.
12 červienia
Dumaju pra ŚMI i pra toje, što jany stvaryli za ŭsie hetyja hady. Jak mnie dumajecca, siońnia abvastryłasia roźnica pamiž materyjałami PRA BIEŁARUŚ i materyjałami PA-BIEŁARUSKU. Pra Biełaruś možna pisać biaskoncyja karysnyja teksty, ale ŭsie jany ŭ vyniku čamuści akazvajucca na akupacyjnym baku. I heta cikava. Možna 25 hadoŭ pisać pra Kalinoŭskich, pra biełaruskija siadziby, pra biełaruskuju kulturu, pra biełaruskuju litaraturu, pisać ščyra i jakasna, i pry hetym stać čarhovym ćvikom u trunie biełaruskaj kultury. I vyklučeńniaŭ nie baču. Artykuły PRA Biełaruś — heta rubryka «v mirie životnych». Jaki cikavy śviet žyviołaŭ, jakija kłasnyja pieradačy, jak cudoŭna hladzieć ich, kali zachočacca, i vyklučać ich, jak nadakučyć.
I byccam nichto nie vinavaty ŭ hetym, ludzi ŭžo dakładna nie niasuć za heta adkaznaść. A ŚMI niasuć adkaznaść. Niedziaržaŭnyja ŚMI, skažam tak.
Moža, i nie byli b takija pavodziny ŚMI trahičnymi, kali b nie stan hramadstva. Vymirańnie vioski adbyvałasia adnačasova, viaskovyja nośbity movy vymirali i imknucca dasiahnuć u svajoj kolkaści nula, rubryka «v mirie životnych» pracuje bieź pierapynku i punkt sustrečy nula z rubrykaj moža stać niejkim zaŭvažnym vuzłom historyi.
Važna zrazumieć, što narmalna być ruskamoŭnym maładym biełarusam z saviecka-postsaviecka-ruska-biełaruskim nutrom, kali ŭ ciabie jość biełaruski tył. I zusim inšaja sprava paśla śmierci ŭsich tyłoŭ stać samim tyłam dla svaich dziaciej z usioj hetaj niejmaviernaj kašaj u hałavie i vałodańniem tolki adnoj ruskaj movaj.
Biezumoŭna, nie tolki ŚMI adkaznyja za ŭsio heta, i dola ich adkaznaści ŭ paraŭnańni ź dziejańniami inšych adkaznych zusim nievialičkaja.
Prosta chaciełasia skazać, što ŭsia ich šmathadovaja ruskamoŭnaja praca na karyść Biełarusi — heta nie tolki pšyk u pavietry, ale i realnaja siakiera ŭ kryvi.
Nam z vami, siabry, nieabaviazkova było karystacca movaj, bo žyła naša vioska. A siońnia tolki my, žychary haradoŭ, možam vypravić situacyju.
Pierajści samim na movu składana, ale nie składana dać jaje dzieciam, patrabavać daskanałych viedaŭ. Jak patrabavać i viedaŭ anhielskaj.
Anhielskaja i ruskaja mova patrebny dla taho, kab žyć i pracavać, biełaruskaja — dla taho, kab być.
13 červienia
Pastavy, budynak. Ružovyja kałony na žoŭcieńkim fonie. I biełyja škłopakiety. A ŭsio razam — abajalnaje i pryvabnaje. Chacia i sumnaje, i navat trahičnaje:
* * *
My ź Janiečkaj i maim zapisam pra movu trapili na staronku hałoŭnaha infarmacyjnaha ŚMI krainy. «Naša Niva» prapanuje abmierkavać maje vykazvanni, i pa kamientarach bačna, što ich pryznali zamiakkimi.
Nu, a ja pracytuju Elinu Šyndler, jakaja siońnia druhi raz nahadała, što patrebny miljon karystalnikaŭ movaj, kab movie nie pahražała śmierć. Davajcie budziem bahatymi, davajcie budziem miljanierami. Bahaćcie adkryvaje šmat fajnych mahčymaściaŭ. Być miljanierami kruta!
14 červienia
Kryzis, inviestaraŭ niama, a chtości ciškom zamaŭlaje prajektnamu instytutu detalny prajekt sa znosam takoj vialikaj płoščy.
Hałoŭnaje pytańnie: chto zamoŭca? Ad hetaha zaležyć, ci zmohuć žychary adstajać svaje kvartały. Moža, i praniasie Asmałoŭku, kali adnačasovyja namahańni žycharoŭ i štrafy za niasvoječasovyja prajektnyja pracy padviesiać realizacyju ŭ pavietry.
A kali heta robicca jak avans dla pryciahnieńnia adnaho ci niekalkich inviestaraŭ z užo tradycyjnaj metaj — abdzierci biznesoŭcaŭ, jak tolki jany hrošy ŭkładuć, to hramadski ŭpłyŭ maje bolšy ŭpłyŭ, i zaraz jość šaniec vymusić budučych inviestaraŭ admovicca ad budaŭnictva.
Ale ja, jak piesimist, baču tut cichuju ruku «a-la Tapaza», dla jakoha zakonaŭ nie isnuje.
* * *
Spadarstva, kali vy prymajecie status elity, karystajeciesia vyhodami svajho statusa, chodzicie pa dabračynnych podyumach u čyrvonych sukienkach, upłyvajecie svaim vyhladam na ludskija losy — adpaviadajcie svajmu statusu! Ci majcie advahu skazać mnie ŭ kamieru, što vam plavać na Asmałoŭku.
* * *
Žyźnieŭski — bomž, Asmałoŭka — baraki. Biezumoŭna, Jury Zisier maje prava na lubyja ŭłasnyja mierkavanni, ale i ja maju prava nazvać publičnuju asobu z takimi mierkavańniami — čałaviekam z sacyjalnymi asablivaściami. Mnie prosta cikava, dzie tyja miežy ŭ publičnaj prastory, za jakimi ŭžo abaviazkova prynosić publičnyja vybačenni, ci kožny moža prosta ŭdakładnić svaju dumku pra katalikoŭ-zabojcaŭ i na hetym zakryć pytańnie?
Nie abaviazkova dapamahać zachoŭvać i adnaŭlać, skažam tak, ale adkul biarecca ŭ ludziach enierhija dapamahać rujnavać. Možna chacia b pramaŭčać.
* * *
Nas mocna zacisnuli na svajoj ułasnaj ziamli, pazbavili elemientarnych pravoŭ, akupavali našyja dziejanni i mahčymasci. Akupacyja nastolki ŭsieahulnaja, što zastaŭsia, badaj, apošni pradmiet dla abarony — kavałak čałaviečnasci ŭ prastory. Našy kaštoŭnasci — dreva, mieć mahčymaść skazać, ušanavać pamiać, dobraje žyłoje asiarodździe.
16 červienia
Novy saviecki Minsk zamiest 900-hadovaha Mienska byŭ admysłova sprajektavany pravincyjnym u paraŭnańni z Maskvoj. Žyvicie ščaśliva, minčuki-pravincyjały, viedajcie svajo miesca.
17 červienia
Skažycie, ci jość adnaznačny adkaz u navukovaj śfiery, čamu adzin čałaviek, jaki staŭ achviaraj hvałtu ŭ dziacinstvie, stanovicca piedafiłam, a druhi paśla hetaha ŭsio žyćcio abaraniaje dziaciej ad hvałtu?
A ŭ mianie jość takaja dumka. Adzin moj mudry siabar niejk skazaŭ, što pačućcie viny abaviazkova pierachodzić u ahresiju. Kali pytańnie «hvałt za hvałt» razhladać z hetaha punktu hledžańnia, to zastajecca tolki zrazumieć, u čym zhvałtavany svaju vinu bačyć.
18 červienia
Jość limbičnyja reakcyi čałavieka na stres i ahresiju. Źbiehčy, zmahacca i zamierci. Tak, za 27 hadoŭ adny źbiehli, druhija zmahalisia, a trecija prykinulisia pamierłymi. Niemahčymaść sabrać kvorum u luboj hramadskaj arhanizacyi, niemahčymaść zahnać na vybary, sproby złavić darmajedaŭcichušnikaŭ — usio heta praca z nasielnictvam, jakoje prykinułasia dochłym.
* * *
Sučasnyja šluby, dzie M i Ž pavodziać siabie jak dva tradycyjnyja M, bo realizujuć usie svaje žadańni i svabody ŭ śfierach, u jakich chočuć, padobnyja da zvyčajnych šlubaŭ mastakoŭ, dzie mastak M i mastačka Ž pastajanna majuć prablemy z prafiesijnaj realizacyjaj, pakutujuć praź niedalublenaść i niedaacenienaść.
19 červienia
Ja kali na vyniki raboty našych madeljeraŭ hladžu, zaŭsiody źviartaju ŭvahu na pamiery miesca ŭrezki rukava. I amal kožny raz pamiery słanovyja. Kali adzieńnie biez rukava, to ŭ hetuju dzirku bačna nie tolki ruku, a i pałovu tułava, ruka zajmaje ŭ lepšym vypadku tracinu, a to i čverć pryznačanaj joj prastory. A voś kali pa bucikach adzieńnie zamiežnych dyzajnieraŭ mierać, nikoli nie sustrenieš takich projmaŭ.
Viedaju, što mała chto z dyzajnieraŭ sam moža kroić adzieńnie, pa hetuju pasłuhu źviartajucca da zakrojščycy, jakoj prynosiać svaje eskizy. I voś siadzić sabie niedzie žančynka, jakaja skončyła technikum u jakim 1980, i ŭpłyvaje na ŭvieś śviet biełaruskaj mody.
Samy ŭpłyvovy čeł. Jana choć viedaje maštaby svajho ŭpłyvu?
* * *
Raz Lusia Łuščyk ź mlavymi pohladami pranikaje ŭ maju stužku praz rekłamu, dazvolu sabie nie vielmi prystojnaje pytańnie: jak možna zrabić takuju šyju z toj šyi, što była?
* * *
Nu, i pra mannuju kašu. Varu jaje bolš za hod, časta. Da hetaha nie bačyła jaje z dziciačaha sadka, dzie jaje prynosili abaviazkova z kamiakami i pienkaj. Zalezła ŭ sieciva, pačytała, jak varyć, i za hod ni razu z kamiakami nie zvaryła. I maju spraviadlivyja pretenzii da ciotačak u dziciačych sadkach! Adkul stolki sadyzmu i nielubovi da dzietak?
* * *
Dumała jašče post napisać, ale heta byŭ by čaćviorty post za ranicu, a heta ŭžo ryzyka. Pracoŭny paniadziełak, a niechta tut piša i piša. Jak kazaŭ mnie niekali Vadzim: prosta vyjdzi z fejsbuka.
20 červienia
A jašče chacieła paćvierdzić, što mietad kamunikacyi ź dziećmi, pra jaki ja letaś pračytała, sapraŭdy pracuje. Sens u tym, kab nie zadavać pytańni, kali treba vyśvietlić, što chvaluje dzietku ci ad čaho dzietka płača, a śćviardžalnymi frazami adhadvać pryčynu.
Usio tak i jość. Možna pytać šmat razoŭ, ale jana płača i płača. A možna skazać: «Ty chacieła jašče soku», «Ty chacieła jašče pabiehać», «Ty nie chočaš heta jeści» — i Jania adrazu spyniajecca płakać i kivaje hałavoj, što mienavita tak i było. Voś dziva, i zdahadaŭsia ž chtości, što pytańni nie pracujuć.
* * *
Vielmi padabajecca nazirać, jak maleńki čałaviek pačynaje niešta svajo prydumlać. Naša historyja z harškom. Doŭha nie ŭdavałasia ŭhavaryć chadzić na harščok, ranicaj raz-dva schodzim, a paśla abiedu ŭžo hara mokrych majtkoŭ i kałhotak lažyć. I, kab nie niervavać Janiu, adkładaju sproby na dzieńdva. I voś raptam Jania pakryŭdziłasia na prapanavany pampiers i stała sama chadzić na haršok. A ja nie vieryła, kali pračytała, što dzietka pačnie tady karystacca harščkom, kali sama vyrašyć, što jana darosłaja. A praz try dni Jania patrabavała sa skandałam, kab jaje na ŭnitaz puścili. Potym pamiakčeła i spyniłasia tolki na haršku.
21 červienia
Janina Maryja zacaniła baćkoŭskija namahanni: cpić prosta na padłozie. Čarhovy pakoj atrymaŭ svaju biełuju farbavanuju padłohu. Narešcie!
U nas amal usio ŭ kvatery — 1955 hoda pabudovy: lapnina, ścieny i stol z drankaj, draŭlanyja pierakrycci, vokny, jakija dychajuć, nieviertykalnyja vysokija dźviery 6-santymietrovaj taŭščyni, radyjatary, pa jakich vada ŭžo ledź ciače. U dom zaviedziena tolki chałodnaja vada, jakaja hrejecca hazavaj kałonkaj.
Padłohu Vadzim uručnuju šlifavaŭ, kab staraja doška svajho reljefu nie zhubiła, akramia hetaha pakoja, tut chłopcy z barabannaj mašynkaj pryjazdžali, ale ja prasiła ich nie nadta staracca raŭniać. Došku papiarednija haspadary ŭ dvuch pakojach mianiali — kab nie heta, mieli b my całkam aŭtentyčnuju došku 1955 hoda.
Plintus pryjšłosia mianiać, zamovili ŭ stolara draŭlany, vysoki i toŭsty.
Vadzim nabyŭ niejak na aŭkcyjonach dla dźviarej klamki roznyja łatunnyja, spadziajusia, chutka pastavić. Karnizy paviesim biełyja. Meblu rasstavim. Karciny raspakujem.
Nie pavierycie, try z pałovaj hady heta ŭsio ciahniecca, nijak nie možam raspakavać usie rečy, bo niama kudy. Skryni i miachi zajmajuć pałovu žyłoj prastory, ja ŭžo navat nie pamiataju, što ž tam lažyć i čamu hetaha tak šmat.
Karaciej, žyć u ramoncie — heta ciažkaje bytavoje vyprabavańnie. Nikomu nie pažadaju. Hatovaja na radaściach, jak Janiečka, lažać na padłozie.
23 červienia
Darečy, kali b mahła, nakapała b u pryharadzie Minska šmat azioraŭ i stvaryła b niekalki vodnych sistemaŭ pa prykładzie Vilejska-Minskaj z padjomam vady dla dalejšaha samacioku. Bo kožny žadaje žyć ź vidam na vadu. I kab pieršaja linija. U niaščasnyja Łaparovičy nie ŭcisnucca, ceny zaškalvajuć. Učastkaŭ pad Minskam ź lesam i vadoj katastrafična nie chapaje. USTAVIĆ FOTA
* * *
Być bahatym pryjemna i dobra. I stvarać vakoł siabie jakasnuju žyłuju prastoru cudoŭna. I pa siłach tolki bahatamu čałavieku.
* * *
Navinka ad brenda Bieton. Usio biełaruskaje: mazhi, ruki, bieton i sam pradukt. Treba brać! Voś:
26 červienia
— Janiečka, maroziva budzieš?
— Ma! Ma!
Słova «maroziva» adrazu robić pozirk dačuški vielmi ŭvažlivym i kancentravanym.
* * *
Niemahčyma nie padzialicca. Kastynh čornych katoŭ u Halivudzie dla filma «Čorny kot» pavodle Edhara Po, 1961:
30 červienia
Jak ža pryjemna, što ŭ nas jość maładyja i bahatyja. Uvohule, pa śpiecyficy pracy ŭsie 17 hadoŭ kamunikuju z bahatymi ludźmi. Ja architektarka i dyzajnierka interjeraŭ.
Mnie padabajecca, kolki ŭvahi jany dajuć svaim dzieciam, jak razam zajmajucca samymi roznymi i składanymi vidami sportu, jak dbajuć pra dobruju adukacyju dla dziaciej, jak staviacca da dyscypliny i arhanizacyi žyćcia, jak vandrujuć, adpačyvajuć, jak kłapociacca pra estetyku svajho doma, ź jakoj uvahaj vybirajuć azdableńnie i meblu ŭ interjer.
I nienavidžu ŭsie namahańni dziaržavy trymać ludziej u žabractvie, pazbaŭlać ludziej mahčymaści zarabić na samaje elemientarnaje.
25 červienia
Darahija hulni ŭ tanki dla krainy, dzie ankachvoryja nie mohuć atrymać svoječasovuju dapamohu, a bolšaja kolkaść hramadzian žyvie za rysaj halečy. Jak dastała hetaje pačvarnaje staŭleńnie da ludziej.
* * *
Patelefanavała babula. Kaža, adkryła «Našu Nivu» i tam pračytała moj artykuł. Skazała, što vielmi ŭražana hetym usim. I skončyła razmovu abmierkavańniem bulby, čamu jašče nie pabudavali i jakaja dobraja ideja.
Karaciej, ja zrazumieła: uzhadvańnie bulby ŭ tekście było stratehičnaj pamyłkaj.
Usio pajšło nie tak.
Bulba — heta miehabrend, jaki pierajedzie ŭsich i navat nie zaŭvažyć.
* * *
Inšyja nacyi čerpajuć i čerpajuć, a nas tak prycisnuli, što ni rukoj, ni nahoj paravarušyć. Spadziajusia, usio źmienicca i los budzie na našym baku.
27 červienia
Što možna skazać pra ludziej, dla jakich kruty toj, chto bolš zabiŭ? Stalin. I Puškin.
Jak i va ŭsim śviecie. Amierykosy krutyja, bo zabili ŭvieś kantynient miascovaha nasielnictva, a potym pieraklučylisia na zamiežža. Anhielcy — lidary ŭsiaho śvietu, bo bolš za ŭsich rabavali i zabivali za svaimi miežami. Kali stała niama čaho kraści, ustalavali žaleznaje prava na pryvatnuju ŭłasnaść, kab u ich chto nie adabraŭ skradzienaje. Ciapier jany haranty pryvatnaj ułasnaści ŭ śviecie. Jany!
Chto bolš zabiŭ i skraŭ, toj kruty. Śviet niedaraźvitych paŭdurkaŭ z pačvarnaj marallu. Jak ja hetaha ŭsiaho nie prymaju i nie pavažaju.
Jon kaža — Stalin. A tomik Puškina ŭ ruce daje jamu ŭpeŭnienaść, što jon nie apošniaje haŭno na ziamli. Takija ž haŭniuki ŭsie kulturnyja lidary śvietu, ruki i historyja jakich u kryvi. I možna siońnia prykryvacca Selindžerami, Puškinymi i ŭsimi, kim tolki zdahadajeciesia, vy jak byli haŭnom dla čałaviectva, tak im i zastaniaciesia.
28 červienia
Usio zaziraju pad artykuł na «NN» pra apoŭzień u Vilni, kab jakija cikavyja kamientary pačytać, ale kamientary zusim nie pra apoŭzień, a pra pachodžańnie imieni Hiedymin iduć. Voś, dumaju, ŚMI majuć u rukach sapraŭdny śpis taho, što chvaluje nasielnictva, jany mohuć skłaści hety śpis pa takich voś płyniach kamientaroŭ nie pa temie. Hramadskaje nievymoŭnaje. Tolki, mabyć, krychu ad profilu sajta vyniki buduć adroźnivacca. Anłajnieraŭskich bolš hrošy chvalujuć, zajzdraść.
* * *
Parajcie, daražeńkija, jaki lepš kranštejn nabyć, kab rovar padviesić na ścienu. Haryzantalna.
* * *
Janiečka siońnia ciškom z harderobnaj pryniesła telefonnuju słuchaŭku i stała joju na manitory kampjutara kanały pieraklučać. Zvyčajna jana mnie «mama-mama» kaža i pakazvaje, što pieraklučyć mult treba. Vybiraje palčykam, što choča hladzieć, i adbiahaje ŭ paduški, bo my z tatam zapeŭnili jaje, što treba hladzieć multy zdala.
A pult jana tolki ŭ baby ź dziedam bačyła, u nas niama televizara.
Karaciej, navošta mnie mama, kali možna svoj ułasny pult mieć. Niezaležnaść i prava vybaru — heta kruta.
29 červienia
Dumaju, adzinyja, chto b abradavaŭsia znosu svaich damoŭ, — žychary panelnych damoŭ. Pierasialajuć ciabie z brydkaj, staroj panelaki niedzie kala Partyzanskaha praśpiekta ŭ novuju panelaku ŭ Kamiennaj Horcy, z novymi kamunikacyjami, z hipierami i bolš sučasnaj infrastrukturaj. I budujcie sabie elitnaje žytło zamiest panelek, jakija pa svaim terminie słužby pavinny byli być źniesieny 20—30 hadoŭ tamu.
Ale kali pahladzieć, kolki siłaŭ i namahańniaŭ idzie na zachavańnie starych panelnych damoŭ, ź jakoj enierhijaj i aktyŭnaściu ŭłady zmahajucca za zachavańnie pačvarnych panelek, kolki hrošaj nie škada na padtrymku ich treciaha terminu žyćcia, to stanovicca jasna, što tut niama vypadkovaści.
Śviadoma ci nieśviadoma, ale ŭłady začyščajuć tolki kulturny słoj. Tak pavodziać siabie tolki akupanty. My žyviom u časy tatalnaj akupacyi, viedajem my pra heta ci nie viedajem, pryznajom my heta ci nie pryznajom.
Katory raz pierakonvajusia, niama vypadkovaściaŭ u architektury. Usie pracesy łahičnyja i asensavanyja.
* * *
Hladzieć na zdymki vyzvaleńnia. Miesiacy čakańnia i nieviadomasci. Ślozy, radaść, abdymki.
* * *
Jak cudoŭna i dziŭna: źjaŭlajecca novy čałaviečak, sa svaim charaktaram, svaimi asabistymi patrebami i žadańniami. I ad ciabie tak šmat zaležyć, a z druhoha boku, ničoha ad ciabie nie zaležyć, čałaviečak voźmie ad ciabie toje, što sam vyrašyć. Janiečcy našaj užo dva hady i dva miesiacy. Pieršy naš hod mnie padavaŭsia viečnaściu, a ciapier čas uciakaje z takoj chutkaściu.
* * *
Tekst «Modnyja minskija daŭnšyfciery» jašče nie čytała, adnoj nazvy chapaje. Daŭnšyftynh — heta ž žyćcio dla siabie zamiest honki za modaj. A tut siadziać ščaśliŭcy, jakija zdoleli dahnać modu.
Daŭnšyftynh siońnia, jak mnie padajecca, — heta pačać zajmacca lubimaj pracaj, za jakuju nie płaciać, i naradzić dvuch-troch dzietak.
Čytajcie taksama:
Mocnaja, słabaja, usio sabie daravała: žančyna z-pad Lubani žyvie ŭ Varšavie i viadzie fantastyčny dziońnik pa-biełarusku
Čužaja ŭ Homieli
32-hadovy minčuk pierajechaŭ žyć u dziedavu chatu ŭ hłuchim Paleśsi. Dziońnik + foty
Jak minimum 14 čałaviek zatrymanyja za palityku ŭ rabočym pasiołku Jalizava2
Kamientary