Irak — haračy punkt płaniety i adzin z hałoŭnych pastaŭščykoŭ biežancaŭ u inšyja krainy? Ličby havorać, što heta nie tak
Voś užo niekalki miesiacaŭ na miažy Biełarusi ź jeŭrapiejskimi susiedziami adbyvajecca maštabny mihracyjny kryzis. Absalutnaja bolšaść mihrantaŭ na biełaruska-polskaj miažy — kurdy ź Iraka. I na heta ŭ biełaruskich uładaŭ jość svajo tłumačeńnie. Maŭlaŭ, mihracyjny kryzis uźnik praz toje, što Irak nibyta byŭ zrujnavany ŭ vyniku vajennaj interviencyi zachodnich krain, i, adpaviedna, hetaja blizkaŭschodniaja kraina stała nibyta adnym z hałoŭnych pastaŭščykoŭ biežancaŭ. Ale ci praŭda, što ŭ śviecie ciapier šmat irakskich biežancaŭ, i ci možna nazvać sučasny Irak haračym punktam? Raźbirajemsia z arhumientami łukašenkaŭcaŭ.
Kožny dzień prapahanda ŭ svaich šmatlikich zajavach, jak pad kapirku, abvinavačvaje ŭ mihracyjnym kryzisie tak zvany «kalektyŭny Zachad». Praŭładny sajuz piśmieńnikaŭ zaklikaje ŭspomnić apieracyi ŭ rehijonie Piersidskaha zaliva armij ZŠA, Polščy i inšych dziaržaŭ NATA.
«Dziakujučy namahańniam kalektyŭnaha Zachadu, Irak, a taksama Afhanistan pa-raniejšamu źjaŭlajucca adnymi z samych haračych punktaŭ płaniety, dzie ludzi ŭščemlenyja ŭ pravach, nie vykonvajecca bazavaje stanovišča — prava na žyćcio. Ciapier ad nastupstvaŭ vajennaj avantury NATA pakutujem my, biełarusy. Daviedzienyja da adčaju ŭciekačy šukajuć luby šlach, kab patrapić u ES dziela «ščaślivaha žyćcia», dzie ich dzieci nie buduć hinuć pad kulami i bombami», — adznačajecca ŭ zajavie sajuza piśmieńnikaŭ.
U asnovie mihracyjnaha kryzisu — nieabdumanaja i blizarukaja palityka kalektyŭnaha Zachadu, kaža deputat Pałaty pradstaŭnikoŭ Dzianis Karaś.
«Jeŭropu nakryła chvala mihracyi. Pryčyny hetaha kryzisu ŭ razbureńni paradku ŭ Livii, Siryi, Iraku, Afhanistanie krainami kalektyŭnaha Zachadu, jakija i niasuć za heta adkaznaść. Niadziŭna, što hetyja dziaržavy stali asnoŭnymi pastaŭščykami biežancaŭ», — śćviardžaje deputat.
Prapahanda śviadoma źmiešvaje ŭ adnu kuču vojny ŭ Livii, Siryi, Iraku i Afhanistanie, chacia pryčyny, čas i nastupstvy hetych vojnaŭ byli zusim roznyja. A taksama śćviardžaje, što ciapierašni kryzis na miažy jość praciah mihracyjnaha kryzisu 2015-2016 hadoŭ, kali Jeŭropa pryniała bolš za miljon biežancaŭ i nielehalnych mihrantaŭ.
Ale ciapierašni kryzis na biełaruska-polskaj i biełaruska-litoŭskaj miažy nie maje nijakaha dačynieńnia da kryzisu 2015-2016 hadoŭ, vyklikanaha vajnoj u Siryi.
Padziei 2015-2016 hadoŭ byli biesprecedentnymi. Tady ŭ vyniku krovapralitnaj vajny svaje damy stracili kala 13 miljonaŭ siryjcaŭ, pałova ź jakich vyjechali za miežy krainy i stali biežancami.
Bolšaść siryjskich biežancaŭ pryniali ŭ siabie Turcyja, Livan i Iardanija. Častka ź ich (kala 1 miljona) tady adpraviłasia ŭ Jeŭropu.
ES tady sutyknuŭsia ź vielizarnaj napružanaściu na svaich źniešnich miežach, krainy-členy pa-roznamu hladzieli na kryzis i jaho vyrašeńnie.
Niekatoryja krainy vystupali za pryniaćcie ŭ ES bolšaj kolkaści biežancaŭ i salidarnuju adkaznaść. Niekatoryja krainy (u pieršuju čarhu krainy Uschodniaj Jeŭropy) byli suprać takoha padychodu i nie hatovyja byli prymać u siabie vialikuju kolkaść biežancaŭ-siryjcaŭ.
Adkaznaść za vyrašeńnie hetaha kryzisu tady ŭziała na siabie kanclerka Niamieččyny Anhieła Mierkiel, i jaje kraina pryniała bolšuju častku siryjcaŭ, što prybyli ŭ ES sa zrujnavanaj vajnoj krainy. Toj kryzis mieŭ kałasalnyja palityčnyja nastupstvy dla Jeŭropy, ale Jeŭrasajuz tady daŭ rady im, niachaj i ź ciažkaściami.
Ale ciapierašniaja situacyja 2021 hoda istotna adroźnivajecca ad 2015-ha. U śviecie ciapier prosta niama takoha hłabalnaha mihracyjnaha kryzisu, jaki byŭ by paraŭnalny ź situacyjaj u Siryi ŭ 2015 hodzie, tym bolš u Iraku.
Irak, jaki padčas sadamaŭskaha teroru, amierykanskaj interviencyi, hramadzianskich vojnaŭ i źjaŭleńnia «Isłamskaj dziaržavy» byŭ haračym punktam płaniety i nie sychodziŭ z zahałoŭkaŭ haziet, apošnija hady pierastaŭ takim być.
Nasupierak stereatypam i prapahandysckim naratyvam, situacyja ŭ hetaj krainie apošnija hady pastupova stabilizavałasia, kolkaść biežancaŭ i ŭnutranych prymusovych pierasialencaŭ paśladoŭna skaračałasia.
Bolš za toje, sam Irak prymaŭ da siabie biežancaŭ ź Siryi. Pavodle spravazdačy Ahienctva AAN pa spravach biežancaŭ za 2020 hod, hramadzianie Iraka nie ŭvachodzili navat u top-10 nacyjanalnaściaŭ z najbolšaj kolkaściu biežancaŭ.
Voś tak vyhladaje śpis top-10 krain, adkul było bolš za ŭsich biežancaŭ stanam na kaniec 2020 hoda.
Na pieršym miescy pradkazalna była Siryja, što pieražyła kryvavuju hramadzianskuju vajnu, u jakuju ŭmiašałasia vialikaja kolkaść źniešnich aktaraŭ. 6,7 młn hramadzian hetaj krainy ciapier źjaŭlajucca biežancami, jašče prykładna stolki ž źjaŭlajucca ŭnutranymi prymusovymi pierasialencami.
Na druhim miescy, niečakana dla mnohich, vieniesuelcy. Za apošnija hady kiravańnia Nikałasam Maduram krainu, što maje najbahaciejšyja zapasy nafty ŭ śviecie, pakinuli amal 5 miljonaŭ čałaviek (bolšaja častka źbiehła ad sacyjalistyčnaha raju ŭ kapitalistyčnuju Kałumbiju).
U dziasiatcy taksama prysutničaje Mjanma: bolš za miljon musulman-rachińja z hetaj krainy nie majuć pašpartoŭ i vymušanyja šukać prytułku ŭ susiednich krainach.
Taksama ŭ hetym sumnym śpisie Afhanistan, Paŭdniovy Sudan, Demakratyčnaja Respublika Konha, Samali, Sudan, Centralnaafrykanskaja Respublika, Erytreja.
Čamu Irak, jaki ŭ 2020 hodzie amal nie «hienieravaŭ» novych biežancaŭ i navat nie fihuravaŭ u takich spravazdačach, źnianacku ŭ 2021 hodzie staŭ takim žachlivym i niebiaśpiečnym, jak heta śćviardžaje biełaruskaja dziaržaŭnaja prapahanda?
Niaŭžo ŭ pieršaj pałovie 2021 hoda ŭ Iraku zdaryłasia niešta takoje, što b istotna źmianiła tam humanitarnuju situacyju i što zastałosia b niezaŭvažnym dla suśvietnych ŚMI?
Na žal, siońniašni Irak nielha nazvać zamožnaj i stabilnaj krainaj. Pavodle Ahienctva AAN pa spravach biežancaŭ, usiaho ŭ śviecie było kala 330 tysiač biežancaŭ ź Iraka.
Ale heta našmat mienš, čym było, naprykład, u 2007 hodzie, kali ŭ razhar vajny ŭ śviecie było bolš za 2 miljony biežancaŭ z hetaj krainy. Apošnija hady kolkaść irakskich biežancaŭ źmianšałasia.
Zaraz u Iraku žyvie amal 5 miljonaŭ čałaviek, jakija raniej byli albo biežancami, albo vymušanymi ŭnutranymi pierasialencami, a ciapier viarnulisia dadomu.
Na žal, u Iraku zastajucca krychu bolš za 1 młn unutranych vymušanych pierasialencaŭ, ale i ich kolkaść imkliva padaje. U 2015 hodzie takich było bolš za 4 miljony, takim čynam nazirajecca źmianšeńnie ŭ razy.
Adzin ź lubimych arhumientaŭ prapahandystaŭ — dy i samoha Łukašenki — za apošnija miesiacy, jakimi jany tłumačać mihracyjny kryzis: maŭlaŭ, Zachad, vy sami vinavatyja ŭ tym, što razvalili stabilny i kvitniejučy Irak, sami asudzili miljony ludziej na biežanstva i niaščaście.
«Davajcie ŭspomnim: jašče 10-20 hadoŭ tamu Livija, Siryja, Irak — tyja dziaržavy, jakija ciapier źjaŭlajucca krynicami nielehalnaj mihracyi — byli całkam stabilnymi krainami. Takoj prablemy nie isnavała», — śćviardžaje adzin praŭładny kamientatar.
«Jany źniščyli Muamara Kadafi, Sadama Chusiejna. Ja byŭ u hetych krainach. Heta byli bahatyja dziaržavy, što raźvivalisia. Svojeasablivyja, jak i ŭsie inšyja dziaržavy. Raźbili Blizki Uschod, vajna da hetaha času idzie ŭ Livii i Siryi. Źniščyli Irak — bahatuju krainu. U imia čaho? Demakratyju prynieśli pad kryłom źniščalnikaŭ? Nijakaj demakratyi», — vykazvaŭsia sam Łukašenka.
Hety ž samy arhumient časam možna pačuć i ad niekatorych pradstaŭnikoŭ hramadzianskaj supolnaści, jakija ličyć ludziej na biełaruska-polskaj miažy biežancami, jakich prymusova treba puścić u ES, bo ŭ ES pierad hetymi ludźmi nibyta jość niejkaja vina.
Ale nakolki spraviadliva śćviardžać, što chusiejnaŭski Irak byŭ kvitniejučaj i biaśpiečnaj dziaržavaj? U «kvitniejučym» Iraku Chusiejn raźviazaŭ paŭnavartasnuju vajnu suprać svaich suajčyńnikaŭ — šyitaŭ i kurdaŭ. U pačatku 1990-ch hadoŭ u vyniku dziejańniaŭ hetaha dyktatara biežancami stali 1,3 młn irakcaŭ (pieravažna kurdaŭ, jakich Chusiejn truciŭ hazam). Niaŭžo tak vyhladaje «całkam stabilnaja» i «kvitniejučaja» kraina?
Dla paraŭnańnia: zaraz u Iraku, paśla ŭsich zamiežnych interviencyj i hramadzianskich vojnaŭ, kala 330 tysiač biežancaŭ. Ich kolkaść pastupova źmianšajecca, miljony ludziej za apošnija hady viarnulisia ŭ svaje damy.
Sama zajava łukašenkaŭcaŭ pra toje, što tak zvany «kalektyŭny Zachad» nibyta zrujnavaŭ Irak svajoj vajskovaj interviencyjaj, vyhladaje niedarečnaj. U «kalektyŭnaha Zachadu» nie było nijakaj adzinaj pazicyi pa irakskim pytańni.
Nahadajem, Francyja, Hiermanija, Kanada i mnohija inšyja partniory ZŠA vystupili ŭ 2003 hodzie kateharyčna suprać vajennaha ŭvarvańnia ŭ hetuju krainu.
Siońniašni Irak nie prosta pierastaŭ być vialikim pastaŭščykom novych biežancam, ale i pieratvaryŭsia ŭ krainu, dzie znajšli svoj prytułak kala 300 tysiač hramadzian inšych krain (u pieršuju čarhu siryjcaŭ).
Kali pahladzieć ahulnuju kolkaść ludziej, što žyvuć u Iraku ŭ ciažkim stanoviščy, i ŭklučyć siudy ŭnutranych prymusovych pierasialencaŭ, biežancaŭ, ludziej, jakija niadaŭna viarnulisia ŭ svaje damy, ludziej biez hramadzianstva, my pabačym, što ichniaja kolkaść imkliva źmienšyłasia z 3,1 młn čałaviek u 2018 hodzie da 1,8 młn čałaviek u 2020 hodzie.
Narviežskaja rada pa pytańniach biežancaŭ u svajoj spravazdačy za 2020 hod apisała samyja kryvavyja kanflikty ŭ śviecie za papiaredni hod, jakija vyklikali rost kolkaści biežancaŭ i ŭnutranych prymusovych pierasialencaŭ.
- U Burkina-Faso za 2020 hod źjaviŭsia 1 miljon unutranych pierasialencaŭ u vyniku kryvavaha kanfliktu.
- Miljon čałaviek pakinuli svaje damy ŭ vyniku kanfliktu ŭ efiopskim rehijonie Tyhraj.
- U Mazambiku ŭ vyniku adnaho tolki napadzieńnia na horad Palma svaje damy pakinuli 60 tysiač čałaviek. A ahułam za hod u krainie vymušanymi pierasialencami stali 750 tysiač čałaviek.
- Stabilna žachlivaja situacyja ŭ Konha. Kožny dzień svoj dom vymušanyja pakidać 6 tysiač hramadzian hetaj dziaržavy.
- Praciahvaje zastavacca niestabilnaj Siryja: 900 tysiač novych pierasialencaŭ za adzin tolki 2020 hod.
- Katastrafičny vybuch u porcie Biejruta pakinuŭ biez žytła 200 tysiač čałaviek, 70 tysiač čałaviek stracili pracu.
- 90 tysiač armian vymušanyja byli pakinuć Nahorny Karabach u vyniku vajny z Azierbajdžanam.
- Pažar u łahiery biežancaŭ u Banhładešy pakinuŭ biez dacha nad hałavoj 50 tysiač biežancaŭ rachińja z Mjanmy.
- Bolš za 5 miljonaŭ vieniesuelcaŭ, zaznaŭšy ŭsiu pryvabnaść sacyjalizmu, vymušanyja byli źjechać z krainy za apošnija 2 hady.
Nijakaha padobnaha licha i hora paraŭnalnych maštabaŭ u 2020-2021 hodzie ŭ Iraku i blizka nie adbyvałasia.
Tam nie było ničoha takoha, što mahło b vyklikać taki rost kolkaści «biežancaŭ» praź Biełaruś pry amal poŭnaj adsutnaści ŭ nas biežancaŭ rachińja, armian, livancaŭ, siryjcaŭ, kanhalezcaŭ i inšych.
Nijakich zvyšdramatyčnych padziej u irakskim Kurdystanie ciapier nie adbyvajecca, niama vajny ci masavaha etničnaha pieraśledu, jakimi možna było b patłumačyć takija mihracyjnyja patoki «biežancaŭ» praź Biełaruś.
Chacia da absalutnaha spakoju i biaśpieki hetamu rehijonu, i praŭda, jašče daloka. Ekanamičnaja situacyja ŭ rehijonie, dziakujučy naftavym dachodam, nie samaja kiepskaja ŭ paraŭnańni z susiedziami. Pavodle ciapierašniaha mižnarodnaha zakanadaŭstva, irakskija kurdy majuć mała šancaŭ atrymać palityčny prytułak u Jeŭropie.
Ciapierašni mihracyjny kryzis prosta niemahčyma patłumačyć niejkim licham ci horam u Iraku, jakija mahli b vyklikać taki rost kolkaści «biežancaŭ» praź Biełaruś. Tamu adzinaje mahčymaje adekvatnaje tłumačeńnie ciapierašniaha mihracyjnaha kryzisu na biełaruska-polskaj miažy — razhortvańnie ŭ Iraku śpiecyjalnaj infarmacyjnaj kampanii, što Biełaruś — ledź nie lehalny šlach na Zachad. Hetaja kampanija nijak nie źviazana ź niejkimi padziejami ŭ Iraku.
U šmatlikich rasśledavańniach žurnalistaŭ, u tym liku i irakskich, majucca śviedčańni, što biełaruski bok ihraje ŭ hetaj historyi daloka nie druhasnuju rolu.
Kamientary