«На тэрыторыі Савецкага Саюза ніводная нацыя не знікла, а на тэрыторыі Еўропы — вялізная колькасць моваў растварылася», — сказаў у інтэрв’ю «Нашай Ніве» былы галоўны ідэолаг краіны і цяперашні кіраўнік Цэнтральнага раёна Мінска Ігар Бузоўскі.
Каб прадэманстраваць, што сітуацыя ў Расіі не зусім такая добрая, як мяркуе спадар Бузоўскі, мы прывядзём некалькі простых прыкладаў.
Дзеля параўнання, паводле апошняга расійскага перапісу беларускай мовай валодае 173 тысячы жыхароў Расіі.
Ніўхі
Гэты народ у кнізе 1Q84 апісваў Харукі Муракамі. Старая назва ніўхаў — гілякі. «Зімою юрта бывае поўная дыму, які ідзе ад ачага, і да таго ж яшчэ гілякі, іх жонкі і нават дзеці паляць тытунь. Магчыма, гэтай кепскай звычцы яны абавязаны сваім малым ростам, азызлым тварам, пэўнай млявасцю і лянотай сваіх рухаў», — пісаў Муракамі.
Ніўхі жывуць на Сахаліне і Хабараўскім краі. «Ніўх» абазначае чалавек. Прадстаўнікоў гэтага народа засталося не так і мала на тэрыторыі Расіі — больш за 4 тысячы. Але ніўхскай мовай валодаюць усяго 198 чалавек. І вялікая частка з іх проста можа адрозніць самыя папулярныя словы. Сапраўдных носьбітаў мовы ніўхаў застаецца менш за сотню чалавек, у асноўным пенсіянераў.
Водзь
Старажытны фіна-вугорскі народ, які насяляў тэрыторыю сучаснай Ленінградскай вобласці Расіі. На сёння ў Расіі жыве 64 прадстаўнікі гэтага народа, ды яшчэ 10 у Эстоніі. Хоць ў сярэдзіне XIX стагоддзя водзі было больш за 5 тысяч, а раней — дзясяткі тысяч. У 1926 годзе — звыш 700 чалавек. Носьбітамі мовы водзі з’яўляецца 6—10 чалавек.
Іжорцы
Іжорцы і славяне былі тымі, хто пачынаў асіміляцыю водзі. Напрыклад, у Санкт-Пецярбургу існуе Іжорскі трубны завод, а вось саміх іжорцаў у Расіі засталося 266 чалавек. Яшчэ да сярэдзіны ХХ стагоддзя іжорцы захоўвалі сваю мову. У 1926 годзе іжорцаў налічвалася больш за 16 тысяч.
Ітэльмены
Назва паходзіць ад этноніма «тутэйшы». Жывуць на тэрыторыі Камчацкага края і Магаданскай вобласці. На сёння ітэльменаў у Расіі пражывае больш за 3 тысячы чалавек, але родную мову ведаюць толькі 82 чалавекі. У канцы XVII стагоддзя колькасць ітэльменаў ацэньвалася ў 12 тысяч. На той час гэта было немалое племя. Перадача вуснай мовы ад бацькоў да дзяцей спынілася ў ітэльменаў яшчэ 50 гадоў таму.
Ханты і мансі
Калісьці гэтыя народы кантралявалі вялізныя тэрыторыі зямлі Югры на паўночным Урале. Гэта адзін з найбольш багатых рэгіёнаў Расіі. На сёння ханты застаецца 31 тысяча, а мансі — 12 тысяч. Разам прадстаўнікі гэтых народаў складаюць усяго 2% ад жыхароў Ханты-Мансійскай акругі. Хаця яшчэ ў 1939 годзе іх было каля 20%, а да ХІХ стагоддзя яны былі большасцю на сваёй зямлі. Катастрафічная сітуацыі і адносна валодання мовай. Мансі ведаюць менш за тысячу чалавек, а ханты — каля 9 тысяч.
Карэлы
Гэта яшчэ не зусім малалікі народ Расіі, аднак колькасць карэлаў вельмі імкліва зніжаецца. Паводле перапісу-2010, карэлаў засталося 60 тысяч. Яны складаюць усяго каля 10% жыхароў Карэліі. Карэлія ёсць, а карэлаў — няма. І нават калі ўлічыць, што ў 1940-я ў выніку савецка-фінскай вайны многія карэлы пераехалі ў Фінляндыю, то ў 1959-м у Расіі яшчэ жыло 167 тысяч карэлаў. Носьбітаў карэльскай мовы ў Расіі засталося ўсяго 25 тысяч чалавек.
Нанайцы
Малы народ з Далёкага Усхода, многія памятаюць выдатнага спевака Кола Бельды. На сёння ў Расіі жыве больш за 11 тысяч нанайцаў, але толькі кожны дзясяты хаця б мінімальна нешта можа сказаць на сваёй мове. Найбольш нанайцаў жыве ў Камсамольску-на-Амуры — каля тысячы чалавек.
Беларуская блогерка паказала, які жах можа адбывацца з вуснамі, калі хочаш іх павялічыць — а потым паменшыць7
Каментары