Гісторыя

Шарамет, Сіўчык, Чыгір… Як склаліся лёсы палітзняволеных 1990-х

Цяпер у Беларусі налічваецца больш за 520 палітзняволеных. Згадалі іх папярэднікаў, якія знаходзіся за кратамі ў дзевяностыя.

Памерлі ці зніклі

Дзмітрый Завадскі (злева) і Павел Шарамет

Першым адышоў у іншы свет аператар Дзмітрый Завадскі. У 1997-м яго і журналіста Паўла Шарамета арыштавалі за сюжэт, зняты для расійскага тэлебачання:

маўляў, беларуска-літоўская мяжа ахоўваецца ненадзейна (здымачная група трапіла ў памежную зону), праз яе лёгка могуць прайсці парушальнікі.

Спатрэбіўся ўльтыматум расійскага прэзідэнта Ельцына, каб абодвух выпусцілі.

У 2000-м Завадскі адправіўся ў аэрапорт «Мінск-2» сустракаць Шарамета — і знік. Пазней у аэрапорце знайшлі толькі яго машыну.

Праз тры гады два былыя афіцэры МУС атрымалі 10 гадоў за выкраданне Завадскага, хоць і не прызналі сваю віну.

Сам Павел Шарамет пазней працаваў у Расіі, а пасля ва Украіне. Ён загінуў праз 16 гадоў:

аўто, у якім ехаў журналіст, узарвалі на вуліцы Кіева. Вінаватых дагэтуль не знайшлі.

Яшчэ пяцёра палітвязняў памерлі ўласнай смерцю.

У 2006-м сышоў у іншы свет Уладзімір Плешчанка. У канцы 1990-х ён сем месяцаў сядзеў у турме — яго абвінавачвалі ў крадзяжы бюста Суворава, што стаяў ля абласнога ваенкамата. На судзе абвінавачванне знялі.

Магіла Уладзіміра Плешчанкі. Фота: скрыншот відеа

Да зняволення Плешчанка працаваў інжынерам-канструктарам на віцебскім вытворчым аб’яднанні «Маналіт», пасля вызвалення узначальваў абласную раду Кансерватыўна-хрысціянскай партыі БНФ.

Быў адным з тых, што вывешваў бел-чырвона-белыя сцягі ў самых розных месцах і пакідаў цыдулкі, што тое зрабіў няўлоўны Мірон.

У 1997-м арыштавалі двух вядомых чалавек. Васіля Старавойтава — двойчы Героя Сацпрацы, кіраўніка легендарнага калгаса «Рассвет», які застаўся прыбытковым нават пасля распаду СССР.

А таксама Васіля Лявонава — былога першага сакратара магілёўскага абкама партыі, тагачаснага міністра сельскай гаспадаркі. Іх абвінавачвалі ў перавышэнні службовых паўнамоцтваў, а Лявонава яшчэ і ў забойстве старшыні Магілёўскага дзяржкантролю Яўгена Мікалуцкага. У выніку экс-міністра асудзілі за раскраданне дзяржаўнай маёмасці ў буйных памерах і атрыманне хабару ў суме, эквівалентнай $115, Старавойтава — за крадзеж маёмасці. Апошні

перажыў у турме два сардэчныя прыступы, мікраінсульт, амаль страціў зрок.

Падчас пахавання Васіля Лявонава. Фота Сяргея Гудзіліна

Пасля турмы абодва знаходзіліся ў апазіцыі, Лявонаў напісаў мемуары «Праца над памылкамі». Ён памёр у 2015-м, Старавойтаў — за два гады да яго.

У 2014-м памёр ад анкалогіі мастак-кераміст Рыгор Кійко. Ён быў вядомы як удзельнік суполкі «Пагоня» і актывіст БНФ (спачатку агульнага, потым — пазнякоўскага).

У 1997-м яго абвінавацілі ў хуліганстве падчас святкавання Дня Волі — сярод іншага, адбіваў бел-чырвона-белы сцяг у міліцыі — і прысудзілі два гады хіміі.

Пасля вызвалення Кійко выкладаў і ствараў карціны, а таксама працягваў займацца палітыкай — быў сярод абаронцаў Курапатаў.

У 2016-м памёр фізік, доктар навук Юрый Хадыка, які з'яўляўся адным з заснавальнікаў БНФ. За дваццаць гадоў да гэтага ён — разам з Вячаславам Сіўчыкам, пра якога гаворка далей — быў арыштаваны за ўдзел у «Чарнобыльскім шляху» і амаль месяц трымаў галадоўку ў знак пратэсту.

Апошнія месяцы жыў у свайго сына ў ЗША.

У грамадскім жыцці ці ў эміграцыі

Нязломны Вячаслаў Сіўчык — ці не адзіны палітвязень 1990-х, які застаўся ў палітыцы. Ён неаднаразова затрымліваўся цягам 2010-х, цяпер эміграваў ва Украіну.

Вячаслаў Сіўчык, фота Сяргея Гудзіліна

Яшчэ адзін колішні палітвязень нагадвае пра сябе зрэдчас. Гаворка пра экс-прэм’ера Міхаіла Чыгіра, які даўно знаходзіцца на пенсіі і займаецца ўласнай пасекай. У 1999-м яго арыштавалі падчас альтэрнатыўных прэзідэнцкіх выбарах.

Міхаіл Чыгір (злева). Фота: фэйсбук Ганны Канапацкай

Абвінавацілі ў тым, што на пасадзе прэм’ера ён даў адной з фірмаў адтэрміноўку па мытных плацяжах. На апошніх прэзідэнцкіх выбарах Чыгір узначальваў выбарчы штаб Ганны Канапацкай.

Андрэй Клімаў, фота Сяргея Гудзіліна

Доўгі час заставаўся ў палітыцы і Андрэй Клімаў. Колішні паспяховы прадпрымальнік, 30-гадовы Клімаў быў адным з тых, хто выступаў у парламенце за імпічмент. У 1998-м яго арыштавалі і абвінавацілі ў крадзяжы ў асабліва буйных памерах, прысудзілі шэсць гадоў пазбаўлення волі. Клімаў выйшаў раней, але трапляў за краты яшчэ двойчы, калі спрабаваў арганізаваць у Беларусі рэвалюцыю.

У чэрвені 2021-га экс-апазіцыянер заявіў у інтэрв’ю, што

шкадуе пра свой подпіс ў падтрымку імпічменту (бо з-за гэтага, маўляў быў знішчаны парламент). Таксама прадпрымальнік шкадаваў, што Лукашэнка прапанаваў яму сяброўства, ды ён адмовіўся.

Клімаў адмоўна ставіцца да санкцый і удзельнічае ў Круглым стале, які арганізаваў Юрый Васкрасенскі.

Славамір Адамовіч стаў скандальна вядомы, калі напісаў верш з заклікам да забойства кіраўніка дзяржавы. За гэта і быў арыштаваны. Ён з'язджаў у ЗША, эміграваў у Нарвегію, на нейкі час вярнуўся ў Беларусь і ўрэшце зноў з'ехаў у Нарвегію. Адамовіч зноў трапіў у цэнтр увагі два гады таму.

Праўда нагода была так сабе: ён

вынес з лецішча, што было па суседстве з ім, 30 розных прадметаў, у тым ліку мэблю, адзенне, посуд, інструменты і прылады. Кошт скрадзенага следства ацаніла ў 300 рублёў. Адамовіч папрасіў прабачэнне і патлумачыў свае дзеянні патрэбай «атрымаць псіхалагічную разрадку».

На судзе паэт атрымаў два гады «хатняй хіміі».

Уладзіміра Кудзінава арыштавалі ў 1997-м. За год да гэтага тагачасны дэпутат Вярхоўнага Савета паставіў свой подпіс пад патрабаваннем абвесціць імпічмент Лукашэнку. На судзе Кудзінава абвінавацілі ў тым, што ён даваў хабар.

Пасля выхаду на волю ён з’ехаў у Крым, дзе заняўся бізнэсам: адкрыў у Еўпаторыі дзве птушкафабрыкі. Пазней стаў дырэктарам кампаніі «МясТоргКрым», якая пастаўляе мясныя субпрадукты з Расіі і Беларусі.

Кудзінаў захоўвае беларускае грамадзянства, каб пры змене сітуацыі вярнуцца дадому.

З’ехаў за мяжу і Аляксей Шыдлоўскі. У 1997-м яго і актывіста Вадзіма Лабковіча асудзілі за графіці: на будынку райвыканкама ў Стоўбцах яны напісалі «Жыве Беларусь!» і «Пазняк — наш прэзідэнт».

Шыдлоўскі атрымаў паўтара года пазбаўлення волі па абвінавачванні ў злосным хуліганстве.

У сярэдзіне нулявых на яго — пасля сваркі з прадаўцом з-за партрэта Аляксандра Лукашэнкі — завялі яшчэ адну крымінальную справу.

Шыдлоўскі з’ехаў у Чэхію. Прадаваў сувеніры, быў загадчыкам крамы. Цяпер працуе начным менеджарам у пражскім гатэлі.

Сын Аляксея займаецца хакеем. Фота: facebook.com

Лабковіч атрымаў паўтара года зняволення з адтэрміноўкай на два гады. Ён адышоў ад палітыкі. Працуе ў Беларусі індывідуальным прадпрымальнікам, мае дзве невялікія крамы па продажы кандытарскіх вырабаў

За мяжой зараз жыве і Вадзім Кабанчук, якога ў 1997-м абвінавацілі ў парушэнні грамадскага парадку і супраціўленні міліцыянеру падчас апазіцыйнай акцыі.

Яго тэрмін быў з адтэрміноўкай прысуду, таму Кабанчука вызвалілі ў зале суда. Ён разам з іншымі шукаў зніклых палітыкаў, а потым з’ехаў за мяжу. Наогул

актывіст эміграваў двойчы. Першы раз — у Бельгію ў пачатку нулявых. Пасля вярнуўся ў Беларусь працаваў у камандзе Віталя Рымашэўскага. Другі раз з’ехаў ва Украіну, дзе як добраахвотнік змагаўся на Данбасе ў складзе украінскіх фарміраванняў.

Цяпер жыве ў гэтай краіне.

Доктар медыцынскіх навук Юрый Бандажэўскі узначальваў Гомельскі медыцынскі інстытут, вывучаў уздзеянне на арганізм чалавека малых доз радыяцыі. У 1999-м яго арыштавалі, абвінавачваючы ў хабарніцтве.

Атрымаў восем гадоў, быў вызвалены ўмоўна-датэрмінова ў 2005-м.

Пакуль ён быў у турме, 15 французскіх гарадоў ушанавалі яго званнем ганаровага грамадзяніна. У нейкі момант напісаў прашэнне аб памілаванні, але адмовіўся прызнаць сваю віну.

На наступны год пасля вызвалення Бандажэўскі з’ехаў за мяжу. Ужо шмат гадоў жыве і працуе ва Украіне.

Адзіны пра каго няма пэўных звестак — геадэзіст Уладзімір Лыско. Ён быў асуджаны ў 1997-м да двух гадоў «хіміі» за ўдзел у акцыі на Дзень Волі. Праз год трапіў пад амністыю. Чым ён займаецца апошнім часам, невядома.

Каментары

«Нейкая шваль у Гродне». Марзалюк прайшоўся па Бондаравай і яе паплечніках21

«Нейкая шваль у Гродне». Марзалюк прайшоўся па Бондаравай і яе паплечніках

Усе навіны →
Усе навіны

Беларускія навукоўцы вырасцілі пшаніцу фіялетавага колеру3

У Абхазіі паміж уладамі і апазіцыяй могуць прайсці прамыя перамовы

Слава Камісаранка ўклаў грошы ў беларускі стэндап-клуб5

У Мінску са стральбой затрымалі бузацёра1

Спявачка Б'янка расказала, як ледзьве не памерла5

Палітвязень Аўтуховіч: Калі са мной нешта здарыцца, дык гэта спецыяльна1

Тэлевядучага, які называў беларусаў біямасай, а Пазняка нацыстам, выгналі з грамадскага тэлебачання Літвы25

Мігранту, які праз агароджу забіў польскага салдата з тэрыторыі Беларусі, удалося пранікнуць у Заходнюю Еўропу15

Мужчына даў у доўг 300 тысяч даляраў. Пазычальнік адмовіўся вяртаць1

больш чытаных навін
больш лайканых навін

«Нейкая шваль у Гродне». Марзалюк прайшоўся па Бондаравай і яе паплечніках21

«Нейкая шваль у Гродне». Марзалюк прайшоўся па Бондаравай і яе паплечніках

Галоўнае
Усе навіны →