Пасля палітычнага крызісу ў 2020 годзе міжнародныя інвестыцыйныя фонды адмовіліся заключаць з Беларуссю новыя дагаворы фінансавання (толькі Сусветны банк зрабіў выключэнне і запусціў праект дапамогі Беларусі ў барацьбе з Covid-19). У 2022 годзе адбыўся новы віток эскалацыі напружанасці ў адносінах, і міжнародныя структуры перасталі прадастаўляць фінансаванне нават па ўжо распачатых праектах.
А менавіта на грошы заходніх фондаў у Беларусі ў апошнія гады праводзілася будаўніцтва і рэканструкцыя сістэм водазабеспячэння і каналізацыі, дарожнай інфраструктуры і рэалізоўваліся праекты ў галіне энергазберажэння.
Пытанне, як развіваць ці хаця б падтрымліваць у парадку камунальную інфраструктуру без еўрапейскіх грошай, было узнятае на нарадзе ў Аляксандра Лукашэнкі. «Як будзем завяршаць рэканструкцыю і будаўніцтва гэтых аб'ектаў?» — спытаў ён.
Ці важным быў уклад еўрапейскіх фондаў?
Усяго з 2008 года Беларусь атрымала праз еўрапейскія механізмы і Сусветны банк каля 5,3 млрд еўра (пазык і бязвыплатнай дапамогі).
Пік фінансавання прыйшоўся на 2019 год. Тады прыцягнутыя сродкі склалі больш за 2% беларускага ВУП або больш за 13% расходнай часткі дзяржаўнага бюджэту. Планавалася, што ў 2020 годзе фінансаванне значна вырасце. Але, па вядомых прычынах, не склалася.
Прывядзём прыклады фінансавання інфраструктурных праектаў у 2019 годзе (для Сусветнага банка сумы прыведзеныя за 5-гадовы перыяд).
Еўрапейскі інвестыцыйны банк:
— рэканструкцыя дарог М6 і М7 — 110 млн еўра;
— праекты ў галіне энергетыкі (ўстаноўка цеплагенератараў; якія працуюць на біямасе, рэканструкцыя цеплатрас і ўцяпленне шматкватэрных жылых дамоў) — 90 млн еўра.
Еўрапейскі банк рэканструкцыі і развіцця:
— развіццё гарадской інфраструктуры — 234 млн еўра;
— рэканструкцыя дарог — 322 млн еўра.
Сусветны банк (з 2014 года па 20 гады):
— энергетыка і энергазабеспячэнне — 356 млн еўра;
— дарожная інфраструктура — 270 млн еўра;
— гарадское водазабеспячэнне — 191 млн еўра.
Пасля разрыву адносін з міжнароднай супольнасцю фінансаваць камунальную інфраструктуру прыйдзецца з дзяржбюджэту. Ці вялікі гэта фронт работ і колькі ён запатрабуе?
Выдаткі прыходзіцца павялічваць
Дзяржаўная інвестыцыйная праграма на 2022 год прадугледжвала ўкласці 105,7 млн рублёў у будаўніцтва дарог рэспубліканскага значэння і яшчэ парадку 290 млн рублёў — у дарожную інфраструктуру рэгіёнаў.
Аднак запланаванай сумы аказалася недастаткова. Нядаўна ўраду давялося павялічыць на 47 млн рублёў выдаткі на будаўніцтва і рэканструкцыю рэспубліканскіх аўтадарог.
Аднак гэта далёка не ўсе выдаткі. Дзяржпраграма «Дарогі Беларусі» на 2021-2025 гады прадугледжвае інвестыцыі ў дарожную інфраструктуру на суму 10,5 млрд рублёў.
Гэты дакумент таксама дае ўяўленне, у якім стане знаходзіцца дарожная інфраструктура краіны.
У ім адзначана, што 35,4% рэспубліканскіх аўтамабільных дарог не адпавядаюць нарматыўным патрабаванням. Неадпаведнымі таксама з'яўляюцца 24,2% маставых збудаванняў (мастоў і пуцеправодаў).
«З-за недастатковага фінансавання не забяспечваецца аднаўленне штогадовага зносу, што вядзе да незваротнага працэсу паступовага разбурэння дарожных пакрыццяў», — гаворыцца ў дакуменце.
Немалых выдаткаў бюджэту патрабуюць і іншыя праекты, якія раней маглі б узяць на сябе міжнародныя фонды. Да прыкладу, дзяржпраграма «энергазберажэнне» на 2021-2025 гады патрабуе фінансавання ў 4,2 млрд рублёў. А падпраграма «Чыстая вада» — 2,6 млрд. Магчыма, названыя сумы ў новых рэаліях таксама вырастуць.
Інвестыцыі скарачаюцца
Адзначым, што нават у «тоўсты» 2021 год, калі краіна атрымлівала асалоду ад эфекту экспартнага цуду, інвестыцыі ў асноўны капітал у беларускай эканоміцы скарачаліся. Ці ўдасца дзяржаве нарасціць інвестыцыі ў камунальную інфраструктуру ва ўмовах новага санкцыйнага ціску?
Адмоўны адказ на гэтае пытанне стварыў бы не толькі эканамічныя, але і палітычныя рызыкі. Бо, як было сказана на згаданай нарадзе вышэйшых службовых асоб, нішто так не падрывае давер людзей да ўлады, як камунальныя праблемы.
