Bieraźviečča. U miescy, palitym kryvioj tysiač achviaraŭ savieckaha i nacysckaha režymaŭ, i siońnia pakutujuć biaźvinnyja ludzi
Siońnia stała viadoma, što palityk Mikałaj Statkievič, asudžany da 14 hod źniavoleńnia ŭ kałonii asablivaha režymu, byŭ etapavany ŭ PK-13 u Hłybokim. Hetaja turma znachodzicca ŭ pradmieści, jakoje histaryčna nazyvajecca Bieraźviečča, a jaje budynki byli śviedkami mnohich trahičnych padziej, piša krajaznaviec Jan Ramiejka.
Bieraźviečča ŭpieršyniu zhadvajecca ŭ histaryčnych krynicach z nahody vajny z Rasijaj. Z padziej vajny pamiž VKŁ i Maskovijaj 1512-1522 hadoŭ mnohija pamiatajuć tolki bliskučuju pieramohu pad Oršaj u 1514 hodzie — ale nasamreč, hetaja vajna była doŭhaj i pryviała da terytaryjalnych strat dla našaj dziaržavy. Siarod inšaha, tady maskoŭcy zabrali ŭ VKŁ Smalensk.
U 1519 hodzie maskoŭskaje vojska zrabiła hłyboki rejd pa ziemlach Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, i siarod spustošanych pasieliščaŭ, pra jakija zhadvajuć krynicy, było Bieraźviečča.
Bieraźviečča — pasielišča, raźmieščanaje ŭ pryhožym miescy pamiž aziorami Vialikaje i Padłaznaje, naležała staradaŭniamu połackamu rodu Korsakaŭ. U 1552 hodzie jano było adnym z samych vialikich miastečak na poŭnačy Biełarusi — sorak dvaroŭ miaščan, dvor Korsakaŭ i carkva. Paśla Livonskaj vajny, kali Połackaja ziamla na paŭtara dziesiacihodździa trapiła pad maskoŭskuju akupacyju, Bieraźviečča ŭžo nie adradziłasia jak miastečka — Korsaki zaachvočvali miaščan sialicca ŭ susiednim Hłybokim.
Na pačatku XVII stahodździa Bieraźviečča było ŭ vałodańni Jazepa Korsaka. Jon nieadnarazova ŭdzielničaŭ u vojnach z Maskvoj: u smalenskaj kampanii 1610 hoda, pachodzie na Maskvu ŭ 1612-m, abaronie Dzisny ŭ 1632-m. Pry kancy žyćcia Korsak, nie majučy dziaciej, pastanaviŭ usie svaje majontki pieradać carkvie. Bieraźviečča, dzie pry parafijalnaj carkvie byli pachavanyja jaho baćki, jon addaje hreka-katalickamu ordenu bazyljanaŭ z umovaj, kab tyja malilisia za supakoj dušaŭ jaho baćkoŭ dy navučali praŭdzie viery navakolnych viaskoŭcaŭ. Taksama jon zasnoŭvaje klaštar karmielitaŭ bosych i parafijalny kaścioł u Hłybokim.
U 1756-1762 hadach architektar Jan Tobija Dyderštejn uzvodzić u Bieraźvieččy novuju muravanuju carkvu — daśledčyki nazyvajuć jaje viaršyniaj raźvićcia vilenskaha baroka. Pobač z carkvoj paŭstaje dvuchpaviarchovy muravany klaštar. U 1773 hodzie bazyljanie adkryvajuć šaścikłasnuju škołu — adpaviednik sučasnych himnazij — dzie vučylisia dzieci šlachty i ŭnijackaha duchavienstva z usiaho rehijona.
U vyniku skasavańnia rasijskimi ŭładami Unii ŭ 1839 hodzie, klaštar u Bieraźvieččy stanovicca pravasłaŭnym. U 1874 hodzie ź jaho vyjazdžajuć apošnija manachi — i čverć stahodździa klaštar i carkva stajali pustyja. Ułady mieli roznyja idei vykarystańnia klaštornych muroŭ, až da raźmiaščeńnia ŭ im špitala dla varjataŭ. Urešcie, u 1901 hodzie carkoŭnyja ŭłady pasialili ŭ Bieraźvieččy prysłanuju z Arłoŭskaj hubierni ihumieńniu Sierhiju z šaściu siostrami-pasłušnicami. Manaški zakłali pry klaštary dvuchkłasnuju nastaŭnickuju škołu i adramantavali carkvu, jakaja była ŭžo ŭ avaryjnym stanie.
U 1919 hodzie Hłyboččynu zaniali polskija vojski. Manašak prymusova vysielili ź Bieraźviečča, carkvu zabrali pad kaścioł. Pryznačany ŭ 1924 hodzie hłybocki ryma-katalicki dekan, biełarus Antoni Ziankievič, sprabavaŭ dabicca, kab zrabić Bieraźviečča centram unijackaj parafii — ale polskija duchoŭnyja ŭłady ŭ Vilni nie byli zacikaŭlenyja ŭ adradžeńni ŭschodniaha abradu.
U murach klaštara raźmiaściłasia vojska. Z 1924 da 1939 hoda tam stacyjanavaŭ połk Korpusa achovy pamiežža «Hłybokaje» — bo pobač, kiłamietraŭ za tryccać — była miaža z SSSR. U śviatyni adbyvalisia nabaženstvy dla vajskoŭcaŭ, a raz na hod, u śviata Piatra i Paŭła, tam adbyvaŭsia fest, na jaki mahli patrapić šyrokija masy viernikaŭ.
17 vieraśnia 1939 hoda, kali Čyrvonaja armija napała na Polskuju Respubliku, niešmatliki harnizon Bieraźviečča adstupiŭ da miažy z Łatvijaj. Savieckim akupantam pilna treba byli budynki pad turmy — i jany pieratvaryli klaštornyja mury na śledčuju turmu NKVD. Turma była raźličanaja na 530 viaźniaŭ, ale ŭvieś čas była pierapoŭnienaja — naprykład, 20 sakavika 1940 hoda ŭ joj trymali 905 čałaviek. Značnaja častka viaźniaŭ była palityčnymi.
Praź Bieraźviečča prachodziła elita rehijona — ziemleŭładalniki, čynoŭniki, inžyniery, nastaŭniki, uračy. Nazva «Bieraźviečča» navodziła strach na žycharoŭ Hłyboččyny, Brasłaŭščyny i Pastaŭščyny.
24 červienia 1941 hoda, praz dva dni paśla taho jak nacysckaja Niamieččyna napała na svaich učorašnich sajuźnikaŭ z SSSR, kanvojniki z NKVD pačali «evakuacyju» turmy. Častku viaźniaŭ rasstralali ŭ samim Bieraźvieččy. Častku vysłali na ŭschod čyhunkaj. Astatnich pašychtavali ŭ kałonu i pahnali pieššu ŭ bok Viciebska. Pa darozie kanvojniki zabivali słabiejšych viaźniaŭ. Na treci dzień, 26 červienia, kali kałona pierakročyła Dźvinu kala miastečka Uła, kanvojniki zahadali viaźniam lehčy na ziamlu — i rasstralali z kulamiotaŭ.
Pavodle savieckich dakumientaŭ, u toj kałonie było 916 čałaviek — vyžyć zdoleli tolki niekalki čałaviek. Bolš za pałovu zabitych składali «osuždiennyje za kontrrievolucionnyje priestuplenija» — to bok, palityčnyja viaźni.
Niemcy, kali zaniali Hłybokaje, dazvolili miascovym žycharam uskryć mahiły ŭ Bieraźvieččy. Heta musiła dać prapahandyscki efiekt — pradstavić siabie jak «vyzvalicielaŭ ad balšavizmu». Ale nieŭzabavie nacysty pačali ŭ Bieraźvieččy jašče bolšyja źvierstvy, stvaryŭšy pad hołym niebam łahier dla vajennapałonnych.
Vosieńniu i zimoj 1941 hoda savieckija pałonnyja pamirali ŭ Bieraźvieččy tysiačami. Ich chavali ŭ tranšejach u lesie Barok na supraćlehłym baku Padłaznaha voziera. Pavodle acenak, zroblenych savieckaj kamisijaj paśla zakančeńnia vajny, tam mahło być pachavana kala 27000 achviaraŭ.
U 1944 hodzie Saviety znoŭ zrabili ŭ bieraźvieckich murach turmu — ale na hety raz nie SIZA, a papraŭčuju kałoniju. Heta była adna z troch na ŭvieś Sajuz turmaŭ «osoboho riežima», dzie adbyvali termin samyja niebiaśpiečnyja złačyncy. Mnohija ź viaźniaŭ i pamirali ŭ turmie. Ich chavali na mohiłkach Kopcieŭka ŭ Hłybokim — kali zajści za kaplicu i spuścicca ŭniz, to kala aharodžy jość mahiły, dzie zamiest kryža — žalezny prut, a na im tablička z numaram.
Carkva ŭ Bieraźvieččy savietam była nie patrebnaja. U 1949 hodzie Hłybocki rajvykankam prymaje pastanovu razabrać budynak na cehłu. Rujnavańnie śviatyni pry ŭžyvańni pracy źniavolenych ciahnułasia niekalki hadoŭ — užo ŭ 1955-m ad carkvy nie było i śledu.
U časy niezaležnaj Biełarusi budynak bazyljanskaha klaštara byŭ uniesieny ŭ śpis pomnikaŭ architektury. Ale turma tam zastajecca — praŭda, ciapier tam siadziać nie tolki asudžanyja da asablivaha režymu, ale i da ahulnaha.
U 2011-2012 hadach u Bieraźvieččy adbyvaŭ pakarańnie lidar «Maładoha Frontu» Źmicier Daškievič. Pa matyvach hetaj adsiedki jon napisaŭ apovieść «Čarviak». Paśla jon uspaminaŭ, što miascovyja achoŭniki stavilisia da viaźniaŭ lepiej, čym u kałonijach va ŭschodniaj častcy Biełarusi.
Paśla padziej 2020 hoda ŭ Bieraźvieččy znoŭ źjavilisia palitviaźni. Tut adbyvali terminy chvory na ankałohiju aktyvist z Chojnikaŭ Alaksiej Ramanaŭ, rabočy sa Žłobina Alaksandr Babroŭ, mocna źbity siłavikami hamialčanin Siarhiej Vieraščahin.
Ahułam ža ŭ Bieraźvieččy «palityčnych» nie mnoha — mahčyma, z toj pryčyny, što hetaja kałonija pryznačanaja dla tych, chto asudžany paŭtorna.
24 červienia 2022 hoda stała viadoma, što ŭ Bieraźvieččy budzie adbyvać termin palityk Mikałaj Statkievič, jakomu za «padrychtoŭku masavych biesparadkaŭ» dali 14 hadoŭ taho samaha «asablivaha režymu».
Trahičnaja historyja Bieraźviečča, na žal, praciahvajecca.
SK nazvaŭ imiony tych, chto skinuŭ vybuchoŭku na bazu AMAPa ŭ Minsku ŭ 2021 hodzie9
Kamientary