Biełaruskaja śpiecdakładčyca AAN, jakaja «admyvaje» dyktatury ad sankcyj. Chto takaja Alena Doŭhań

17 vieraśnia pradstaŭniki łukašenkaŭskaj Biełarusi, Balivii, Vieniesueły, Zimbabve, Irana, KNDR, Kuby, Nikarahua, Rasii, Siryi i Erytrei dasłali list kiraŭnictvu AAN z prośbaju dałučyć krytyku ŭviedzienych suprać ich sankcyj u finalny dakumient pra mety ŭstojlivaha raźvićcia AAN da 2030 hoda, pryniaty padčas 78-j siesii Hienieralnaj Asamblei AAN. Jany zajavili, što pytańnie niehatyŭnaha ŭździejańnia sankcyj «ekzistencyjnaje dla našych narodaŭ». I dadali, što na ichnim baku — 135 krain, u tym liku Kitaj.

«Najlepšaja abarona — heta ataka. Tamu Łukašenka i astatnija prosta iduć u kontrnastup. Jany chočuć rabić doma toje, što chočuć.

I sproba mabilizavacca na Hienasamblei — heta taki internacyjanalny ruch dla zabarony sankcyj. Jany chočuć pakazać, što niezadavolenych palitykaju Zachadu vielmi šmat i što nadyšoŭ čas mianiać mižnarodnyja praviły.

Łukašenka raźličvaje, što bolš krain dałučycca prosta tamu, što jany bajacca, što sankcyi buduć uviedzienyja i suprać ich u budučyni», — zajaviła ŭ kamientary «Biełsatu» dyrektarka daśledčaha centra Globsec Alena Kudźko.

Na dumku ekśpiertki, hetaja inicyjatyva stvaraje dadatkovy publičny cisk na krainy Zachadu i na mierkavańni nasielnictva ŭ inšych krainach, «i tamu Łukašenka raźličvaje, što ŭ doŭhaterminovaj pierśpiektyvie ŭ jaho niešta atrymajecca».

U svaim liście pradstaŭniki dyktatur taksama zajavili, što ich padtrymlivajuć «krynicy ŭ AAN». Džymi Kŭin z National Review miarkuje, što miełasia na ŭvazie Alena Doŭhań — biełaruskaja jurystka, «jakaja zajmaje pasadu ekśpierta AAN i rehularna admyvaje skarhi dyktatur na sankcyi». Razhledzim jaje asobu bolš pilna.

Mocny, ale strymany prafiesijanał

Alena Doŭhań naradziłasia ŭ 1979 hodzie ŭ Mahilovie. Jak paviedamili «Biełsatu» «Kibierpartyzany», jaje baćka — były pieršy prarektar Biełaruska-rasijskaha ŭniviersiteta prafiesar Fiodar Łaŭšenka, muž Alaksandr Doŭhań — hałoŭny daradca Nacyjanalnaha centra zakanadaŭstva i pravavych daśledavańniaŭ (NCZPD).

Brat muža Andrej — padpałkoŭnik milicyi i były hałoŭny ekśpiert u Dziaržaŭnym ekśpiertna-kryminalistyčnym centry.

Zhodna z aficyjnaj bijahrafijaj, Doŭhań u 2001 hodzie skončyła fakultet mižnarodnych stasunkaŭ (FMS) BDU, jana doktar jurydyčnych navuk (śpiecyjalnaść «mižnarodnaje prava, jeŭrapiejskaje prava»), prafiesar. Brała ŭdzieł u šmat jakich zamiežnych stažyravańniach u Niderłandach, Niamieččynie, ZŠA. Łaŭreatka prezidenckich stypiendyj talenavitym maładym navukoŭcam za 2013 i 2019 hady.

Darečy, mienavita z 2013-ha jana vystupaje ŭ jakaści ekśpierta na roznych panelnych dyskusijach pra niehatyŭnaje ŭździejańnie sankcyj.

Doŭhań vykładała ŭ BNTU (2001—2003) i BDU (z 2004-ha), pracavała ŭ pradstaŭnictvie AAN u Minsku (2001—2005) i ŭ Ekanamičnym sudzie SND (2006—2008). U 2016—2019 hadach — prarektarka Mižnarodnaha ŭniviersiteta MIPSA.

Apošnija pasady — prafiesar kafiedry mižnarodnaha prava FMS BDU i hałoŭnaja navukovaja supracoŭnica NCZPD, dzie pracuje jaje muž. Taksama ŭvachodziła ŭ hrupu ekśpiertaŭ pry Administracyi Łukašenki (z 2017-ha) i Ministerstvie zamiežnych spraŭ (z 2018-ha), uznačalvała pracoŭnuju hrupu ŭ pytańniach mižnarodnaj i infarmacyjnaj biaśpieki ekśpiertnaj rady pry Radzie biaśpieki Biełarusi.

U razmovie z «Biełsatam» byłyja studenty MIPSA acharaktaryzavali Doŭhań stanoŭča.

Jaje nazvali «vielmi dobraju», «mocnym prafiesijanałam», «dosyć spraviadlivaj i strohaj, ale z humaram». Jaje «ličyli najlepšym vykładčykam», i jana «nie vyklikała niehatyvu».

Pavialičyć

U MIPSA jana źjaviłasia padčas «narmalizacyi» ŭniviersiteta. Da taho pieršy prarektar i staršynia kafiedry mižnarodnaha prava Andrej Kozik (syn byłoha staršyni Fiederacyi prafsajuzaŭ Leanida Kozika) «sprabavaŭ na našaj kafiedry ładzić ekśpierymienty ŭ jeŭrapiejskaj adukacyi». Ale paśla jahonaha sychodu «šmat što pamianiałasia»: «univier zrabiŭsia bolš zakrytym uva ŭsich sensach», pryjšło šmat vykładčykaŭ ź siłavych struktur, u tym liku padazravany ŭ datyčnaści da palityčnych zabojstvaŭ eks-ministr unutranych spraŭ Juryj Sivakoŭ.

Mienavita Kozika i zamianiła Doŭhań.

I choć sam «univier staŭsia vielmi praŭładnym z zakosam na savok, Doŭhań trymała našu kafiedru ad hetaha (tak zdavałasia)». Adnak u vykazvańniach pra palityku dy aktualnyja padziei jana była «strymanaja», asabliva ŭ paraŭnańni sa svaim papiarednikam, jaki ŭ 2014 hodzie tłumačyŭ studentam, «čamu Krym nie naš».

Režymy nievinavatyja, vinavatyja — sankcyi

Mandat śpiecdakładčyka ŭ pytańni niehatyŭnaha ŭździejańnia adnabakovych prymusovych zachadaŭ na ažyćciaŭleńnie pravoŭ čałavieka Rada pravoŭ čałavieka AAN zasnavała 26 vieraśnia 2014 hoda.

Jak piša National Review, aŭtaram admysłovaj rezalucyi byŭ Iran, a prasoŭvać jaje dapamahali Kitaj, Vieniesueła, Kuba, Rasija dy inšyja.

Pieršym admysłovym spaviaščalnikam staŭsia ałžyrski dypłamat Idrys Džazajry, jaki, pavodle niaŭradavaj arhanizacyi UN Watch, raniej «asabista ŭznačalvaŭ bujnuju kampaniju zatykańnia rota naziralnikam Rady pravoŭ čałavieka».

«Z momantu stvareńnia ofis vykonvaŭ rolu bajavoha sabaki, jaki dziejničaje ad imia hetych režymaŭ, kab unieści pierakručanaje razumieńnie sankcyj i pravoŭ čałavieka ŭ mižnarodna-pravavy leksikon», — piša Džymi Kŭin.

Uviesnu 2020 hoda ałžyrca Džazajry zamianiła biełaruska Doŭhań. Na jaje dumku, mienavita sankcyi, a nie palityka dyktatarskich režymaŭ uskładniajuć na padnačalenych im terytoryjach baraćbu z chvarobami, pieraškadžajuć dastaŭlać humanitarnuju dapamohu dy ahułam niehatyŭna ŭpłyvajuć na zdaroŭje. Zastupajecca jana i za tych, chto niepasredna traplaje pad sankcyi, — siłavikoŭ, prapahandystaŭ i inšych pradstaŭnikoŭ režymaŭ, bo jany nibyta pazbaŭlenyja dostupu da pravasudździa.

«Jany [sankcyi] vielmi niehatyŭna ŭpłyvajuć na ekanomiku dziaržaŭ pad sankcyjami, roŭna jak i na pravy asob, jakich jany zakranajuć. Pry hetym treba adznačyć, što sankcyi ŭpłyvajuć na ŭvieś śpiektr pravoŭ čałavieka, pačynajučy ad prava na žyćcio, zakančvajučy ekanamičnymi i sacyjalnymi pravami… Razam z tym ich status u mižnarodnym pravie zusim nie adnaznačny», — raspaviadała Doŭhań u 2020 hodzie ŭ intervju Rasijskaj radzie mižnarodnych spraŭ.

Spravazdačy Doŭhań pra sankcyi «ŭtrymlivajuć šmat krytyki ŭ adras zachodnich uradaŭ i nijakaj krytyki ŭ adras aŭtarytarnych režymaŭ, ad imia jakich jana kaža», adznačaje Kŭin. Dyj ahułam jaje zajavy «nadziva padobnyja» da zajaŭ łukašenkaŭskaha režymu.

Mienavita na pazicyju Doŭhań spasyłaŭsia staršynia Fiederacyi prafsajuzaŭ Biełarusi Michaił Orda 12 červienia 2023 hoda na 111-j kanfierencyi Mižnarodnaj arhanizacyi pracy (MAP), kali hałasavali za rezalucyju, što praduhledžvaje sankcyi suprać Miensku za parušeńnie pravoŭ rabočych. Dyj sama dakładčyca pisała list u MAP pra toje, što ich uviadzieńnie parušyć Statut AAN. Na inšaj ža kanfierencyi ź jaje ŭdziełam FPB ažno źbirałasia patrabavać ad Jeŭrasajuza hrošaj za sankcyi.

Nie Biełaruśsiu adzinaj

Režym Łukašenki, viadoma, nie adziny, za kaho zastupajecca Doŭhań.

Jašče ŭ listapadzie 2020 hoda jana zaklikała źniać sankcyi z Katara i prasiła skasavać abmiežavańni suprać režymu Bašara al-Asada ŭ Siryi, bo jany «mohuć pieraškodzić adnaŭleńniu cyvilnaj infrastruktury», «parušyć pravy čałavieka siryjskaha naroda» i ahułam majuć vialiki niehatyŭny efiekt «uva ŭsich śfierach žyćcia krainy».

U adkaz admysłovy spaviaščalnik ZŠA ŭ Siryi Džoŭeł Rejbern padkreśliŭ: vina za trahiedyju ŭ Siryi lažyć na miascovym uradzie, jaki razam z zamiežnymi chaŭruśnikami «skidvaŭ bomby na špitali, škoły, rynki i damy».

Što cikava, śpiecdakładčyca AAN, choć i ŭvachodzić u strukturu viarchoŭnaha kamisara ŭ pytańniach pravoŭ čałavieka, padčas svaich vizitaŭ sustrakajecca tolki z pradstaŭnikami režymaŭ dy ihnaruje pradstaŭnikoŭ apazicyi, hramadzianskaj supolnaści i niezaležnych miedyja. Prynamsi, hetak było ŭ Vieniesuele i Zimbabve ŭ 2021 hodzie dy ŭ Iranie ŭ 2022-m.

Paśla vizitu ŭ Vieniesuełu Doŭhań zajaviła, što mienavita amierykanskija sankcyi pahoršyli ekanamičny i humanitarny kryzis u krainie. Urad Vieniesueły vitaŭ hety dakład, ale apazicyja abvinavaciła jaje ŭ hulni «na ruku režymu» Nikałasa Madura.

«My škadujem, što dakładčyca AAN paddajecca prapahandzie i apoviedam, jakija vyzvalajuć režym ad jaho adkaznaści ŭ nadzvyčajnaj humanitarnaj situacyi i parušeńni pravoŭ čałavieka ŭ krainie», — zajaviŭ były vieniesuelski parłamientar Mihiel Pisara.

«Hetak zvanaja śpiecdakładčyca ź Biełarusi, adnaho z najbujniejšych u śviecie parušalnikaŭ pravoŭ čałavieka, jaki taksama sutykajecca z sankcyjami, naŭrad ci jość sumlennaju pasiarednicaju. Jaje maršrut — nachabna adnaboki — vidavočny indykatar taho, što scenar užo napisany zahadzia», — adznačaŭ brytanski akademik ź Zimbabve Aleks Mahajsa.

I byŭ niedaloki ad praŭdy: jak pakazaŭ žurnalist-rasśledavalnik Choŭpveł Čyn'ona, Doŭhań prosta skapijavała častku svajho dakłada adnosna Vieniesueły i ŭstaviła ŭ dakład pra Zimbabve.

Jaki prejskurant?

Status śpiecdakładčyka nie pieraškadžaje Doŭhań atrymlivać srodki ad tych režymaŭ, jakija jana abaraniaje ad sankcyj. Tak, u 2021 hodzie joj pieraviali ad Kitaja $ 200 tysiač, a taksama $ 150 tysiač ad Rasii i $ 25 tysiač ad Katara. Arhanizacyja UN Watch źviazvaje vypłatu kitajskich hrošaj z udziełam biełaruski ŭ forumie, što musiŭ źniapraŭdzić «paklop» Zachadu adnosna parušeńniaŭ Piekinam pravoŭ ujhuraŭ.

«Jany chočuć, kab jaje tytuł u AAN uzakoniŭ iłžyvyja i absurdnyja apoviedy dyktataraŭ pra toje, što sankcyi suprać žorstkich režymaŭ ujaŭlajuć saboju parušeńnie pravoŭ čałavieka», — zajaviŭ vykanaŭčy dyrektar UN Watch Hiłeł Nojer.

Jon paraŭnaŭ atrymańnie Doŭhań hrošaj z Kitaja z tym, jak by departamient palicyi Čykaha atrymlivaŭ subsidyi ad Al Kapone.

«Dziakujučy pracy Doŭhań dy inšych aŭtarytarnyja režymy zdoleli vykarystać pracu AAN u halinie pravoŭ čałavieka ŭ svaich intaresach, stvarajučy lehitymnaść svajho kiravańnia ŭ krainie. Sumna, što heta padryvaje pracu, jakuju pravodziać inšyja ekśpierty AAN u pytańniach pravoŭ čałavieka dla vykryćcia źvierstvaŭ u Paŭnočnaj Karei, Vieniesuele i, tak, u Biełarusi», — pisaŭ Kŭin.

Na jahonuju dumku, «pryznačeńnie čynoŭnikaŭ z aŭtarytarnymi simpatyjami i schilnaściu da ŭzajemadziejańnia ź miedyja» śviedčyć pra niebiaśpieku taho, što hetyja dyktatury buduć mieć jašče bolšy ŭpłyŭ u AAN.

Demakratyčnyja siły suprać mandata Doŭhań

Pavieł Łatuška, pradstaŭnik Abjadnanaha pierachodnaha kabinieta (APK) u pytańniach tranzitu ŭłady, u kamientary «Biełsatu» zajaviŭ, što Doŭhań nie prosta «asoba anhažavanaja z režymam Łukašenki», a «de-fakta słužyć režymu Łukašenki».

«Ciapier jaje dziejnaść na pasadzie śpiecdakładčyka AAN vyjšła na novy ŭzrovień, a mienavita — arhanizacyju cełaha «internacyjanała» samych ludajedskich režymaŭ u ich baraćbie suprać abmiežavalnych zachadaŭ, jakija ŭžyvajuć suprać hetych dziaržaŭ za šmatlikija parušeńni mižnarodnaha prava i pravoŭ čałavieka», — adznačyŭ palityk.

Tym nie mienš, pavodle palityka, stvareńnie takoha «internacyjała» paćviardžaje efiektyŭnaść sankcyj, što jany «pracujuć».

Łatuška padkreśliŭ, što «anhažavanaja z režymam Łukašenki asoba nie moža vystupać u roli śpiecdakładčyka AAN, heta značyć asoby, jakaja pavinna być niezaležnaj ad jakoha-kolviek urada ci arhanizacyi». Takija asoby, jak Doŭhań, zamiest taho, kab stajać na varcie abarony pravoŭ čałavieka, «dapamahajuć roznaha kštałtu antydemakratyčnym režymam ich parušać i dyskredytujuć instytut śpiecdakładčyka AAN».

Pradstaŭnik APK paabiacaŭ uzdymać pytańnie «nieadpaviednaści spadaryni Doŭhań statusu mandata śpiecdakładčyka AAN».

• 17
• 5
• 4
• 5
• 57