Łukašenka pazicyjanuje siabie jak cara i tym samym padryvaje asnovy pavahi da zakonu. Kamientuje Barys Tumar.
Łukašenka pazicyjanuje siabie jak cara i tym samym padryvaje asnovy pavahi da zakonu. Kamientuje Barys Tumar.
U «Kniharni «Naša Niva» sioleta maje vyjści manahrafija prafiesara Andžeja Sulimy Kaminskaha «Respublika suprać aŭtakratyi: Reč Paspalitaja i Rasija, 1686—1697». Aŭtar vyvučaŭ dypłamatyčnyja kantakty pamiž krainami ŭ pieryjad, kali Rasija ŭvachodziła ŭ siłu, pačaŭšy ekspłuatacyju hihanckich kałonij Sibiry i Urału, a Reč Paspalitaja pieražyvała spad. Navat ad hetych časoŭ siły dziaržaŭnaha ładu krainy i addanaści jamu našych prodkaŭ chopić, kab RP pratrymałasia jašče cełaje stahodździe. Ja zhadaŭ pra hetuju knihu, kali pračytaŭ ab pryhožym žeście, zroblenym Alaksandram Łukašenkam 6 lutaha na naradzie pa ŭdaskanaleńni kryminalnaha zakanadaŭstva.
Łukašenka źviarnuŭsia da ministra ŭnutranych spravaŭ Uładzimira Navumava z zahadam: «Kali łaska, zaŭtra vy ich adviazicie ŭ viosku, ja vas prašu, niachaj jany žyvuć u vioscy, a vy viadzicie svaju kryminalnuju spravu, — heta pra troch palešukoŭ, jakija linčavali ašalełaha kataržnika, što nie davaŭ spakoju vioscy. — Adviazicie ludziej u viosku, i niachaj pracujuć tam, znachodziacca ŭ svaich siemjach, a vy ich zaprašajcie i dapytvajcie, heta dla ich budzie lepš, čym siadzieć u śledčym izalatary».
U toj ža dzień abvinavačvanych pryvieźli ź SIZA ŭ rodnaje siało Puchavičy Žytkavickaha rajonu.
Źviartajučysia da staršyni Viarchoŭnaha sudu Valancina Sukały, Łukašenka ŭkazaŭ: «Ja paprasiŭ by, kab vy łajalna viali hetuju kryminalnuju spravu. I vielmi vas prašu, pastaŭciesia jak da svaich rodnych ludziej. Nu niahodnik jon, ludziej teraryzavaŭ, cełuju viosku. Kali ŭžo mužyki na heta pajšli, napeŭna, jany sapraŭdy aburanyja byli, i ŭsio ž prostyja ludzi na ich baku. Kali treba pryniać rašeńnie ŭ ramkach zakanadaŭstva, ja hatovy pryniać, ale mnie padajecca, vy bieź mianie tam prymiecie rašeńnie. Hetych ludziej treba adpuścić, vieści śledstva, niachaj hetaje śledstva idzie. I navat prašu publična, nie saromiejučysia, sud, kab vy vielmi ŭvažliva pastavilisia, i kali jość mahčymaść, padtrymali hetych ludziej. Nielha ich sadžać! Što heta — vialiki čałaviek zahinuŭ? Pa turmach tulaŭsia, pryjšoŭ i jašče teraryzuje cełuju viosku».
Fajnaja papulisckaja inscenizacyja pierad telekamierami. Sarkazi taksama papulist, ale niemahčyma ŭjavić sabie taki žest u jahonym ažyćciaŭleńni, ci navat u Buša, choć toj pachodziŭ z franciru, na jakim sudy linču koliś byli dazvolenyja zakanadaŭstvam. U demakratyčnych krainach sudovaja ŭłada niezaležnaja ad vykanaŭčaj. Heta zakon.
Manarch, jakoha stahodździami pryznavali biełarusy i jakomu byli viernyja, — karol Rečy Paspalitaj — nie moh svajoj volaj pakarać samaha dehradavanaha hramadzianina. Zakon nie dazvalaŭ. Hramadzianaŭ — imi na toj čas była šlachta, jakaja składała 10 pracentaŭ nasielnictva krainy — moh pakarać tolki adpaviedny sud.
Miłavać karol moh i karystaŭsia hetym pravam — ale tolki paśla rašeńnia suda.Ź dziaržavaju atajesamlalisia hramadzianie, a nie karol, jakoha jany abirali. «Dziaržava — heta my», ličyli hramadzianie, i adpaviedna dziejničali, i dziakujučy hetamu Reč Paspalitaja była ŭtvareńniem, jakoje pratrymałasia šmat stahodździaŭ siarod macniejšych i ahresiŭnych susiedziaŭ.
Zusim inakšym byŭ farmat Maskoŭskaje dziaržavy. Tut užo nijakaha «my», akramia «my, car Vialikija i Małyja i Biełyja...». «Dziaržava — heta ja», bolš za toje, u adroźnieńnie, skažam, ad karala‑sonca Ludovika XIV, caru naležała nie tolki zakanadaŭčaja i vykanaŭčaja ŭłada, a i sudovaja, dy jašče i sakralnaja rola.
Charakternaj rysaj carskaje sistemy było toje, što mienavita car mieŭ manapoliju na ažyćciaŭleńnie pravasudździa,i Sulima‑Kaminski bliskuča apisvaje, jak heta funkcyjanavała i što z hetaha vynikała.
Jak prademanstravaŭ inšy historyk, Edvard Kinan, rasijskim čynoŭnikam zabaroniena było zhadvać nieŭradžai ci epidemii, bo heta mahło paškodzić carskaj reputacyi. («Kryzisu ŭ nas niama».) Zabaraniałasia pryznavać vajennyja parazy ci pamyłki administracyi, bo pad načałam cara nie byvaje pamyłak. U vyniku Rasija traplała ŭ biaskoncaje koła chłuśni (jakoje ŭ naš čas nazyvajecca statystykaj i rejtynhami). Sulima-Kaminski pryvodzić cytaty z daniasieńniaŭ dypłamataŭ Rečy Paspalitaj, jakija napačatku prosta šaleli ad hetaj rytualnaj many ŭ vočy, miarkujučy, što ź ich ździekvajucca, pakul nie pryvykli.
Camasud na Paleśsi adbyŭsia ad taho, što siłavyja struktury samaŭchilajucca, bieździejničajuć, pracujuć nieefiektyŭna— chto z nas z tym nie sutykaŭsia — pieradusim praz dysfunkcyjanalnaść sistemy, u jakoj apieratyŭnyja rabotniki zadychajucca ad pierahruzki pry adnačasovaj razdźmutaści aparatu palityčnaha vyšuku. Adbyŭsia taksama praz chiby ŭ zakonach, jakija nie dazvalajuć izalavać typaŭ, jak žytkavicki padpalščyk. I praz žachlivuju sacyjalnuju dehradacyju rabskaje vioski.
Biełaruski car taksama miłuje i karaje. U cara možna dabicca spraviadlivaści. Car — baćka. Kali što nie tak, to car prosta pra heta nie viedaje. Car nikoli nie pamylajecca. Jon biezdakorny. Voś jaki vobraz stvarajuć Łukašenku. Narodny car, «adzin z nas, vyniesieny navierch», zastupnik prostaha čałavieka («prostyja ludzi na ich baku»).
Archietyp cara aktyŭna vykarystoŭvałasia i vykarystoŭvajecca Łukašenkam pry realizacyi jahonych palittechnałahičnych schiemaŭ.«Vy ŭ nas troški bolšy čym Boh», —kaliści trapna schapiŭ heta bieraściejski vajavoda. Sama vybranaja mianuška «Baćka» adsyłaje jak da padniaproŭskich kazackich atamanaŭ, tak i da cara‑baciuchny, ajca narodu.
Jak i cara, «Kiraŭnika dziaržavy» nie dazvolena krytykavać navat u małym. Va ŭsich mohuć być «niedočiety» — u Administracyi prezidenta, u ministraŭ, u hienierałaŭ — ale nie ŭ cara.
Nu i jak ža vialikamu caru moža havaryć na movie małoje nacyi? Nie pa čeści...
Prezident moža pamiłavać — ale tolki paśla taho, jak vynies svajo rašeńnie niezaležny sud.Tak dziejničaje jeŭrapiejskaje pravasudździe. Pakul budzie inačaj, Biełaruś budzie zastavacca krainaj tyraničnaj.
Samadziaržaŭje Łukašenki — užo nie prosta imidž. Na siońnia Łukašenka de‑fakta trymaje ŭ svaich rukach zakanadaŭčuju, vykanaŭčuju i sudovuju ŭładu. Farmalna zamacavany ŭ Kanstytucyi padzieł uładaŭ nie realizujecca na praktycy.
Jaki jon «jeŭrapiejski lider» pry takim staŭleńni da prava i nacyjanalnaje movy, pry adsutnaści padziełu ŭładaŭ?
Spahada mocnym chłopcam z‑nad Prypiaci nie pavinna zasłaniać ad nas absalutnuju zahannaść aŭtakratyčnych pryjomaŭ z hledzišča pravavoj dziaržavy.Patreba mieć u dziaržavie mocnuju, h.zn. efiektyŭnuju ŭładu i padmacoŭvać jaje palityčnaj papularnaściu nie daje prava pravam pahardžać.
Jak palityčny instytut, karol Rečy Paspalitaj byŭ «słabiejšy» za rasijskaha cara. Adnak źviarnicie ŭvahu, što nivodzin karol i nivodzin jahony naščadak nie byli zabityja, nie skončyli svaich dzion u turmie. Ich časam vyhaniali, pieraabirali, ale nie zabivali i nie sadzili ŭ turmu. U Rasii caroŭ trucili, dušyli, zabivali, pamiaščali ŭ manastyr, sami cary zabivali svaich dziaciej — patencyjnych zmoŭščykaŭ. Absalutnaja cana absalutnaj ułady.
Chaču źviarnuć uvahu, što
carskaja forma ŭłady była ŭłaściva rasijskaj tyranii, ale nie Biełarusi ź jaje tradycyjami,z adnaho boku, respublikanizmu, z druhoha, VKŁaŭskaj aliharchii.
Pryščaplać caryzm našaj krainie — aznačaje palityčna i mientalna rusifikavać.
Aficer-pahraničnik, jaki prajšoŭ praz turmu, raskazvaje pra žyćcio «da» i «paśla» dyj nie škaduje słoŭ pahardy dla amapaŭcaŭ3
Kamientary