«Pieršyja ŭ žyćci antybijotyki piła dva hady tamu». Bijołah z BDU hatuje ź dzikich travaŭ katlety, kaśmietyku i leki
Bijołah Volha Dziuban pracuje vykładčycaj na bijałahičnym fakultecie BDU. A ŭ volny čas vynachodzić recepty ź dzikich raślin — smažyć katlety sa śnitki i krapivu ŭ klary, robić kaśmietyku na raślinach i zamianiaje antybijotyki travianoj harbataj. Volha raskazała, z čaho hatuje pudru i dezadarant, jak papiaredžvaje prastudu, čamu paśla prapołki haroda nie vykidaje pustazielle i čym na kuchni mohuć być karysnyja kapronavyja kałhotki.
«Skuru vylečyła za paŭhoda»
Volha ź siamji daktaroŭ, tamu ź dziacinstva cikaviłasia bijałohijaj i fitaazdaraŭleńniem. Luboŭ da travaŭ joj pieradałasia ad babuli. Taja časta źbirała i zasušvała vałoški, ramonki, liście višni, jabłynieŭ ćviet.
Hatavać kaśmietyku Volha pačała, bo ŭ jaje samoj była prablemnaja skura.
— Kali vučyłasia ŭ škole, na pieršych kursach univiersiteta, nabyvała roznyja kremy ŭ kramach. A potym vyrašyła, što kali krem utrymlivaje alej arhany ci efirny alej limonu, to čamu b mnie nie nabyć hetyja składniki ŭ čystym vyhladzie i nie zrabić ź ich toje, što treba. Pakolki na bijafaku jość jašče i chimičnaja adukacyja, to zrazumieć, jak što źmiašać, nie składana.
Svoj pieršy krem dziaŭčyna zrabiła hadoŭ 7 tamu. Jon składaŭsia tolki z alejeŭ i byŭ vielmi tłustym. Paśla Volha zamiešvała kremy na pčalinym vosku. Ale jany atrymlivalisia ciažkavatymi pa tekstury. Tamu vosk było vyrašana zamianić na emulhatary, jakija vykarystoŭvajucca ŭ kaśmietałohii.
Skuru, darečy, minčanka vylečyła za paŭhoda.
— Jość raśliny, jakija dobra padychodziać dla suchoj, kambinavanaj, tłustaj skury. Anti-age efiekt majuć, naprykład, alej avakada, efirny alej iłanh-iłanhi, siemia lnu, čyrvonaja kaniušyna — jany zapasiać fitaestrahieny i dapamahajuć stymulavać rehienieracyju kletak, — znajomić z asnovami Volha.
Ciapier u jaje kaśmietyčcy amal usio zroblena svaimi rukami. Tuš — z taŭčonaha aktyvavanaha vuhlu, masła kakavy, pčalinaha vosku i błakitnaj hliny. Pudra — z mołataj kostački avakada i rysavaj muki.
Dla dezadarantaŭ jość try recepty. Pieršy — na asnovie palenaha hałynu. U składzie druhoha — soda i ćviordaje raślinnaje masła (šy ci kakosu). A kab atrymać vadki dezadarant u sprei, treba źmiašać vadu, hidrałaty raślin, jakija majuć antybakteryjalny efiekt (čabor, šałfiej, maciarduška, miata) i efirnyja alei.
Dla ačyščeńnia tvaru dziaŭčyna robić pryrodny ŭbtan — miakki skrab. Dla hetaha vysušvaje travy (kvietki kalenduły, list tryputnika, šałfiej, vałošku, list padbiełu) i pieramołvaje ich u parašok. Takuju raślinnuju sumieś nasypaješ na dałoń, źmiešvaješ z vadoj i myješ tvar.
Adzinaje, što Volha nie ŭmieje pakul hatavać, — tanalny krem. Nie viedaje, čym zamianić sintetyčny pihmient.
Kaśmietyku dziaŭčyna robić na zvyčajnaj kuchni. Nijakaha śpiecyjalnaha abstalavańnia dla hetaha nie patrebna — dastatkova kavamołki, stupki i drobnaha sita (łafchak ad Volhi — apošniaje mohuć zamianić kapronavyja kałhotki).
— Mnie padabajecca sam praces pryhatavańnia kaśmietyki. Heta takoje čaraŭnictva, moj sposab adpačynku, — dzielicca bijołah.
«Kali pravilna padabrać prypravy, nie adroźniš, miasa heta ci travy»
Volha — viehietaryjanka. Ad miasa admoviłasia ŭ siomym kłasie.
— Vyrašyła pravieści ekśpierymient. Bo častka ludziej kazała, što niemahčyma žyć bieź miasa: maŭlaŭ, zachvareješ, dzie ty budzieš brać białok, V12. I na druhim baku — znakamityja ludzi, jakija byli viehietaryjancami i śćviardžali, što heta dapamahaje im chutčej dumać, bolš lohka adčuvać siabie. Mnie zachaciełasia pravieryć, chto maje racyju.
Baćki da ekśpierymientu dački pastavilisia narmalna. Mama tolki krychu pieražyvyła, što pa žanočaj častcy mohuć uźniknuć prablemy: jak-nijak padletkavy ŭzrost. Ale ŭsio było narmalna — Volha zdavała analizy kryvi, kab kantralavać svajo zdaroŭje.
Potym ad miasa admovilisia jaje baćki i siabry. Zaraz 90% akružeńnia dziaŭčyny — viehietaryjancy.
Stravy ź dzikich raślin Volha pačała hatavać, kab raznastaić svoj racyjon. Plus takija travy ničym nie apracoŭvajucca, a tamu zapasiać karysnyja rečyvy, jakich niama ŭ zielaninie, što raście ŭ ciaplicach.
Na kuchni ŭ bijołaha časta prysutničajuć śnitka, krapiva, korań łopuchu, barščeŭnik sibirski (nie błytać z barščeŭnikam Sasnoŭskaha).
Usiaho Volha vykarystoŭvaje kala 20 vidaŭ dzikarosaŭ: štości ŭ jakaści asnoŭnaha inhredyjentu, štości — jak prypravu (tyja ž kvietki kryvaŭnika, liście laščyny, chvošč). A makrycu, jakoj chapaje na lubym aharodzie, dziaŭčyna paśla prapołki nie vykidaje — dadaje ŭ ciesta dla aładkaŭ.
— My časta chodzim u bajdaračnyja pachody i nikoli nie biarom z saboj harbatu — varym ź jełki, sasny, čarničniku, bahunu. Pieršy raz siabry stavilisia naściarožana, ale bolš ničoha pić nie było, tamu pakaštavali. Potym my sprabavali ŭkaraniać sup z kiślicy, katlety z roznych raślin (biareš za asnovu aŭsianyja šmatki i tudy kryšyš usie jadomyja raśliny — tryputnik, padbieł, śnitku). Kali pravilna padabrać prypravy, časta nie adroźniš, miasa tam ci travy.
«Matraca z travy chapaje na hod»
U pachody dziaŭčyna chodzić z samaha dziacinstva. U svoj pieršy adpraviłasia, kali joj było dva hady. Časta vandruje pa Viciebskaj vobłaści — krai azioraŭ. Ale ŭ pachodach byvaje nie tolki pa Biełarusi.
— Adno ź lubimych miescaŭ — Kolski paŭvostraŭ za palarnym kruham. I tam vielmi šmat nasiakomych — biez nakamarnika (takoj sietki, jak u pčałavoda) žyć niemahčyma. Žyvioły hinuć ad taho, što ŭdychajuć nasiakomych, — raskazvaje Volha i ŭspaminaje, jak šukała recept pryrodnaha repielentu.
— U mianie byli z saboj roznyja efirnyja alei, i ja kapała ich na pałatku, vopratku i hladzieła, ci prylatajuć kamary. Pakul alej pachnie — heta hadziny try, — nasiakomych pobač niama.
Jašče adzin Volžyn ekśpierymient — son na travie.
— Baćki žyvuć na chutary, i tam vialikaja terytoryja, jakuju treba kasić. Vykidać travu škada: jana tak pachnie! My padumali z mamaj, što raniej ža ŭsie spali na sienavale — možna siena zasunuć u tkaninu i pasprabavać zrabić matrac. Chvalavalisia, što budzie źbivacca, ale nie, — dzielicca dziaŭčyna.
Jana kaža, što matrac z travy taki ž zručny, jak i zvyčajny. Chapaje jaho na hod — na nastupnaha sienaksosu.
«U horadzie być zdarovym niemahčyma»
Travy bijołah vykarystoŭvaje taksama zamiest lekaŭ. Pryznajecca, što pieršyja ŭ svaim žyćci antybijotyki piła ŭsiaho dva hady tamu, kali jaje ŭkusiŭ klešč. Zvyčajna ž pry prastudzie abychodzicca pryrodnymi srodkami.
— U Biełarusi, naprykład, jość isłandski moch. Hety lišajnik vałodaje antybijatyčnymi ŭłaścivaściami, uździejničaje na bakteryi, u tym liku na tubierkuloznuju pałačku. Jość raśliny, jakija nakoplivajuć šmat salicyłataŭ — heta toje, z čaho składzieny aśpiryn. I tamu pry vysokaj temiepieratury zamiest «Teraflu» možna pić takija travy, naprykład, list maliny.
Jašče adzin cudadziejny srodak — mocnaja harbata z kryvaŭnika i źvieraboju. Volha zavarvaje jaje pry pieršych prykmietach prastudy i pje na praciahu dnia.
— Hrypam apošni raz chvareła ŭ kłasie vośmym. U mianie ź dziacinstva mocny imunitet byŭ, bo chadziła bosaja, kupałasia ŭ race. Sprava ž nie tolki ŭ travach, a ŭ ładzie žyćcia — čym ty dychaješ, što jasi, kolki ruchaješsia, śpiš. I ŭ horadzie być zdarovym niemahčyma, jakija b BADy ni piŭ, — miarkuje Volha.
— Tamu letam ja starajusia žyć u vioscy i jeździć u Minsk na pracu. Naohuł maru pierajechać žyć za horad, jak maje baćki.
Recepty ad Volhi
Apałoskvalnik dla vałasoŭ
Spatrebicca:
- 2—4 listy čornaj parečki;
- 3 halinki maciarduški (možna zamianić šałfiejem, łavandaj, čaboram, mielisaj);
- 5 liścikaŭ tryputniku;
- 4 vierchaviny krapivy;
- 1 halinka jadłoŭca.
Pučok travaŭ zavaryć kipieniem, nastajać hadzinu, pracadzić, dadać 5 kropiel vocatu ci soku limonu. Možna ŭdaskanalić balzam 2—3 kroplami lubimaha efirnaha aleju ci nastojem siemia lnu.
Katlety sa śnitki
Spatrebicca:
- śnitka zvyčajna (pakiet 300 hr.);
- aŭsianyja šmatki (2 žmieni);
- sol (1 č.ł.);
- prypravy;
- muka (lepš iržanaja ci nutavaja);
- cybula (2 št.);
- jajka (2 št.) ci nastoj siemia lnu;
- 4 łyžki śmiatany;
- dadatkova možna tvaroh, lubuju zielaninu, naciortuju bulbu ŭ mundziry.
Śnitku pierabrać, žorstkija čaranki prybrać. Narezać, pamiać u miscy z sollu. Dadać narezanuju cybulu, 2 jajki, iržanuju muku, aŭsianyja šmatki, prypravy, dobra pieramiašać da rychłaha ciesta. Sfarmavać katlety i smažyć na maleńkim ahni, paśla možna datušyć u kastruli (naprykład, u tamatnaj paście). Padavać haračymi ci chałodnymi.
Na sustrečy Snapkova ź biznesam adzin z zaprošanych zaklikaŭ źniać videazvarot «Nado!» Jak adreahavali astatnija?12
Kamientary