Рэжысёр Кашперскі — пра новы серыял, «Беларусьфільм» як хорар і жонак кітайскіх міністраў
Ведаеце «Чынчынчэнэл» і Алену Жалудок з яе «Шчучыншчынай»? Сярод аўтараў гэтага беларускага ютуб-сусвету — малады рэжысёр Андрэй Кашперскі, які хутка прэзентуе новы серыял «Працэсы». Пагутарылі з Кашперскім пра кардонную масоўку, тое, навошта жонкам кітайскіх міністраў беларускае кіно і чаму калі і здымаць хорар, то пра «Беларусьфільм».
«Вырашылі паглядзець на працэсы ў Беларусі вачыма амапаўца, кадэбэшнікаў, чыноўніка і ябацькі»
Наша Ніва: Як бы вы апісалі «Працэсы» магчымаму гледачу?
Андрэй Кашперскі: Гэта серыял-анталогія, прадзюсарам якога выступіў «Белсат». Ён складаецца з чатырох эпізодаў рознага жанру, кожны з якіх самадастатковы і цэласны. Але калі па парадку прагледзець усе чатыры эпізоды, можна скласці для сябе агульны сюжэт. Ва ўсіх навелах дзеянне развіваецца ў Беларусі 2024 года, але яны расказваюць пра сённяшнюю Беларусь і цяперашнія беларускія праблемы. Робяць гэта шляхам фантастычных дапушчэнняў, але не тэхналагічных, як у «Чорным люстэрку», а з сацыяльным ухілам.
Параіў бы наш серыял тым, каму падабаюцца анталогіі: напрыклад, «Чорнае люстэрка», «Любоў, смерць і робаты», «Змрокавая зона» ці «Дзікія гісторыі». У першым сезоне мы вырашылі даследаваць бок зла, паглядзець на працэсы ў Беларусі вачыма амапаўца, кадэбэшнікаў, чыноўніка і ябацькі, паспрабаваць крытычна паставіцца да таго, як яны ўспрымаюць рэальнасць.
У трох з чатырох навел мы не спачуваем персанажам, а проста расказваем праз іх гісторыю. У чацвёртай навеле гераіня — ябацька, і яе гісторыя — самая цяжкая і неіранічная, там мы спрабуем зайсці глыбей у яе свет. Гэта гісторыя жанчыны, якая не можа сазваніцца з сынам, яна думае, што ён на вучэннях. Нарэшце ён звоніць маці, але замест яго голасу жанчына чуе толькі выстралы, крыкі і выбухі, і потым не можа да яго дазваніцца. Яна спрабуе сказаць сваім калегам, сябрам і знаёмым, што яе сын, напэўна, загінуў на вайне, але ўсе ёй кажуць, што яна начыталася сваіх тэлеграмаў і ніякай вайны няма. Мы не маглі не заглыбіцца ў рэчаіснасць такога персанажа і не суперажываць ёй.
Наша першая навела, «Ператрымка», была паказаная 23 і 27 верасня ў Осціне (штат Тэхас, ЗША. — НН) і 27 верасня ў Берліне. Мы плануем новыя паказы і «Ператрымкі», і іншых навел, але збіраемся рабіць гэта на кінафестывалях, а там пакуль не дазволілі гэта разгалошваць. У Осціне на фестывалі Fantastic Fest мы атрымалі Honorable Mention у катэгорыі кораткаметражнага кіно, а гэта прыраўноўваюць да другога месца.
НН: Як людзі, хто знаходзіцца так далёка ад Беларусі, успрынялі «Працэсы»?
АК: Мы тройчы паказалі ў ЗША «Ператрымку», і я ведаю водгукі толькі з двух паказаў. Тыя амерыканскія гледачы, якія падзяліліся сваімі ўражаннямі, успрынялі наш фільм як выключна жанравы, з фантастычнымі дапушчэннямі, элементамі чорнай камедыі і трылера. Яны не счытвалі кантэкст, гэтым гледачам ён і не быў патрэбны.
Беларускі глядач успрымае гісторыю «Працэсаў» нашмат больш балюча, яму ёсць што доўга абмяркоўваць пасля прагляду. 27 верасня, на паказе ў Берліне, мы з беларускімі гледачамі гадзіну абмяркоўвалі 20-хвілінную «Ператрымку». Там былі і ўкраінцы, палякі, немцы, і адна англамоўная глядачка.
НН: То-бок для амерыканцаў беларускае жыццё — гэта накшталт «Zомбілэнда» ці «Паразітаў», нешта нерэальнае?
АК: Так, «Паразіты» ж таксама ўспрымаліся па-іншаму за межамі Паўднёвай Карэі. Людзі не счытвалі багата элементаў сацыяльнай сатыры, агульная гісторыя была больш важнай, як і ў нашым выпадку. Калі ты не ў кантэксце беларускіх падзей, можна зразумець сюжэт «Ператрымкі» і атрымаць эстэтычнае задавальненне.
Мне самому цікава, наколькі ўцягнутая рэакцыя замежных гледачоў. А што да сэнсаў, мне здаецца, што ў любым фільме, які можна і хочацца глядзець больш за адзін раз, схавана шмат падтэкстаў, якія глядач не счытвае падчас першага прагляду, нават у блакбастарах.
НН: Як гэта — ствараць серыял? Ёсць розніца са здымкамі іншых кінапрадуктаў?
АК: У нашым выпадку — не, мы ставіліся да здымак «Працэсаў» як да здымак кіно і знялі, па сутнасці, чатыры розныя фільмы. Гэта з-за таго, што мы знялі не лінейны, гарызантальны серыял, дзе без прагляду першай серыі не зразумееш апошнюю, «Працэсы» можна глядзець у любым парадку.
Мы стараліся зрабіць карцінку максімальна кінематаграфічнай, а не серыяльнай. Хацелася зрабіць так, каб наш серыял не страціў актуальнасць праз тыдзень пасля выхаду, а мог бы застацца на нейкі час і ў інфаполі, і ў кінамастацтве.
«Мы занадта доўга былі пад уплывам чырвона-зялёнай эстэтыкі, якая верціцца вакол слова «патрыятызм», і бессэнсоўнасці шэрай масы людзей вакол Лукашэнкі»
НН: Патрыятызм — гэта добра?
АК: Вельмі скептычна стаўлюся да такіх паняццяў і да патрыятычнай адукацыі, нават балюча. У старэйшых класах я стаў прэзідэнтам школьнай рэспублікі, мне проста прапанавалі абрацца ў прэзідэнты, і я вырашыў гэта па прыколе зрабіць. Мой бацька намаляваў насценгазету, я зняў пра сябе кароткаметражны камедыйны фільм, бо ўжо тады рабіў відэа.
Мяне абралі, але праз пэўны час выклікалі ў настаўніцкую. Там сядзеў мужчына ў дзіўным касцюме, і ён спытаў, ці я Андрэй Кашперскі. Адказаў, што так. Тады ён запытаў: «Вы ж ведаеце, што ў нас у краіне можа быць толькі адзіны прэзідэнт?»
Калі я стаў прэзідэнтам школьнай рэспублікі, усе мяне ўгаворвалі ўступіць у БРСМ, але я пратэставаў і ніколі там не лічыўся. Я ў цэлым быў схільны да пратэстаў і ў школе, і ва ўніверсітэце, і ваколпатрыятычныя гісторыі мяне хутчэй раз’юшвалі, чым смяшылі. Нездарма я стаў рэжысёрам і суаўтарам праекта «Чынчынчэнэл», дзе высмейваецца слова «патрыятызм».
НН: Праблема ў беларускім разуменні патрыятызму?
АК: Верагодна. Мы занадта доўга былі пад уплывам чырвона-зялёнай эстэтыкі, якая верціцца вакол слова «патрыятызм», і бессэнсоўнасці шэрай масы людзей вакол Лукашэнкі, якія нічога не робяць і толькі слухаюць, як ён на іх гоніць. Нам з дзяцінства ўнушалі, што патрыятызм — гэта жудасна, але фармальна яго трэба любіць. Гэта як калі ў школе нас вадзілі глядзець беларускія спектаклі ці фільмы і гэтак адварочвалі ад беларускага мастацтва, бо ўсё гэта было прадзяржаўным, для мяне змярцвелым, і слова «патрыятызм» для мяне цяпер такое ж. Але, вядома, няма нічога дрэннага ў тым, каб любіць сваю краіну.
НН: Чым цяпер жыве «Чынчынчэнэл»?
АК: Рыхтуем два новыя праекты. Па-першае, працуем над серыялам «Чынчыны на колах» — у ім мы дэманструем прапагандысцкія міфы пра іншыя краіны. У першым выпуску, «Чынчыны бяруць Берлін», чыноўнікі вылятаюць у Берлін, каб паказаць, як там брудна, нудна, страшна і гучна, як шмат прастытутак, прастытутаў і наркаманаў. Ужо ў гэтым месяцы можна будзе паглядзець на нашым ютуб-канале першы эпізод, а далей мы плануем ролікі пра Парыж, Амстэрдам і Варшаву.
Па-другое, пачынаем вытворчасць праекта «Чынчыны ў мундзірах», ён нашмат больш цяжкі і актуальны. У гэтым праекце чыноўнікі пераапрануцца, каб прадэманстраваць, як яны сабе ўяўляюць вайну і як, на іх погляд, трэба ваяваць.
НН: Ці дагэтуль лёгка знаходзіць, пра што расказваць на «Чынчынчэнэле»?
АК: Кожны раз спрабуем паглядзець на нашых персанажаў з новых бакоў. Разумеем, што гэтыя персанажы ўспрымаюцца састарэлымі, быццам яны перажытак 2020-га і не могуць выйсці з гэтага стану, але спрабуем расказваць пра іх новыя гісторыі. Пасля пачатку вайны стала нашмат складаней гэта рабіць.
У 2021-м мы з камандай праекта пераехалі ва Украіну, каб зняць вялікі серыял з шасці эпізодаў «Тут быў Ленін». Гэта гісторыя пра нашых дваіх чыноўнікаў, якія прыязджаюць са сталіцы ў правінцыйны Шчучыншчынск з тыповай праверкай. Яны заўважаюць, што на галоўнай плошчы гарадка, плошчы Леніна, знік помнік Леніну, і застаюцца ў гарадку, каб расследаваць гэтае страшнае злачынства.
Мы з Мішам напісалі самы вялікі на той час сцэнар у нашых прафесійных жыццях і планавалі яго рэалізаваць на якасным узроўні. Знялі 35% матэрыялу, аддалі гэтаму серыялу ўвесь свой час і ўсё паставілі на кон, але пачалася вайна і мы не змаглі скончыць праект.
У той час было цяжка думаць, што камусьці ўвогуле можа быць цікава нешта глядзець у ютубе, тым больш сатырычнае. Нам спатрэбілася шмат часу на аднаўленне, а таксама на тое, каб сябе ўпэўніць. Перачыталі сцэнар і зразумелі, што там закладзена шмат актуальных элементаў: напрыклад, чыноўнікі прыходзяць да высновы, што ў горадзе нейкая змова, бо ніхто не ведае, калі знік Ленін і як ён увогуле выглядаў на пастаменце. Чыноўнікі па сюжэце вырашаюць знішчыць гэты гарадок ядзернай зброяй, і гэта мы напісалі за паўгода да пачатку вайны!
Хочам вярнуцца да гэтага праекта, але здымаць яго ў Еўропе нашмат складаней. Таму робім іншыя амбіцыйныя рэчы, але якія больш датычацца ютуба, бо «Тут быў Ленін» — хутчэй стрымінгавы праект.
НН: Як «чынчыны» змяніліся за гэтыя тры гады?
АК: Мне здаецца, іх галоўная асаблівасць у тым, што яны не змяняюцца, гэта быццам шэрая бетонная маса, як і чыноўнікі з атачэння Лукашэнкі, бо чыноўнікі ў сістэме ніяк не могуць развівацца. Калі ў 2020-м я толькі пачынаў абмяркоўваць гэты праект з Мішам, прапаноўваў у тым ліку зрабіць чыноўнікаў больш чалавечнымі: напрыклад, яны маглі б хацець стаць прэзідэнтамі і канкурыраваць праз гэта.
Але Зуй сказаў, што такога быць не можа. Гэта неіснуючыя персанажы, проста Сяргей Мікалаевіч і Мікалай Сяргеевіч, яны падтакваюць адзін аднаму і, хаця часам і супярэчаць адзін аднаму, ніколі не канфліктуюць. І хачу адзначыць, што «Чынчынчэнэл» і «Працэсы» — праекты з рознымі камандамі, бо часам нас блытаюць.
«Зняў бы «Тэрмінатара-3» так, як я яго сабе ўяўляю»
НН: Беларуская рэчаіснасць — гэта які для вас жанр фільма?
АК: Не абмяжоўваўся б адным жанрам, але цяпер мне было б вельмі цікава зняць хорар. Гэта дапамагае расказаць пра важныя псіхалагічныя і сацыяльныя прадметы праз яркую жанравую абалонку, зразумелую людзям ва ўсім свеце. Хорар — першае, што прыходзіць у галаву, калі думаеш пра падзеі ў Беларусі.
Фільмы жахаў лічаць танным жанрам і з пункту гледжання вытворчасці, і праз стаўленне гледачоў да яго. Але за апошнія гады выйшла шмат інтэлектуальных хорараў, і жанр перавынайшаў сябе: напрыклад, гэта «Сонцастаянне», «Бо баіцца», «Бабадук», «Ведзьма», «Пагавары са мной».
НН: Калі даць вам бязмежныя ўмовы — любыя грошы, акцёраў, любыя лакацыі для здымак, што б вы пажадалі зняць?
АК: Мо зняў бы «Тэрмінатара-3» так, як я яго сабе ўяўляю. Я вялікі фанат першых двух фільмаў франшызы, задумаўся пра рэжысуру ў шэсць гадоў, калі паглядзеў «Тэрмінатара-2». А потым паглядзеў «Тэрмінатара-3», але ад іншага рэжысёра, і вельмі расчараваўся. Як любы хардкорны фанат франшызы пра Тэрмінатара, хацеў бы расказаць гэтую гісторыю па-свойму.
Насамрэч, не хацеў бы агромністых бюджэтаў. Хочацца рухацца ў сваім тэмпе, тым больш што абмежаванні даюць магчымасць эксперыментаваць з кінавобразамі. Калі б у нас былі грошы, мы б не надрукавалі кардонную масоўку, а нанялі б акцёраў. Але зразумелі, што весялей і больш праўдзіва будзе выкарыстаць кардонную масоўку, яна лепш пакажа нашу эпоху, усратасць, якая транслюецца праз прапаганду. У іх таксама няма грошай на масоўку, усё кардоннае. Узяць той фільм, які цяпер «б’е рэкорды» па праглядах у беларускіх кінатэатрах — гэта ж хлусня.
НН: Як увогуле ставіцеся да гісторыі вакол фільма «На іншым беразе»?
АК: І раней бывалі такія гісторыі, калі беларусьфільмаўскія стужкі «білі ўсе рэкорды праглядаў» — але гэта, канешне, няпраўда. Упершыню ў гэтым упэўніўся, калі пайшоў са сваім класам на прэм’еру беларускага фільма «Дасціш фантасціш». Калі пачуў, што так называецца нейкі фільм, тым больш беларускі, я жахнуўся. Нас туды завялі ўсёй школай, і нікога іншага там не было.
Там было пару цікавых акцёраў, але ўсё, што трапляе на «Беларусьфільм», ператвараецца ў кардон. Праходзіў на студыі адпрацоўку і ведаю, што вялікая рэканструкцыя, якая там была гадоў дзесяць таму, ператварыла студыю ў вялікую кардонную скрыню, там багата кардонных сцен. Гэта страшнае відовішча, мацней, чым «Ззянне» Кубрыка.
І калі здымаць за вялікія грошы хорар, ён мусіць быць пра «Беларусьфільм», пра тое, як там паміраюць у экзістэнцыяльным сэнсе людзі і як там паміраюць фільмы, гэта будзе страшна.
З іншага боку, упэўнены ў дрэннай якасці іх прапаганды, і, можа, гэта і добра. Ёсць прапагандысцкія фільмы ў стылі «Топ Гана», зробленыя максімальна якасна, якія прапаведуюць мілітарызм. Там на цябе глядзіць цудоўны Том Круз, да якога ты хочаш быць падобным і забіваць незнаёмых табе людзей, гэта страшней. А калі табе спрабуюць упіхнуць кіно ад «Беларусьфільма», ні адзін глядач на гэта не купіцца.
НН: Сто гадоў таму ва Украіне здымаў кіно легендарны рэжысёр Дзіга Вертаў — таксама прапаганда, аднак геніяльная.
АК: Напэўна, але не стаў бы яго параўноўваць з «Беларусьфільмам». Іх цяперашнія працы — гэта пыл у параўнанні з тым, што маглі здымаць у сталінскі перыяд ці ў гітлераўскі. Фільмы Лені Рыфеншталь таксама лічаць геніяльнымі, аднак гэта ўсё роўна жудасная прапаганда. І ў гэтым выпадку страшна, што Лені Рыфеншталь зняла прафесійнае кіно, якое закранае нешта ўнутры і запальвае эмоцыі.
«Мы паказалі наш фільм жонкам кітайскіх міністраў, і ўсім спадабалася»
НН: Чым вам самому запомніўся «Беларусьфільм», дзе вы працавалі?
АК: Я вучыўся на бюджэце ў Акадэміі мастацтваў, паступіў на бясплатнае і мусіў адпрацаваць на «Беларусьфільме». Не хацеў гэтага рабіць, бо шмат чуў пра студыю. За месяц да пачатку адпрацоўкі мы з аднагрупніцай трапілі на праект «Беларусьфільма» пад назвай «Жыццё пасля жыцця». Яго здымаў Дзмітрый Астрахан, расійскі рэжысёр, які вельмі часта здымаў у Беларусі.
Гэта быў жудасны фільм. Там мы пазнаёміліся з неблагімі людзьмі — супрацоўнікамі студыі, але хутка стала зразумела, што ўсе яны быццам стаміліся ад жыцця, ад чарады аднатыпных нізкапробных праектаў, у іх была забітая надзея на нешта новае і цікавае ў сваім прафесійным жыцці. Таму гэта быў наш першы і апошні праект на студыі.
Нас спрабавалі зацягнуць у поўнаметражны праект пра Мінск, але гэта было занадта смешна, каб ставіцца да яго сур’ёзна. Нам абяцалі бязмежную свабоду рабіць які заўгодна фільм, толькі папрасілі: «Было б добра, калі б вы здымалі гэты фільм летам і недзе каля станцый метро «Маскоўская» ці «Парк Чалюскінцаў», ля ўвахода ў парк. І калі ў вас ёсць сябры — маладыя акцёры, можна здымаць кіно пра іх».
Ім гэта было трэба, каб зняць як мага больш танны фільм з напаўбясплатнымі акцёрамі ў лакацыях, якія нічога не каштуюць. Прапанавалі здымаць летам, каб не плаціць за ацяпленне, і ў раёне студыі, каб не насіць далёка тэхніку. А яшчэ дзяржава цалкам фінансуе кінапраекты дэбютантаў, таму яны хацелі нас скарыстаць у гэтым сэнсе.
Нам казалі, маўляў, спрабуем ісці ў нагу з часам, здымаць добрыя моладзевыя фільмы накшталт «1+1», ці вось яшчэ ёсць «Крымінальнае чытво». Рэжысёр, які тады разам са мной сустракаўся з дырэктарам студыі, абрадаваўся і сказаў, што ў яго ёсць добрая крымінальная гісторыя, на што пачуў: «Толькі без крыміналу».
Потым мы спыталі, як будзе ладзіцца пракат нашых стужак. Вельмі не хацелася, каб нашы фільмы паказалі пару разоў у мінскіх кінатэатрах, сагналі туды школьнікаў і салдацікаў і больш ніколі не паказвалі. На гэта дырэктар студыі заяўляе нам з усмешкай і гонарам: «Ведаеце, а мы летась паказалі наш фільм жонкам кітайскіх міністраў, і ўсім спадабалася, таму і ваш фільм мы так пакажам». Суперплан па дыстрыбуцыі фільмаў! У выніку мы хутка зліліся з «Беларусьфільма».
НН: Пісаць, ствараць — для вас гэта лекі?
АК: Так. Дзіўна, наколькі лёгка і прыемна робіцца на душы, калі ты можаш так змагацца з рэчаіснасцю, са сваёй хандрой і дэпрэсіяй, калі ты выдумляеш гісторыі, у якіх можа здарыцца ўсё што заўгодна, і праз гэта змагаешся з навінамі вакол нас. З маім суаўтарам сцэнароў Міхасём Зуем мы пішам пяць дзён на тыдзень, і пакуль што не стаміліся.
Плануецца, што серыял «Працэсы» выйдзе праз некалькі месяцаў на канале «Белсат» і на ютубе.
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬДырэктар «Беларусьфільма» назваў прэм'еры 2024 года
Фільм «Зялёная мяжа»: што хацела паказаць Агнешка Холанд і што атрымалася
Якім атрымаўся апошні сезон «Палавога выхавання» — самага папулярнага серыяла пра сучасных падлеткаў
Каментары
некалі былі прэзідэнты банкаў і т.п. і канечне прэзідэнт Акадэміі навук. але аднойчы сёй-той рашыў, што прэзідэнт можа быць толькі адзін, і забараніў іншым так называцца. жэстачайшэ. так нават прэзідэнт Акадэміі навук стаў не прэзідэнт, а прэдсядацель. а прэдсядацель саўхоза стаў адзіны прэзідэнт
гэта напамінаю для тых, хто ўсё яшчэ думае, што ён пасаду прэзідэнта камусьці перадасць. не перадасць - гэта фетыш для яго
Дзякуй, сябры, што вы ёсць. Да сустрэчы ў кіназалах!