Як жывуць людзі ў самай халоднай вёсцы планеты — там бывае мінус 71°C
У вёсцы Аймякон у Якуціі тэмпература можа апускацца ніжэй за -71°C. Гэта тэрыторыя, дзе зямля скаваная вечнай мерзлатой на сотні метраў углыб, тэхніка часта выходзіць з ладу, насмерць замярзаюць нават ваўкі, якія трапляюць у пасткі.
Пра асаблівасці побыту ў гэтым населеным пункце расказаў блогер-дакументаліст Рухі Чэнэт, які наведваў Аймякон у самы халодны перыяд года. Дарога да «Полюса холаду» складаецца з пералёту ў Якуцк і пераадолення 900 кіламетраў на машыне за 18 гадзін.
Вёска, дзе на плошчы паўтара квадратнага кіламетра жыве каля 800 чалавек, сустрэла падарожнікаў тэмпературай -60,5°C. Сітуацыя ўскладняецца кароткім светлавым днём: у студзені ён доўжыцца каля чатырох з паловай гадзін.
Спецыфічны клімат тлумачыцца геаграфіяй: паселішча знаходзіцца ў глыбокай катлавіне, акружанай гарамі. З-за адсутнасці ветру халоднае паветра, якое цяжэйшае за цёплае, асядае на дне даліны, што ператварае тэрыторыю ў прыродны маразільнік.
Каб проста застацца ў жывых, выходзячы з дому, дзе тэмпература каля +30°C, на вуліцу з марозам пад -60°C (перапад складае амаль 100 градусаў!) блогер надзявае на сябе больш за 20 слаёў адзення агульнай вагой каля 14 кілаграмаў, у тым ліку рэчы з футра паўночнага аленя. Але нават гэта не гарантуе поўнай бяспекі. Праз некалькі хвілін на марозе вейкі пакрываюцца ільдом, а скура пачынае пячы.
«Пасля таго, як я прабыў на вуліцы крыху больш за 15 хвілін, мой нос пабялеў. Унутры клетак пачалі ўтварацца крышталі лёду, і тканка пачала адміраць. Калі б я прабыў на вуліцы яшчэ пяць хвілін, мой нос атрымаў бы незваротнае пашкоджанне тканак», — адзначае блогер.
Мясцовыя жыхары вучаць: твар трэба закрываць, а нос грэць рукамі, але ні ў якім разе не церці, каб не пашкодзіць капіляры.
Інфраструктура на вечнай мерзлаце
Аймякон стаіць на вечнай мерзлаце — зямлі, якая ніколі не растае. Гэта робіць немагчымым пракладку звычайнага водаправода і каналізацыі: трубы проста парвала б ледзяным ціскам. Таму прыбіральні на вуліцы, што ў такі мароз становіцца асобным выпрабаваннем.
Ваду тут здабываюць дзедаўскім спосабам: мужчыны высякаюць з ракі велізарныя ледзяныя глыбы, грузяць іх на сані і развозяць па дамах. Там лёд складваюць у бочкі, дзе ён растае.
Працэс мыцця патрабуе значных намаганняў і часу, таму лазню арганізуюць звычайна раз на тыдзень. Каб памыцца, неабходна растапіць лёд на печы і нават разагрэць бутэлькі з шампунем. Працэдура заканчваецца рэзкім тэмпературным кантрастам: пасля мыцця ў памяшканні, нагрэтым да +60°C, людзям даводзіцца выходзіць на мароз, які часта перавышае -50°C.
Дамы ў Аймяконе спраектаваны для максімальнага энергазберажэння. Каб будаваць на мёрзлай зямлі, спачатку ўкладваюць тоўстыя драўляныя бэлькі, каб стварыць плоскую аснову. Затым зверху кладуцца асноўныя бярвёны. Дадаецца падлога таўшчынёй 30 сантыметраў, затым уцяпляльнік і, нарэшце, чыставая падлога.
Кожная сцяна складаецца з сямі слаёў матэрыялаў. Звонку дрэва, затым базальтавая вата ў якасці асноўнага ізаляцыйнага бар'ера, затым тынкоўка, сетка, пенапласт, яшчэ адзін пласт тынкоўкі і, нарэшце, драўляная панэль унутры. Вокны маюць патройнае шкленне, утвараючы жыццёва важны бар'ер ад пранізлівага холаду, а гарышча ўцепленае пілавіннем і зямлёй. У спалучэнні з печчу або сістэмай ацяплення такая канструкцыя сагравае жыхароў.
«Сэрцам» вёскі з'яўляецца адзіная вугальная кацельня. Яна павінна працаваць бесперапынна, дзень і ноч, бо нават кароткачасовае спыненне прывядзе да катастрофы: трубы, якія праходзяць проста ўнутры жылых пакояў для лепшай цеплааддачы, палопаюцца, і людзі застануцца безабароннымі перад смяротным холадам.
Характэрная рыса кожнага мясцовага дома — неацеплены пакой пры ўваходзе. Ён выконвае двайную функцыю: служыць тэмпературным буферам паміж хатай і вуліцай, а таксама выкарыстоўваецца як гіганцкі натуральны маразільнік. Тут, проста на паліцах ці падлозе, усю зіму захоўваюцца стратэгічныя запасы: замарожанае малако, рыба і кавалкі мяса.
Жывёлагадоўля і транспарт
Прырода Аймякона бязлітасная не толькі да людзей. Мясцовыя гаспадары вымушаны абгортваць вымя кароў спецыяльнай тканінай, каб абараніць яго ад імгненнага абмаражэння і захаваць у чысціні.
Праз адсутнасць водаправоду жывёлу кожны ранак даводзіцца гнаць на вадапой да ракі. Гэта здаецца неверагодным, але нават пры такіх экстрэмальных тэмпературах у адным месцы рака не замярзае. Сакрэт у тым, што менавіта тут б'юць цёплыя падземныя крыніцы.
Дарэчы, трымаюць тут пераважна абарыгенную пароду — якуцкіх кароў. Нягледзячы на суровыя ўмовы і сціплы рацыён, яны даюць малако тлустасцю да 7-8%, што з'яўляецца каштоўнай крыніцай энергіі для мясцовых жыхароў.
Сапраўдным цудам адаптацыі з'яўляюцца якуцкія коні. Гэтыя нізкарослыя, каржакаватыя жывёлы з неверагодна густой поўсцю і тлушчавай праслойкай. У іх высокія капыты, якія дзейнічаюць як ізалятары і дазваляюць жывёлам суткамі стаяць на ледзяной зямлі, не абмарожваючы ногі. Коні жывуць на адкрытым паветры ўвесь год, нават пры тэмпературах да -70°C.
Яны знаходзяцца на вольным выпасе, самастойна здабываючы ежу, хаця зімой гаспадары дадаткова падкормліваюць іх нарыхтаваным з лета сенам. Для мясцовых жыхароў гэтыя жывёлы — гарантыя жыцця: гэта і надзейны транспарт, і крыніца мяса, багатага вітамінамі, якіх так не хапае ў палярную зіму.
Акрамя кароў і коней, вялікую ролю адыгрываюць паўночныя алені. Да з'яўлення ўсюдыходаў яны былі галоўным транспартам, але і сёння застаюцца жыццёва важнымі: гэта мяса, малако і шкуры для пашыву той самай цёплай вопраткі, без якой чалавек на вуліцы загіне.
З тэхнікай усё складаней. Калі пакінуць машыну на вуліцы з выключаным рухавіком нават на некалькі гадзін, яна ператвараецца ў нерухомую ледзяную статую. Замярзае літаральна ўсё: метал, дызельнае паліва, масла, акумулятар. Нават шыны становяцца цвёрдымі, як камень, і сплюшчваюцца з-за таго, што паветра ўнутры сціскаецца ад холаду.
Каб вярнуць такое аўто да жыцця, патрабуецца працэс поўнага размарожвання, які займае 3‑4 гадзіны: машыну накрываюць спецыяльным чахлом і грэюць магутнай цеплавой гарматай. Таму адзінае надзейнае выйсце для мясцовых — мець уцеплены гараж, дзе транспарт можа захоўвацца месяцамі без рызыкі для рухавіка.
Суіснаванне са стыхіяй
Сімвалам небяспекі мясцовага клімату стаў паказаны ў фільме замерзлы воўк. Драпежнік трапіў у пастку і загінуў не ад траўмаў, а ад пераахаладжэння, ператварыўшыся ў ледзяную статую за некалькі гадзін. Гэта наглядна ілюструе галоўнае правіла рэгіёна: адсутнасць руху вядзе да гібелі.
З-за кліматычных умоў земляробства тут немагчымае. Аснову рацыёну складаюць мяса і рыба, якія часта ўжываюцца ў сырым замарожаным выглядзе. Мясцовыя жыхары сцвярджаюць, што менавіта так прадукты захоўваюць максімум вітамінаў, неабходных для жыцця.
Як адзначае блогер, нягледзячы на экстрэмальныя ўмовы, людзі ў Аймяконе не змагаюцца з прыродай, а суіснуюць з ёй. Яны прытрымліваюцца старажытных традыцый, паважаюць духаў прыроды і вераць: калі ты не рухаешся — ты замярзаеш.
Якуція: народ, якому ўдалося зноў стаць большасцю на ўласнай зямлі
Пот прадстаўнікоў гэтага народа зусім не мае паху. А самая страшная лаянка ў іх: «Ты зусім ні да чаго не падобны»
Сахавуд. Якуцкае нацыянальнае кіно стала феноменам, з якім лічацца і ў Маскве
Пекла на Зямлі. Сіноптыкі назвалі самае гарачае месца ў Еўропе
Цяпер чытаюць
Каардынатара пошукавага атрада «Анёл» пасадзілі за палітыку1
Каментары