Horad Dzisna Miorskaha rajona Viciebskaj vobłaści ŭtvaryŭsia ŭ niejmavierna pryhožych miaścinach, na miescy sutoku rek Dzisna i Dźvina. Niekali tut byŭ adzin z farpostaŭ Połackaha kniastva dy viravała žyćcio. Siońnia ž na vulicach Dzisny vielmi cicha. Ale tut zachavałasia šmat maŭklivych śviedak minuŭščyny, jakija varta pabačyć kožnamu, chto cikavicca historyjaj kraju, piša Budzma.org.
Dzisna na siońnia źjaŭlajecca samym maleńkim horadam Biełarusi pa kolkaści nasielnictva. Pavodle apošniaha pierapisu, u horadzie pražyvaje ŭsiaho 1417 žycharoŭ. Ale, niahledziačy na małanasielenaść, jon uražvaje kolkaściu pomnikaŭ, što śviedčać pra słaŭnaje minułaje hetych miaścin.
Budzma.org. skłała śpis, u jakim ažno 8 atrakcyj, dziela jakich, biezumoŭna, varta źjeździć u Dzisnu.
1. Prahulacca pa zamkavych vałach na vyśpie
Pavodle archieałahičnych daśledavańniaŭ, pravyja bierahi raki Dzisna byli husta zasieleny jašče ŭ Ch-XI stahodździach. Daśledčyki miarkujuć, što miascovaje pasielišča mieła značnuju rolu ŭ Połackim kniastvie. Ciaham času połackija kryvičy zasnavali na vyśpie la sutoku Dzisny i Dźviny zamak, jaki ŭpieršyniu ŭ piśmovych krynicach sustrakajecca pad nazvaj Kapiec-haradok u 1374 hodzie. Mahutnyja vały kolišniaj fartecyi možna pabačyć na vyśpie i siońnia. Zamak vykonvaŭ rolu adnaho z asnoŭnych połackich farpostaŭ na Dźvinie, kantralavaŭ uvieś ruch pa race i podstupy da stalicy połackaj ziamli.
U druhoj pałovie XVI stahodździa pad achovaj Dzisienskaha zamka paŭstaŭ horad, jaki ciapier mieścicca na supraćlehłym bierazie. Dvor Dzisna ŭpieršyniu ŭzhadvajecca ŭ piśmovych krynicach pad sučasnaj nazvaj u 1461 hodzie. Hetuju datu i pryniata ličyć dataj zasnavańnia Dzisny.
U Livonskuju vajnu zamkavaja vyspa była miescam zboru vialikakniaskich vojskaŭ pierad vyzvalenčym pachodam na Połack Stefana Batoryja. Dzisienski zamak zajmaŭ płošču 5 hiektaraŭ, byŭ abkružany vysokimi ziemlanymi vałami. Jon mieŭ 9 viežaŭ i try bramy z boku Dźviny i Dzisny. Nižej byŭ umacavany Nižni zamak, kudy padčas Paŭnočnaj vajny z 1655 pa 1660 pierasialilisia žychary zachoplenaj Dzisny. Zamak byŭ całkam zrujnavany na pačatku XVIII stahodździa i bolš nie adnaŭlaŭsia.
2. Naviedać kaścioł Biezzahannaha Začaćcia Najśviaciejšaj Panny Maryi
Historyja katalickaha chrama, jaki zachavaŭsia da našych dzion u Dziśnie z kanca XVIII stahodździa pačałasia paśla paśpiachovaha vyzvalenčaha pachodu na Połack Stefana Batoryja. U 1583 hodzie jon zaprasiŭ u horad orden jezuitaŭ. Paźniej, u 1630 hodzie miascovy ziemleŭładalnik Kšyštaf Malkievič-Chiałkoŭski nadzialiŭ ziamloj u Dziśnie i ajcoŭ-franciškanaŭ. Pad ich patreby byli ŭźviedzieny kaścioł i klaštar, jakija da siońnia nie zachavalisia. Ale acaleŭ muravany chram u styli baroka, zbudavany na miescy raniejšaha. Siońnia jon maje tytuł Biezzahannaha Začaćcia Najśviaciejšaj Panny Maryi.
Budynak byŭ mocna paškodžany padčas Druhoj suśvietnaj vajny i pastupova razburaŭsia. U 1958 hodzie savieckimi ŭładami była zroblena sproba zusim źniščyć chram. Adnak vybuch zrujnavaŭ tolki hałoŭny fasad. Ciapier kaścioł Biezzahannaha Začaćcia Najśviaciejšaj Panny Maryi znachodzicca ŭ stanie praciahłaj restaŭracyi.
U 2003 hodzie była adrestaŭravana sakrystyja, što prylahała da paŭdniovaj ściany. Takim čynam utvaryłasia kaplica. Jana i dahetul źjaŭlajecca miescam malitvy.
3. Ubačyć Śviata-Uvaskrasienskuju carkvu i cudadziejny abraz Maci Božaj «Adzihitryi»
Pieršaja pravasłaŭnaja carkva ŭ Dziśnie, Uvaskrasienskaja, viadomaja z 1568 hoda, na žal, da našych dzion nie zachavałasia. Chram, adnoŭleny paśla pažaru ŭ 1730-ja hady, kančatkova byŭ stračany padčas pažaru 1882 hoda. Ale nie ŭsie skarby Uvaskrasienskaj carkvy zahinuli: unikalny abraz XVII stahodździa «Sašeście ŭ piekła» — šedeŭr biełaruskaha ikanapisu — možna pabačyć siońnia ŭ Nacyjanalnym mastackim muziei.
Adna z acalełych da našych dzion u Dziśnie cerkvaŭ taksama maje tytuł Uvaskrasienskaj, zbudavanaja pa typovym prajekcie ŭ retraśpiektyŭna-ruskim styli paśla Studzieńskaha paŭstańnia ŭ 1864 hodzie. Tut siońnia zachoŭvajecca cudadziejny abraz Maci Božaj «Adzihitryi» — kopija XVIII stahodździa bolš staražytnaha abraza Smalenskaj ikony Božaj Maci. Carkva za savieckim časam nie dziejničała, tamu «Dzisienskaja Adzihitryja» była pieraniesiena ŭ inšy chram. Da viernikaŭ bažnica viarnułasia ŭ 1989 hodzie.
4. Naviedać carkvu Maci Božaj Adzihitryi
Pravasłaŭny chram Maci Božaj Adzihitryi ŭ Dziśnie, zbudavany ŭ 1904 hodzie ŭ jakaści kaplicy, taksama zachavaŭsia da našych dzion. Pobač z carkvoj možna pabačyć zvanicu pačatku XX stahodździa pabudovy. Bažnica nie była začyniena za savieckim časam, i, kab źmiaścić usich viernikaŭ, jaje daviałosia pašyryć za košt nievialikaj prybudovy ź biełaj cehły ŭ druhoj pałovie minułaha stahodździa.
Za savieckim časam cudadziejny abraz «Dzisienskaj Adzihitryi» zachoŭvaŭsia mienavita ŭ hetaj kaplicy. Va Uvaskrasienskim chramie na toj čas mieściłasia schovišča. U 1980-ja carkvu abrabavali, razam ź inšymi kaštoŭnymi relikvijami źnikli i staradaŭnija srebnyja abkłady z cudadziejnaha abraza. Paźniej jany znajšlisia ŭ Sankt-Pieciarburhu ŭ vyhladzie łomu.
5. Prajści pa adnym z samych starych mastoŭ u Biełarusi
Dzisnu varta naviedać i dziela taho, kab pabačyć most praz raku Dzisna. Heta adzin z samych starych z usich zachavanych mastoŭ u Biełarusi: byŭ uźviedzieny naprykancy XIX stahodździa. Unikalny aračny most z draŭlanym pakryćciom trymajecca na mietaličnaj i kamiennaj asnovie. U naš čas most źjaŭlajecca aŭtamabilnym, jaho istotna adramantavali, pavierch byŭ pakładzieny asfalt.
6. Ździejśnić račnuju prahułku na paromie
Jašče adnoj asablivaściu Dzisny źjaŭlajecca dziejnaja paromnaja pieraprava praź Dźvinu. U Biełarusi zastałosia niašmat miescaŭ, dzie možna skarystacca paromam, tamu abaviazkova varta zavitać u Dzisnu dy nie abminuć uvahaj i hetuju cikavuju atrakcyju. Z raskładam paroma možna aznajomicca tut.
7. Ubačyć ruiny lakarni pačatku XX stahodździa i zrabić pryhožuju fotasiesiju
U Dziśnie zachavałasia vialikaja kolkaść budynkaŭ XIX — pačatku XX stahodździa. Asnoŭnaj piarlinaj siarod ich źjaŭlajucca ruiny lakarni, uźviedzienaj na pačatku XX stahodździa z čyrvonaj cehły na vysokim bierazie Dźviny, jakija abaviazkova varta pabačyć. Tut vydatnaje miesca dla fotasiesij, adkul adkryvajucca malaŭničyja krajavidy na navakolle. Adsiul možna panazirać, jak kursuje pamiž Miorskim i Vierchniadźvinskim rajonami zhadany vyšej parom.
8. Prahulacca vulicami Dzisny i ŭjavić, jak vyhladała typovaje miastečka pačatku minułaha stahodździa
Na vulicach Dzisny možna ŭjavić, jak vyhladała typovaje biełaruskaje miastečka kanca XIX — pačatku XX stahodździa. Tut zachavałasia šmat budynkaŭ, uźviedzienych u toj pieryjad. Naprykład, pobač z aŭtastancyjaj znachodzicca kolišniaje paviatovaje adździaleńnie apiakunstva ćviarozaści. Na pieršym paviersie tut u 1911 hodzie vystupała pieršaja biełaruskaja prafiesijnaja teatralnaja trupa Ihnata Bujnickaha. Budynak uźviedzieny naprykancy XIX stahodździa i siońnia dobra adramantavany.
Taksama varta źviarnuć uvahu na pažarnaje depo, jakoje i siońnia funkcyjanuje pa pieršapačatkovym pryznačeńni.
Stała viadoma, chto žanich byłoj deputatki Maryi Vacilevič18
Kamientary