Якую Беларусь хочуць беларусы? Аналіз апытанняў дае цікавую карціну
У новым аналітычным дакуменце, які падрыхтаваў кіраўнік беларускага праекта Chatham House Рыгор Астапеня, расказваецца, ці хочуць беларусы «моцнай рукі лідара», колькі выступае за беларускую мову як адзіную дзяржаўную і наколькі блізкая большасці праграма апазіцыі.
Як піша Рыгор Астапеня, мэта падрыхтаванага ім разам з калегамі аналітычнага матэрыялу — паказаць вобраз Беларусі, які з’яўляецца найбольш пажаданым сярод звычайных жыхароў.
Асновай для яго паслужылі даныя апытанняў грамадскай думкі за некалькі апошніх гадоў (перадусім тых, што ладзіць Chatham House) і 20 глыбінных інтэрв’ю, праведзеных анлайн у студзені-лютым 2024 года.
Палітычнае кіраванне і «моцная рука»
Астапеня адзначае, што на фоне вайны грамадскі давер да рэжыму Лукашэнкі крыху ўзрос, але прапанаваная ім Беларусь не адлюстроўвае чаканняў беларусаў. Яны хочуць пачуцця абароненасці ад тых, хто мае ўладу на розных узроўнях. Так, кожны другі апытаны лічыць, што просты чалавек у Беларусі не абаронены ад самавольства ўладаў.
Ці неабходная краіне «моцная рука лідара, які адзінаасобна прымае рашэнні»? З гэтым не згодны амаль кожны другі (48%). Яшчэ 36% завагаліся з адказам (трэба адзначыць, што па многіх пытаннях вялікі працэнт тых, хто абірае пункт «складана адказаць»). А 26% апытаных лічаць, што трэба.
Прыхільнікамі дэмакратыі сябе назвалі больш за палова апытаных (53%), праціўнікамі — 23%.
Аўтар звяртае ўвагу, што глыбінныя інтэрв'ю паказалі, што сярод беларусаў таксама ёсць страх слабой улады, якая прывядзе да заняпаду краіны. Гэты страх можа штурхаць беларусаў да аўтарытарызму нават пасля Лукашэнкі.
Ідэнтычнасць і мова
Як адзначае Астапеня, беларусы не гатовыя прымаць праект ідэнтычнасці, які ім настойліва прапаноўвае мэйнстрым беларускай апазіцыі.
Да прыкладу, больш людзей (55%) згодныя са сцвярджэннем, што «беларусы, рускія і ўкраінцы з’яўляюцца часткай трыадзінай славянскай нацыі». А са сцвярджэннем, што «беларусы з’яўляюцца асобнай нацыяй з уласнай гісторыяй і культурай», згодны 41%.
Кожны шосты апытаны (16%) лічыць, што беларуская мова павінна быць адзінай дзяржаўнай. А супраць гэтага выказаліся два чалавекі з трох (70%).
Як адзначае Астапеня, гэта не значыць, што беларусы не любяць беларускую мову ці наагул непатрыятычныя, але яны не бачаць яе дамінуючай мовай. Для беларусаў мова — гэта хутчэй частка сферы культуры, а не жыццёвых зносін.
Аб’яднальным чыннікам для беларусаў з’яўляецца хутчэй агульны лёс (месца нараджэння ці супольная гісторыя), чым нешта выразна звязанае з культурай.
Знешнепалітычныя арыенціры: Расія ці Еўропа?
Па знешнепалітычнай арыентацыі беларусы падзеленыя на
тры групы: дзве вялікія — прарасійская і пранейтральная, і меншая — празаходняя. Ніводная з гэтых груп не мае большасці ў грамадстве, а найбольшы патэнцыял для аб’яднання грамадскіх груп мае нейтральны варыянт падтрымкі сувязяў з Захадам і Расіяй на аднолькавым узроўні.
Бо для беларусаў знешняя палітыка павінна перадусім служыць інтарэсам эканамічнага росту і бяспекі.
Так, з выказваннем аб тым, што Беларусь павінна мець аднолькава добрыя адносіны з Захадам і Расіяй, пагадзілася 66%. А за сяброўства з Расіяй і Украінай адначасова выказалася 58% апытаных.
Як адзначае аўтар, сярод беларусаў няма значных антызаходніх настрояў. За скарачэнне сувязяў і аддаленасць ад краінаў Захаду выказалася толькі 13% апытаных. А вось за працэс збліжэння — 64%.
Чаго хоча «медыянны беларус»
Калі ўяўляць медыяннага беларуса, то ён хацеў бы большай дэмакратычнасці палітычнай сістэмы, а таксама большага развіцця прыватнага сектара эканомікі. Пры гэтым, як піша Астапеня, лічыць беларусаў празмернымі лібераламі не варта.
Праект ідэнтычнасці, які паўстаў у Беларусі, па сутнасці задавальняе большасць беларусаў. У знешняй палітыцы беларусы хочуць добрых стасункаў з Захадам і Расіяй. А гэтага ні Лукашэнка, ні дэмакратычны рух не ў стане даць.
Медыянны беларус знаходзіцца недзе паміж існымі праектамі Беларусі — аўтарытарнага рэжыму і дэмакратычнага руху.
Больш звестак можна адшукаць на сайце «Што думаюць беларусы» і ў справаздачы з глыбінных інтэрв’ю, якая будзе апублікавана ў красавіку гэтага года.
Чытайце яшчэ:
Стала вядома, колькі жыхароў краіны лічаць, што Беларусь не павінна быць незалежнай дзяржавай
Беларусы не хочуць ні Беларусь Ціханоўскай, ні Беларусь Лукашэнкі — даследаванне Астапені
Наколькі беларусы падтрымліваюць Расію ў вайне з Украінай — свежае апытанне
Каментары