Kaho ź biełaruskich piśmieńnikaŭ najbolš vydavali za savieckim časam? Nie ŭsich vy viedajecie
Pahladzieli, čyje tvory vydavalisia najčaściej dy najbolšymi tyražami, i razabralisia, ci mahli hetyja abjomy supraćstajać rasijskaj kulturnaj ekspansii.
Biełaruskaja mastackaja litaratura atrymała šyrokaje raźvićcio ŭ saviecki čas. U vydaviectvach respubliki vychodzili tvory viadomych piśmieńnikaŭ i paetaŭ, pačatkoŭcaŭ, a taksama aŭtaraŭ z sajuznych respublik. Usiaho z 1918 pa 1990 hod u BSSR było vydadziena 11530 vydańniaŭ mastackaj litaratury ahulnym tyražom 504 miljonaŭ asobnikaŭ, što skłała 11,1% ad ahulnaj kolkaści vydańniaŭ knižnaj pradukcyi respubliki i 36,6% sukupnaha tyražu.
Tvory 16 biełaruskich aŭtaraŭ vydavalisia zvyš 50 razoŭ, a 34-ch — vyjšli tyražom bolš za 1 miljon asobnikaŭ. U dziasiatku pa tyražy ŭvajšli nastupnyja aŭtary.
Pieršaje miesca naležyć zusim nie Kołasu ci Kupału, biassprečny lidar — dziciačy prazaik i paet Aleś Jakimovič (1904—1979). Ahulny tyraž jahonych tvoraŭ, vydadzienych u BSSR, składaje ažno 11,44 miljona asobnikaŭ. Heta bolš, čym nasielnictva ŭ najlepšyja časy. Pa kolkaści samich vydańniaŭ Jakimovič taksama ŭ topie — 192, bolš tolki ŭ Jakuba Kołasa.
Pośpiech jak dziciačaha aŭtara napatkaŭ jaho jašče ŭ 1920—1930-ja hady. Jakimovič paźbieh represij, jakija zakranuli mnohich jahonych siabraŭ pa «Maładniaku», i praciahnuŭ aktyŭna pisać paśla vajny.
Jon zajmaŭsia apracoŭkaj biełaruskich narodnych kazak, što, vidać, i tłumačyć takija vielizarnyja tyražy — jamu jak aŭtaru zaličvalisia vydańni narodnaj tvorčaści.
Aleś Jakimovič taksama prykłaŭ ruku da stvareńnia kultu Kastusia Kalinoŭskaha, pryśviaciŭšy jamu apovieść. Za hetuju i inšyja apovieści na histaryčnuju tematyku piśmieńnik u 1974 hodzie atrymaŭ Dziaržaŭnuju premiju.
Ź vialikim adryvam ad Jakimoviča druhoje miesca zajmaje biełaruski kłasik Jakub Kołas (1882—1956). Jaho ahulny tyraž udvaja mienšy, ale ŭsio roŭna ŭražvaje — 5,68 miljona asobnikaŭ. Najbolš viadomymi tvorami Kołasa byli paemy «Novaja ziamla» i «Symon-muzyka», raman «Na rostaniach», apovieść «Dryhva».
Treciaje miesca zajmaje piśmieńnik Artur Volski (1924—2002), baćka muzyki Lavona Volskaha. Tyraž jahonych vydańniaŭ skłaŭ 4,88 miljona asobnikaŭ. Volski taksama šmat pisaŭ dla dziaciej, heta i paezija, i kazki, i pjesy.
Na čaćviortym miescy kłasik Maksim Tank (1912—1995). Jaho paezija vydadziena ŭ šmatlikich zbornikach, ahulny tyraž jakich składaŭ 4,37 miljona asobnikaŭ. Sam Tank byŭ hałoŭnym redaktaram litaraturnaha časopisa «Połymia», mizernyja tyražy jakoha jon bačyŭ «u katastrafičnym skaračeńni biełaruskich škoł i ŭ nienarmalnym stanoviščy ź biełaruskaj movaj u respublicy».
Piataje miesca ŭ paeta i prazaika Vasila Zujonka (naradziŭsia ŭ 1935). Ahulny tyraž jahonych tvoraŭ skłaŭ 4,16 miljona asobnikaŭ. Jahonaja paezija hučała navat u kosmasie: zbornik «Nača» pieradali ŭ 1978 hodzie kasmanaŭtu Uładzimiru Kavalonku, ziemlaku paeta, jaki začytaŭ vieršy sa stancyi «Sajuz-6» u čas adnaho ź sieansaŭ suviazi ź Ziamloj.
Narodny piśmieńnik Ivan Šamiakin (1921—2004) zusim trochi adstaje ad Zujonka sa svaimi 3,91 miljona asobnikaŭ. Napeŭna, najbolš viadomym tvoram aŭtara źjaŭlajecca raman «Serca na dałoni», za jaki jon atrymaŭ litaraturnuju premiju imia Jakuba Kołasa.
Pra žurnalista i piśmieńnika Alaksandra Rosina (naradziŭsia ŭ 1952) vy, mabyć, nikoli i nie čuli. A miž tym pa ahulnym tyražy svaich tvoraŭ, 3,52 miljona asobnikaŭ, jon zajmaje siomaje miesca ŭ savieckaj Biełarusi. Pry hetym absalutnaja bolšaść z hetaha liku, 97%, vypadaje na jahonuju adnu knihu «Cyrkavy pakaz», jakaja źjaŭlajecca samaj tyražavanaj za ŭsiu historyju biełaruskaha knihadrukavańnia. Z 1995 hoda žyvie ŭ Amierycy.
Siońnia amal nie hučyć i imia piśmieńnika Źmitra Biaspałaha (1934-1997), čyje knihi dla dziaciej i zborniki humarystyčnych apaviadańniaŭ ahułam byli vydadzieny tyražom u 3,27 miljona asobnikaŭ.
Zamykajuć dziasiatku najbolš drukavanych biełaruskich aŭtaraŭ Vasil Bykaŭ (1924—2003) i Michaś Łyńkoŭ (1899—1975). Tvorčaść Vasila Bykava pačynajecca paśla vajny vajennaj prozaj. Jahonyja tvory «Treciaja rakieta», «Alpijskaja bałada», «Znak biady», «Sotnikaŭ», «Abielisk», «Žoŭty piasočak» taksama źviedali nie adno kina– i teatralnaje ŭvasableńnie. Ahułam jaho tvory byli vydadzieny ŭ Biełarusi 2,72 miljona razoŭ.
Tvory Łyńkova, siarod jakich najbolš vybivajecca apovieść «Mikołka-paravoz», vydadzienaja jašče ŭ 1930-ja hady — 2,7 miljona razoŭ. Pry hetym pa kolkaści samich vydańniaŭ, a heta 93 najmieńni, jon zajmaje čaćviortaje miesca siarod biełaruskich litarataraŭ.
U dziasiatku, jak bačna, nie patrapili takija vybitnyja aŭtary, jak Janka Kupała (2,37 miljona asobnikaŭ), Kuźma Čorny (1,53 miljona), Źmitrok Biadula (2,47 miljona), Ryhor Baradulin (2,25 miljona), Janka Maŭr (2,1 miljona), Uładzimir Karatkievič (1,8 miljona) i mnohija inšyja, jakija ŭvachodziać u školnuju prahramu. Janka Kupała, praŭda, uvachodzić u trojku pa kolkaści vydańniaŭ, ich u jaho za saviecki čas było až 192. A na tyražy, mahčyma, paŭpłyvała jaho zaŭčasnaja śmierć.
Ichnija tyražy na siońnia ŭsio roŭna vyhladajuć uražvalna, ale kali paraŭnać z tvorami rasijskich litarataraŭ, jakich vydavali ŭ BSSR, to ŭsio vyhladaje nie tak dobra. Kolkaść rasiejcaŭ, jakich vydali ŭ našaj krainie za savieckim časam miljonnymi tyražami, u razy bolšaja — 34 biełaruskich tvorcaŭ suprać ažno 51 inšaha.
Najbolšymi tyražami vyjšli tvory Antanina Ładzinskaha (6,55 miljona asobnikaŭ), Lva Tałstoha (5,42 miljona), Michaiła Bułhakava (4,97 miljona), Alaksandra Puškina (4,78 miljona), Maksima Horkaha (4,24 miljona), Alaksieja Tałstoha (3,74 miljona).
A heta tolki knihi, jakija vydali ŭ BSSR, jašče ŭ bolšym abjomach tyja ž aŭtary drukavalisia ŭ savieckaj Rasii, adkul paśla traplali ŭ inšyja respubliki. Viadoma, što kankuravać u takoj situacyi biełaruskaj kultury było niemahčyma.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆŽycharcy Mahilova pahražajuć kryminałkaj za toje, što źniała ranišniuju čarhu ŭ rehistraturu3
Kamientary