«Pakul u kramie jość makarony za 30 centaŭ i kaŭbasa za 90, — ja mahu być biez hrošaj». Moładź — pra žyćcio ŭ emihracyi biez dapamohi baćkoŭ
Darja vymušana pierajechała ŭ Litvu ŭ 19 hadoŭ, Andrej — u 21 va Ukrainu. U kožnaha z ich było z saboj pa nievialikaj sumie, jakuju jany naźbirali jašče ŭ Biełarusi. Dziaŭčyna i chłopiec raskazałi Budzma.org, jak heta — być maładym u emihracyi.
«Vučyłasia na dzionnym i pracavała fuł-tajm. Bolš takich ekśpierymientaŭ paŭtarać nie chaču»
Darja Hardziejčyk źjechała ŭ Vilniu ŭ vieraśni 2021 hoda. Jaje adličyli z Hrodzienskaha ŭniviersiteta, dzie jana była studentkaj fiłałahičnaha fakulteta.
Dziaŭčyna pastupiła vučycca ŭ Vilenski ŭniviersitet na markietołaha. Tady VNU nabirała studentaŭ na prahramu bieskaštoŭnaha navučańnia. Kurs składaŭ 3,5 hady.
«U mianie była nievialikaja suma hrošaj, jakoj musiła chapić na pieršyja paŭhoda na žyćcio ŭ Vilni. Ich mnie pakinuła babula, jakaja pamierła za paŭhoda da taho, jak ja emihravała. Maci jašče prapanavała dać svaju kartku, maŭlaŭ, budu niešta tabie tudy zakidvać. Ale było jasna, što na arendu kvatery ŭ Vilni i ježu jana dakładna nie zmoža zakidvać, bo dachody ŭ Biełarusi zusim małyja. Tamu kartku ja i nie ŭziała», — raskazvaje jana.
Spačatku Darja vałancioryła ŭ Vilenskim muziei imia Ivana Łuckieviča. Potym jaje ŭziali tudy na pracu.
«Atrymlivajecca, ź dzionnaj vučobaj fuł-tajm stała pracavać jašče fuł-tajm u muziei, — tłumačyć jana. — Paśla pačatku vajny va Ukrainie finansavańnia ŭ muzieja stała našmat mienš, tamu daviałosia pierajści jašče na inšyja pracy — pisać artykuły, šarašyć u try źmieny.
Tady jašče pa svajoj naiŭnaści nie viedała pra prahramy, na jakija možna padacca, pra NDA, jakija dapamahajuć studentam. Było niejkaje razumieńnie, što prablemy emihrantaŭ šeryfa nie chvalujuć, typu jak u Biełarusi».
U pierapynkach pamiž lekcyjami va ŭniviersitecie Darja pracavała, nakolki heta było mahčyma.
«Viečaram paśla zaniatkaŭ pryjazdžała ŭ muziej, dzie była arhanizatarkaj jakoj-niebudź vystavy, albo pavinna była pisać pra jakoje-niebudź mierapryjemstva. Ulubiony moj dzień byŭ paniadziełak: 5 lekcyj — heta značyła, što ŭ hety dzień niemahčyma było ŭcisnuć niejkuju pracu. Jak ja vyžyła, — ja nie viedaju. Bolš takich ekśpierymientaŭ ja paŭtarać nie chaču».
«Hetyja 3,5 hady sama amal ničoha nie kuplała z rečaŭ»
U Vilni Darja zdymała kvateru za 300 jeŭra, na jakuju całkam zarablała sama.
«Za takuju nizkuju canu atrymałasia, bo ŭładalnica kvatery była naša znajomaja praz trecija ruki, — kaža jana. — Varta raskazać, što heta była za kvatera: były internat siamiejnaha typu, piaty pavierch. Kali padymałasia, tam stajaŭ mocny pach acetonu. Pobač z majoj kvateraj žyŭ čałaviek z mocnaj ałkazaležnaściu. Jon stała nie moh adčynić dźviery, kožny raz ź imi razmaŭlaŭ. Jašče da mianie pieryjadyčna zapaŭzali prusaki, ale ja biełaruska, tamu mianie hetym nie napałochaješ», — raskazvaje jana.
Na svoj zarobak Darja mahła zabiaśpiečvać siabie praduktami. Toje, što zastavałasia, dziaŭčyna adkładała, bo adčuvała vialikuju tryvohu za budučyniu.
Užo naprykancy vučoby ŭ Vilenskim univiersitecie Darja pierabrałasia žyć u Varšavu.
«U Varšavie žyvu ŭžo bolš zamožna, nazaviem heta tak. Užo svabodna kuplaju sabie adzieńnie. Uvohule ja sabie mahu dazvolić nabyvać usiakuju elektroniku, jak tolki jość takaja nieabchodnaść. Ale takoha, kab ja ŭziała i nabyła sabie novy telefon, prosta tamu što vyjšła novaja madel, — nie. Za hetyja hrošy možna miesiac žyć!
U Vilni za hetyja 3,5 hady sama amal ničoha nie kuplała z rečaŭ. Za ŭvieś čas u Vilni nabyła sabie tolki abahravalnik za niejkija šalonyja hrošy, ale jon byŭ vielmi patrebny», — raskazvaje jana.
Dziaŭčyna pryznajecca, što ŭ jaje była dumka kinuć univiersitet i zajmacca tolki karjeraj.
«Ale paśla vyrašyła, što niejak škada, bo pastupała, šmat prajšła. I ŭvohule, jak ja budu biez vyšejšaj adukacyi, usie maje adnakłaśniki atrymali dypłom, a ja chiba horšaja», — tłumačyć jana.
«Z zabaŭ u mianie było katacca na vilenskim aŭtobusie»
U lipieni 2023 hoda Darja pierajechała ź Vilni ŭ Varšavu.
«Napeŭna, była niejkaja traŭma, što hety horad nie abirała, Vilnia mocna asacyjavałasia z hetaj strašnaj kvateraj, pracoŭnymi pierahruzkami i sa stałym drennym nadvorjem, — tłumačyć jana. — I da taho ž ź Vilni źjechali na toj momant try maje siabroŭki. To i vyrašyła, što chaču pierajechać u Varšavu».
Niaprostyja časy Darji dapamahała pieražyvać psichaterapija, antydepresanty i infrastruktura Vilenskaha ŭniviersiteta.
«Jon vielmi kłasna zrobleny, ź jaho možna navat nie vychodzić. Na kalidory jość zakutočki, dzie možna spakojna siadzieć pracavać, tam smačnaja stałovaja, biblijateka niejmaviernaja. Akramia roznych knih, jość paŭkanapy, paŭkresły, dzie možna lažać, kampjutary, dostup da ŭsialakich amierykanskich biblijatek, jaki ja vykarystoŭvała dla pracy», — raskazvaje jana.
Kali dziaŭčyna razumieła, što z-za pierahružanaści joj stanovicca dastatkova składana kancentravacca na vučobie i pracy, jana siadała na luby vilenski aŭtobus i padarožničała pa horadzie.
«Jašče ŭ mianie było chobi pryjechać u adzin z addalenych rajonaŭ Vilni, dzie byŭ most, na jakim napisana Never give up. Siadzieła, hladzieła na rečku i hety most. I jašče pieryjadyčna brała kahości ź siabrovak pachadzić pa bukinistyčnych kramach, na prezientacyi jakich-niebudź zbornikaŭ, knih», — kaža jana.
Paśla atrymańnia dypłoma (u pačatku 2024 hoda) Darja stała zajmacca vyklučna svaimi prajektami — padkastami, artykułami, časam padpracoŭvaje pierakładčycaj z anhielskaj movy.
«Uvohule być maładym u emihracyi — heta kali ludzi, starejšyja za ciabie, kažuć: «Oj, da kali b ja emihravaŭ u 19 hod, hory b pazvaročvaŭ». A ty siadziš hladziš na hetaha 40-hadovaha čałavieka, u jakoha pracoŭny dośvied, vialikaje reziume, žonki ci mužy, jakija zarablajuć i ich padtrymlivajuć, i prosta hublaješsia. Jany ž u svaje 19-20 hadoŭ jašče žyli z baćkami albo baćki im davali niejkija hrošy na žyćcio, pakul vučylisia. A ŭ ciabie ŭžo zusim inšy kiejs».
«Z mamaj damovilisia, što pra palityku nie razmaŭlajem, kali chočam praciahvać znosiny»
Andrej (imia źmieniena ŭ metach biaśpieki) apynuŭsia ŭ vymušanaj emihracyi ŭ kancy 2021 hoda. Jon pierachaŭ ź Biełarusi va Ukrainu, a paśla pačatku vajny — u Litvu.
«Z 21 hoda ja biez usialakaj finansavaj padtrymki baćkoŭ. Kali źjechaŭ ź Biełarusi, nikomu nie kazaŭ pra heta. Tolki svajoj partniorcy i adnamu znajomamu. Potym mama pačała mianie šukać, telefanavać. Ja ŭsio raskazaŭ, ale temu finansaŭ tady nie abmiarkoŭvali zusim. Bo ŭ 16 hadoŭ ja sa svajho nievialikaha miastečka pierajechaŭ u abłasny centr. I tady, kali jašče vučyŭsia va ŭniviersitecie (u Biełarusi małady čałaviek vučyŭsia va ŭniviersitecie, ale nie skončyŭ jaho z-za adjezdu, — zaŭvaha red. Budzma.org), pačaŭ pracavać. Heta ŭžo było samastojnaje žyćcio», — raskazvaje jon.
Chłopiec tłumačyć, što z-za palityki ŭ jaho niaprostyja stasunki z baćkami. U 2020 hodzie šmat svarylisia z-za taho, što Andrej chadziŭ fatahrafavać pratesty (chłopiec prafiesijna zajmajecca zdymkami).
«Našyja adnosiny jašče bolš abvastrylisia paśla taho, jak ja adsiadzieŭ 15 sutak. A paśla pačatku vajny va Ukrainie my z baćkam pierastali razmaŭlać, tamu što jon staŭ vielmi ŭciahnuty ŭ prapahandu, hladzieŭ šmat takich prahram pa telebačańni, choć ja tady znachodziŭsia va Ukrainie, sprabavaŭ raskazvać jamu, jak usio na samoj spravie, ale jon nie słuchaŭ. Z mamaj damovilisia, što pra palityku nie razmaŭlajem, kali chočam praciahvać znosiny», — raskazvaje chłopiec.
«Kali treba było prosta pajeści, pościŭ u Instahram, što prychodźcie da mianie na tusoŭku, ź mianie kvatera, a z vas — ježa i ałkahol»
Va Ukrainu chłopiec pierajechaŭ razam z partniorkaj. Na toj momant u Andreja było 800 jeŭra svaich adkładzienych hrošaj.
«Jana mianie całkam zabiaśpiečvała, pakul ja nie pačaŭ brać niejkija pieršyja zamovy. Ich šukaŭ praź cik-toki, puściŭ videa z abjavaj ab pošuku madelaŭ dla fotazdymki. Paru miesiacaŭ papracavaŭ, a potym — vajna.
Paśla pierajezdu ŭ Vilniu ŭ mianie zastałosia, musić, kala 600 jeŭra. Taksama tut dapamahała partniorka, jakaja mieła stabilnuju pracu. Mnie navat padajecca, što ja bieź jaje navat nie zmoh by pierajechać z Ukrainy», — raskazvaje Andrej.
U Vilni chłopiec znoŭ staŭ šukać zamovy praz tyktok. Takim čynam znoŭ źjavilisia pieršyja zamovy na novym miescy.
«Baćki tady prapanoŭvali finansavuju dapamohu, ale ja admaŭlaŭsia, —kaža Andrej. — Kali ŭpieršyniu atrymaŭ zarobak u jeŭra, pieravioŭ heta ŭ biełaruskija rubli, i zrazumieŭ, što heta prykładna jak u majho baćki, jaki ŭžo dziasiatki hadoŭ na adnoj i toj ža pracy».
Ciapier Andrej zarablaje fatahrafijaj, jamu całkam chapaje na žyćcio.
«U mianie zaraz taksama jość partniorka (ź minułaj dziaŭčynaj Andrej rasstaŭsia praź niekatory čas paśla pierajezdu ŭ Vilniu. — zaŭvaha red. Budzma.org), ź jakoj u roznyja pieryjady my adno adnaho zabiaśpiečvajem. Naprykład, jana pierajechała paźniej, čym ja, u jaje byŭ etap, kali jana šukała pracu, tady zabiaśpiečvaŭ jaje ja. Heta absalutna o'kiej, bo pra toje, što my ludzi i zaraz takaja situacyja, a nie pra toje, što chłopiec pavinien.
Uvohule kali mnie dva miesiacy nie płacili zarobak, ja źviartaŭsia da znajomych, siabroŭ pa dapamohu, i jany zaŭsiody adklikalisia. Kali treba było prosta pajeści, pościŭ u Instahram, što prychodźcie da mianie na tusoŭku, ź mianie kvatera, a z vas — ježa i ałkahol. Tak heta pracuje. Uvohule ŭsio, što ja pieražyvaju ŭ emihracyi, maje litoŭskija siabry nie pieražyvajuć. U ich vočy pa piać kapiejek, kali raskazvaju pra takoje žyćcio», — razvažaje jon.
Bližejšym hodam chłopiec płanuje naźbirać hrošaj i pajechać vučycca na fatohrafa ŭ Italiju.
Andrej upeŭnieny, što kali ty małady ŭ emihracyi, treba rabić usio, kab sacyjafobija ciabie bajałasia.
«Być maładym u emihracyi — heta, napeŭna, być krychu chitrejšym, razumniejšym, prašaranym, čym inšyja ludzi, u jakich nie było takoha dośviedu. Pakul u litoŭskaj kramie jość makarony za 30 centaŭ i varanaja kaŭbasa za 90 centaŭ, to ja mahu žyć biez hrošaj kolki zaŭhodna», — padsumoŭvaje jon.
Što za čamadan nosić kala Łukašenki jahony achoŭnik? Nie, tam nie jadziernaja knopka20
Kamientary