«На жаль, свой унёсак у гэтую справу я пачала рабіць толькі з 2020 года, з 9 жніўня». Як беларуска крута змяніла сваё жыццё
Марыя Бабовіч — тая дзяўчына, якая спрабавала напісаць каля месца гібелі Аляксандра Тарайкоўскага словы «Не забудзем». Яе затрымалі 9 верасня 2020 года каля мінскай станцыі метро «Пушкінская» і прысудзілі паўтара года хатняй хіміі. Цяпер дзяўчына ўжо не ў Беларусі: яна жыве ў Кіеве і дапамагае аднаўляць іншыя ўкраінскія гарады, у тым ліку Бучу і Ірпень. Распыталі Марыю пра тое, як так атрымалася і навошта ёй гэта. А яна паказала нам свае фоты.
«Наша Ніва»: Апошні раз беларусы чулі пра вас у снежні 2020 года, калі прайшоў суд і вы атрымалі хатнюю хімію. Што было потым?
Марыя Бабовіч: Пасля суда я з’ехала па месцы прапіскі, то-бок у Мазыр. Мне сказалі, што на працягу 10 дзён прысуд набывае моц. Але адвакат тым часам напісаў апеляцыйную скаргу, а калі ідзе перагляд справы, то хімія яшчэ не пачынаецца.
5 сакавіка 2021 года ў Мінску разгледзелі маю апеляцыю, і зразумела, што прысуд застаўся без зменаў. Я вярнулася ў Мазыр, і недзе 16 красавіка мяне выклікалі, каб паставіць на ўлік і падрыхтаваць усе неабходныя дакументы.
На хатняй хіміі шмат у каго розныя ўмовы. Не ведаю, ад чаго гэта залежыць — ці то ад артыкула, ці то ад сітуацыі. Мяне папрасілі штомесяц прыносіць графік з працы, каб у інспекцыі маглі мяне праз гэта кантраляваць, увесь час, акрамя працоўнага я павінна была знаходзіцца дома. Калі мае выхадныя супадалі з буднямі, мне давалі дадаткова дзве вольныя гадзіны на дзень, каб наведаць магазін ці зрабіць нешта асабістае.
«НН»: Ці было цяжка знайсці працу?
МБ: Так. У Беларусі з гэтым і так усё сумна, а калі людзі чуюць пра рэчы накшталт судзімасці, у іх яшчэ менш жадання з табой супрацоўнічаць. Мне казалі: маўляў, мы ўсё разумеем, але проста не хочам праблем. Адказвала ім: ну і добра. Але рада, што ў выніку атрымалася знайсці працу, таму што ўвесь час сядзець дома было б вельмі цяжка. Хаця гэта і родныя сцены, ты ўсё роўна нібыта ў турме. Ты не ведаеш, калі да цябе прыйдуць з праверкай.
«НН»: Вас сапраўды правяралі?
МБ: Так, часам прыходзілі, хаця і не надта часта. Да таго ж, мне трэба было кожны панядзелак ездзіць у інспекцыю і адзначацца, у выхадныя і святы зусім нельга было выходзіць з дому.
Недзе з красавіка па канец верасня я была на хатняй хіміі, потым органы пачалі рэгістраваць за мной нейкія «парушэнні». Гэта былі зусім дробязі: маўляў, сядзела каля пад’езда. Аднойчы была адна дома і мне трэба было тэрмінова выйсці ў краму, якая была якраз каля майго пад’езда. Выйшла з дома хвіліны на тры — і атрымала парушэнне.
Тры такія парушэнні ўжо азначаюць перавод у калонію. Я падумала — нельга туды трапляць, гэта згублены час, і калі ты там апынешся, то можаш выйсці адтуль не надта хутка. Калі б мяне перавялі ў калонію, мне трэба было б прабыць там рэшту тэрміну, недзе 4,5 месяца, але ў калоніі маглі б прыдумаць для мяне нешта яшчэ, так што я б не выйшла так хутка.
Таму вырашыла, што трэба з’язджаць з краіны. Мне гэта прапаноўвалі яшчэ ў 2020 годзе, калі мяне затрымлівалі і потым адпускалі пад падпіску. Але тады лічыла, што да апошняга буду ў сваёй краіне і зраблю ўсё, што магчыма. Цяпер жа, калі б мяне перавялі ў калонію, я б ужо нічога не зрабіла карыснага, таму рацыянальна было з’ехаць.
«НН»: Куды з’ехалі?
МБ: Ва Украіну. Спачатку не думала, што надоўга тут застануся, але потым пабачыла, што тут таксама ёсць нашы, беларусы, што гэта добрая краіна. Мне падабаецца гэты народ. Дагэтуль застаюся тут.
«НН»: Калі прыехалі ва Украіну і чым займаліся да вайны?
МБ: На пачатку кастрычніка 2021 года. Спачатку спрабавала зразумець, што тут і як, жыла ў доме для беларусаў. Пакуль не пачалася вайна, дапамагала беларусам, удзельнічала ў акцыях — усяго патроху. Планавала розныя праекты па дапамозе беларусам, якія пакуль што на паўзе, але ў будучыні, думаю, мы іх рэалізуем.
«НН»: То-бок валанцёрства і актывізм?
МБ: Так, я і дагэтуль у валанцёрстве, але цяпер ужо ў ваенных умовах.
«НН»: Дзе былі, калі пачалася вайна?
МБ: У Кіеве, куды і прыехала ў свой час з Беларусі. Была тут першыя два дні вайны, а потым, напэўна, трохі разгубілася, бо не была гатовая да гэтай сумнай падзеі. Паехала спачатку ў Львоў, а потым хацела з’ехаць у Польшчу, каб дапамагаць там бежанцам, але ж не ўдалося.
Пару тыдняў прабыла ў Львове, там разам з сябрамі мы адкрылі прытулак для людзей, якія трапілі пад абстрэлы ці бамбардзіроўкі і засталіся без жылля і рэчаў. Потым вярнулася ў Кіеў, апошнім часам тут больш-менш спакойна.
Шмат хто з беларусаў, якія засталіся ў Кіеве, цяпер дапамагаюць Украіне. Я, напрыклад, наведвала гарады, што былі пад акупацыяй, і дапамагала іх аднаўляць. Была ў Бучы, Ірпені, Барадзянцы, Гастомелі, Ворзелі і ў Макараве.
У далейшым буду глядзець па тых гарадах, якія цяпер пад акупацыяй: калі будзе трэба, паеду і туды.
«НН»: Чым дакладна там займаліся?
МБ: Прыбіралі горад, дапамагалі аднаўляць інфраструктуру. Працавалі выключна ў саміх гарадах і вельмі асцярожна, бо там шмат расцяжак і замініраваных тэрыторый. Сапёры, канечне, працавалі, але ж яны не могуць ахапіць адразу ўсю тэрыторыю.
«НН»: А навошта вам гэтая праца? Ніколі не прыходзіла думка, што гэта, маўляў, не мая вайна і што я прынясу больш карысці, калі буду працаваць на будучыню Беларусі?
МБ: Дакладна не. Я ўпэўненая, што павінна быць тут, бо з маёй краіны і маёй тэрыторыі ляцяць ракеты. І чаму я павінна некуды бегчы? Цяпер мы дапамагаем Украіне, але вельмі спадзяваюся, што потым мы здолеем дапамагчы і Беларусі.
Кожны дзень думаю пра сваю краіну, дапамагчы ёй стаць вольнай — гэта даўно мая галоўная мэта, і гэта мэта шмат каго з беларусаў, хто застаецца тут, ва Украіне.
Спадзяваюся, што мы ўсё-такі зробім апошні рывок і наша краіна стане вольнай, хаця наўрад ці гэта здарыцца вельмі хутка. На жаль, свой унёсак у гэтую справу я пачала прыносіць толькі з 2020 года, з 9 жніўня. Тады я зразумела, што ўсё гэта трэба было рабіць і раней.
«НН»: У якім з вызваленых гарадоў аказаліся спачатку?
МБ: У Ірпені. Паехалі туды расчышчаць горад і выканалі сваю задачу недзе за тыдзень. У Ірпені дамы яшчэ больш-менш у нармальным стане, а вось у Бучы кожны трэці дом ці згарэў, ці разрабаваны. Было шмат марадзёрства і выпадкаў, калі знешне ўсе дамы цэлыя, але ўнутры пустыя. На вуліцах стаяла спаленая тэхніка, але трупы, калі мы прыехалі, ужо прыбралі. У Бучы я бачыла, як туды-назад ездзілі машыны з грузам-200.
Я эмацыйна ўстойлівы чалавек, але нават мяне тое, што я бачыла, выбівае з каляіны, губляецца рэсурс. Потым спрабуеш настроіцца і патлумачыць сабе, што ўсё роўна трэба дзейнічаць. Едзеш і дапамагаеш, і гэта спрыяе таму, што ты застаешся на плыву.
Яшчэ спрабую займацца сітуацыяй з нашымі беларускімі пашпартамі, якія былі для ўкраінцаў нібыта чырвоныя анучы. Ты едзеш валанцёрыць, на блок-посце табе кажуць: «Прад’явіце дакументы!» Паказваеш свой пашпарт, а табе заяўляюць, што нікуды не пусцяць. Тады пачынаю ім расказваць: разумееце, я тут з кастрычніка, дапамагаю вашай краіне, мы ўжо шмат чаго зрабілі, мы вас вельмі паважаем і жадаем для вас перамогі.
З цягам часу да нашых пашпартоў сталі ставіцца лягчэй, але ўсё роўна вельмі непрыемна, калі цябе некуды не пускаюць праз тое, што ты беларус. Таму мы зрабілі афіцыйны запыт, каб [украінская] дзяржава паспрабавала неяк вырашыць пытанне з валанцёрствам беларусаў.
«НН»: Чым вы займаецеся цяпер?
МБ: Жыву ў Кіеве, працягваю валанцёрыць. Часам вырашаю арганізацыйныя пытанні, набываю людзям прадукты.
«НН»: Самы яркі момант з усіх вашых паездак па вызваленых гарадах — гэта…
МБ: Усе паездкі па-свойму запамінаюцца. Часам ты нешта робіш на тэрыторыі, а пазней даведваешся, што яна замініраваная. Калі была ў Ірпені, да мяне падыходзілі жанчыны, бабулі з сумнымі вачамі, расказвалі пра сябе. Нехта з іх застаўся без дома, у некага дом цэлы, але іх абрабавалі марадзёры, і цяпер яны не ведаюць, што рабіць.
Памятаю адміністрацыю Бучы, дзе рэгістраваліся ўсе людзі. Прыходзіш, а там дзяўчына сядзіць за камп’ютарам і запісвае ўсіх памерлых. Гляджу на гэты спіс — а ён проста велізарны, недзе шэсць лістоў А4. І гэта толькі Буча, а яна невялікая.
Глядзіш на дамы, а яны расстраляныя. Калі мы прыехалі, усё было больш-менш расчышчанае, а я ўяўляю, якім быў гэты горад адразу пасля вызвалення: заязджаеш — і паўсюль памерлыя.
Мяне асабліва кранаюць гісторыі пра тое, як паміраюць дзеці, жанчыны, і што з імі робіць «рускі свет». Вайна — гэта страшна, і вельмі не хацелася, каб нехта яе бачыў.
«НН»: Расчыстка вызваленага горада ад смецця — напэўна ж, фізічна цяжкая праца?
МБ: Гледзячы што ты робіш. Калі ты расчышчаеш вуліцы, гэта яшчэ паўбяды. Мы ездзілі ў раён, дзе праходзілі танкі і стралялі «Грады». Там дрэвы зрэзала, нібыта куляй, яны ўсе ўпалі, і іх трэба разбіраць, пілаваць. Ды і ў горадзе бывае шмат усяго — часам трэба і цэглу панасіць.
Не сказаць, каб было вельмі цяжка, але ўсё роўна гэта фізічная праца. Але для мяне гэта дробязь у параўнанні з тым, што адбываецца ў краіне.
«НН»: Ёсць яшчэ некалькі пытанняў, якія не магу не задаць вам як адной з першых беларускіх палітзняволеных пасля выбараў 2020-га. Колькі часу вы правялі ў зняволенні?
МБ: Каля двух месяцаў.
«НН»: Гэты вопыт усё яшчэ з вамі?
МБ: Канечне, думаю, ён заўсёды будзе са мной. Цяпер, калі я расказваю пра тыя падзеі ці згадваю іх, мне ўжо лягчэй, часам нешта магу і ўспомніць з усмешкай.
Але і дагэтуль для мяне гэта цяжка. Я ўдзельнічаю ў праекце «Лісты ў клетачку», усім сэрцам і ўсёй душой я там, з усімі палітвязнямі. Сачу за навінамі, і мне вельмі сумна, што рэпрэсіі не спыняюцца.
Нашых палітвязняў не адпускаюць, і ты не ведаеш, што з гэтым рабіць. Але заўсёды, калі я не ведаю, што рабіць, я для пачатку саджуся і пішу ліст [палітвязню], вельмі шмат іх напісала. У тым ліку і Максіму Паўлюшчыку, з якім разам мяне асудзілі, так разумею, што ён павінен ужо хутка выйсці.
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ
Каментары