У 1985 годзе, калі я ўпершыню прачытаў у «Encyclopedia Britanniсa» пра ягоны «Скуты розум», мне было цяжка паверыць, што ён яшчэ жыве. Сёньня ня менш цяжка ўявіць, што ён ужо адышоў.
Апошнія 15 год Мілаш быў з намі. На пачатку 90-х ён арганічна ўпісаўся ў стыль і настрой віленскай «НН». Ягонае «Вялікае княства Сіліцыяніі» знайшло сябе побач з «Бабілёнскай бібліятэкай» Борхеса, кельцкімі лябірынтамі Мэвы Марон, панам Блішчынскім Лесьмяна. А яшчэ Эдгар По, Кундэра, Гэрбэрт ды іншыя. Мілаш відавочна быў наш.
Таму, калі ў Сэйнах на Сярэднеэўрапейскім форуме культуры Сакрат Яновіч пасадзіў мяне сам-насам зь Мілашам, на «паўгадзінкі», я не асабліва ўразіўся. Мы размаўлялі пра нашу Літву. Было пэўнае сугучча, была й насьцярога.
Для нас абодвух нашая Літва была сном. Але для яго гэты сон быў дзяцінным, салодкім, прамінулым. Сном каранёў і глебы, радзіннага маёнтку. Для нас жа Літва была тады адной з магчымых будучынь, яна сачылася з будучыні як атрутная спакуса. Мілаш імкнуўся захаваць памяць пра тых, хто лічыў гэтую зямлю сваёй. Мы ж спрабавалі зьмяніць канон культуры, якая ў сваім народніцкім паходзе адвучылася сьніць салодкія сны.
У яго было неверагодна доўгае жыцьцё.
Поўнасьцю гэты артыкул можна прачытаць у папяровай і pdf-вэрсіі "Нашай Нівы"
Ігар Бабкоў
***
Чэслаў Мілаш
Сэнс
— Калі я памру, я ўбачу падшэўку сьвету.
Зь іншага боку, за птахам, гарою й заходам сонца.
Сапраўдныя знакі, што прагнуць, каб іх расчыталі.
І зробіцца слушным усё, што было няслушным.
І зробіцца ўцямным усё, што было няўцямным.
— А калі няма ніякай падшэўкі сьвету?
Калі дрозд на галіне — гэта зусім ня сымбаль,
Проста дрозд на галіне, а дзень і ноч
Настаюць па чарзе і ня дбаюць пра сэнс,
І нічога няма на зямлі, апроч гэтай зямлі?
Калі нават і так, усё адно застанецца
Слова, абуджанае ў нетрывалых вуснах,
Што бяжыць і бяжыць, нястомны пасланьнік,
У міжзорных палёх, у вірох галяктык,
І крычыць, і гукае, і пратэстуе.
1991
Пераклаў з польскай Андрэй Хадановіч
Каментары