«Ні сыру няма, ні да сыру няма». Беларусы расказалі, як змяніла іх жыццё ўвядзенне эмбарга на тавары з «недружалюбных» краін
Ужо амаль два гады ў Беларусі дзейнічае эмбарга на цэлы шэраг тавараў з «недружалюбных краін». Харчовае эмбарга, рашэнне аб якім Саўмін РБ прыняў у снежні 2021-га, некалькі разоў працягвалі, пералік краін павялічваўся, а спіс забароненых тавараў скарачаўся. Інтэрнэт-газета «Салідарнасць» распытала суайчыннікаў пра тое, як змяніўся асартымент крамаў: якіх «санкцыйных» тавараў адчувальна не хапае, якія зусім зніклі з гарызонту, а што засталося, але значна падаражэла?
«Заходзіш у краму, а там ледзь не цэлы стэлаж застаўлены беларускім цукрам»
«Чаго не хапае? Шчыра кажучы, усяго патроху, — уздыхае Ірына (імёны ўсіх суразмоўцаў змененыя — С.), якая жыве ў адным з райцэнтраў на Брэстчыне. —
Бяда з імпартнымі лекамі — яны нібыта і не патрапілі пад санкцыі, але чамусьці ў аптэках выбар цяпер значна бяднейшы, чым яшчэ год таму. Украінскіх лекаў, лічы, няма, з БАДамі і вітамінамі праблемы, з імпартнымі прэпаратамі для дыябетыкаў, астматыкаў, сардэчнікаў.
Тое ж самае ў прадуктовых крамах: заходзіш у краму, нібыта тавараў шмат, а прыгледзішся — ледзь не цэлы стэлаж застаўлены беларускім цукрам. Затое трох розных вытворцаў — у асартыменце, так бы мовіць.
Ну і шакаладкі айчынныя дарэшты сапсаваліся па смаку. Бываю ў Мінску, бачу, што там некаторыя імпартныя маркі шакаладу з'явіліся, хай і па вышэйшай цане — але да нас у правінцыю яны не даязджаюць, як і добрая кава.
Раней былі недарагія замарожаныя гародніна і садавіна, у мяне мама любіць супы агароднінныя або пірагі рабіць, дык закупляла і прывозіла, а цяпер польскіх марак амаль няма, а што ёсць у маразільніках, жудасна дорага: шпінату пачак — 7 рублёў, вішні 400 грам — столькі ж, журавіны, вы толькі не падайце — больш за 20 рублёў за кілаграм! І рыба стала «залатой», асабліва чырвоная, добра, калі на Новы год сабе дазволім.
Асобны боль — бытавая хімія. Муж раней наогул не заўважаў, чым карыстаецца, цяпер прызнаўся, што сумуе па ласьёну пасля галення Nivea. Асобна «забілі» цэны на дэзадаранты — ягоны Old Spice цяпер каштуе 18 рублёў, і замяніць асабліва няма чым, акрамя сумніўнага адэкалону «Саша».
А я заўважыла, як шмат стала ў продажы айчыннага і расійскага пральнага парашка, вадкасці для мыцця посуду — і ўсё гэта заканчваецца значна хутчэй, чым імпартныя сродкі, якіх ці няма, ці занадта дарагія. У нас знаёмыя ездзяць у Польшчу, можна часам папрасіць прывезці бытавой хіміі, але ж кожны месяц не навозішся.
«Ні сыру няма, ні да сыру няма»
Мінчук Віталь кажа, што ён знаўца смачнай і якаснай ежы, і праз беларускае прадуктовае эмбарга давялося добра такі перагледзець свой рацыён:
«Вельмі прыкметна, што зніклі добрыя, якасныя імпартныя сыры — той жа «Джугас», «Рокішкё», «Сваля», галандскія «Маасдам» і «Гаўда», французскія, польскія і нямецкія камамбер і бры.
Беларускія вытворцы, дарэчы, ужо некалькі гадоў як вырабляюць аналагі элітных сыроў, але яны па смаку і якасці, падкрэслівае суразмоўца, і блізка не стаяць побач з арыгіналамі.
«Вы яшчэ беларускі хамон прапануйце, — сумна кажа Віталь. — Ляжыць у продажы хамон з Гродна, але як бракаваныя балонікі — не радуе. Зусім не іспанскі. Таму што можна проста ўзяць і напісаць на вэнджанай грудзінцы «хамон», а на бутэльках Мінскага завода пеністых вінаў — «шампанскае», але прадукт ад гэтага сапраўдным не стане. Так што, на жаль, ні сыру няма, ні да сыру няма».
Акрамя таго, працягвае мужчына, ягоная сям'я сумуе па іспанскіх апельсінах і хурме, галандскай папрыцы, швейцарскаму, а не падробленаму шакаладу.
«І яшчэ тыя, хто карыстаўся імпартнымі лекамі, вітамінамі і БАДамі, таксама адчулі рэзкае звужэнне асартыменту. Рэч нават не ў цане — некаторых відаў проста няма! Хоць, напрыклад, мая цешча, якой выпісваюць у паліклініцы рэцэпты на льготныя беларускія лекі, запэўнівае, што ўсё ў аптэках добра.
Дакладна такая ж гісторыя з ветэрынарнымі прэпаратамі і кармамі для жывёл — знаёмыя ў пачатку восені праз трэція рукі заказвалі імпартную вакцыну праз Польшчу».
Асобны квэст, кажа Віталь, праходзяць уладальнікі аўто. Тым, хто ездзіць не на «кітайцах» і «Ладах», а на «еўрапейцах» і «амерыканцах», за арыгінальнымі запчасткамі даводзіцца нямала пабегаць — або заказваць праз пасярэднікаў і чакаць, прычым у працэсе цана пытання нярэдка ўзрастае.
«Спортінвентару ў наяўнасці няшмат, а тое, што ёсць, часта па цане крыла самалёта»
«Кепска з бытавой тэхнікай, ад лядоўняў да смартфонаў, — амаль не раздумваючы, адказвае яшчэ адзін мінчук, Аляксей. — Быў перыяд, калі ў крамах тыпу «5 элемента» і кіёсках на радыёрынку, здавалася, наогул нічога, акрамя кітайскіх незразумелых марак, не засталося. Дый цяпер, калі хочацца чагосьці больш якаснага і даўгавечнага, чым «Гарызонт» у гасцёўню або Aresa ад «Белвар» на кухню, прыйдзецца пашукаць — і заплаціць.
Яшчэ стала значна менш выбару ў сегменце тавараў для дома і саду. У мяне абодва дзіцяці займаюцца ў спартыўных секцыях, ды і я сам захапляюся лыжамі і веласпортам, таму выразна заўважыў праблемы з нармальным спортінвентаром: у наяўнасці няшмат, а тое, што ёсць, часта па цане крыла самалёта.
Ну, і як спартыўны заўзятар са стажам, я любіў хадзіць у бары паглядзець цікавыя трансляцыі за бутэлечкай піва — цяпер англійскага і ірландскага піва, па маіх назіраннях, няма наогул, у прынцыпе ў мінскіх барах застаўся вельмі абмежаваны асартымент з беларускіх і трошкі-трошкі нямецкіх марак.
Разумею, што для многіх гэтыя праблемы — не праблемы зусім, ёсць у крамах «баршчавы набор», чарка і скварка — і добра, не прывыклі жыць добра, і пачынаць не варта. Але вось для тых, хто патрошку прывыкаў, каму хацелася бачыць Беларусь сапраўды еўрапейскай, цяпер адчувальны адкат назад, у савецкі дэфіцыт і пошук усяго патрэбнага «па блаце».
«Цяпер у нашым палацы культуры — у найлепшым выпадку шансанье Артур Рудэнка, а ў Мінску — Кіркораў»
А вось Юля з Маладзечна прызналася, што да матэрыяльных санкцыйных абмежаванняў ставіцца даволі спакойна. Не хапае дзяўчыне зусім іншага:
«Харчовае эмбарга, пластыкавы беларускі шакалад замест нямецкага, «Беллегпрам» замест зручнага і недарагога заходняга масмаркету, кітайская тэхніка — гэта некамфортна, але ператрываць можна, неяк прыстасоўваешся.
А вось калі змянілася незваротна сама гарадская атмасфера, калі ўсюды дакучлівая рэклама «адзінства» і «генацыду», на пытанне, куды б схадзіць, сам сабе адказваеш: «лепш дадому», — вось гэта для мяне невыносна.
Маладзечна раней было не тое, каб проста другой культурнай сталіцай, але ў нас праходзіла шмат цікавых мерапрыемстваў, канцэртаў, нейкі варушняк, дый да Мінска нескладана даехаць, калі нейкая «зорка» прыязджала.
Божа, я памятаю часы, калі ў Беларусі выступалі Rammstein, Стынг і сэр Элтан Джон! А цяпер у нашым палацы культуры — у найлепшым выпадку шансанье Артур Рудэнка, а ў Мінску — Кіркораў або састарэлыя расійскія артысты другога эшалону.
Адзін мой любімы мінскі клуб закрыўся яшчэ два гады таму, у другім замест канцэртаў цяпер праводзяць «дыскатэкі нулявых і 2010-х», каб неяк выжыць. Апошні вялікі класны фестываль, на якім удалося пабываць — «Рок за Баброў», — быў яшчэ да кавіду, а потым тры гады запар яго пераносілі, і цяпер зноў перанеслі на 2024-ы, толькі ўжо слаба верыцца.
Я разумею, што зноў не адбудзецца канцэрт J:MOPC на 14 лютага, што няма на каго ісці глядзець у Купалаўскім і што невядома, калі атрымаецца паслухаць ужывую любімых Naviband — шэнгенскай візы ў мяне няма, а іх у Беларусі зразумела, што чакае. Слухаю нешта ў інтэрнэце, але гэта не тое.
І ўжо зусім дакладна мяне не задавальняе «замена» ў выглядзе сясцёр Груздзевых ці Аляхно, «Драздоў», хто там яшчэ жывы на беларускай сцэне застаўся. Можа быць, урад і саміх артыстаў і радуе такое культурнае «імпартазамяшчэнне», а вось беларусаў проста не спыталі.
Ад гэтага вельмі горка, таму што смачны шакалад або добры пральны парашок я магу папрасіць сяброў прывезці, а тыя эмоцыі, якія атрымліваеш на жывым канцэрце — не.
Брат удавы Зельцара: Кадэбісты ішлі ў кватэру па мяне10
Каментары