Biaskoncaje ciarpieńnie biełarusaŭ — praŭda ci mif? Sacyjołah Hienadź Koršunaŭ razvažaje pra strach i tłumačyć łohiku ciapierašnich represij
«Režym svaju chvarobu pieranosić na narod i choča hvałtam viarnuć ludziej nazad u časie. Masavyja represii — stratehija, kab trymać usich pad damokłavym miačom zatrymańnia ŭ luby čas za luboje dziejańnie ciapier ci ŭ minułym». Staršy analityk Centra novych idej Hienadź Koršunaŭ analizuje, jak pracuje represiŭny katok i jak pad im źmianiajucca biełarusy.
Try ŭzroŭni represij
Sacyjołah vydzialaje try ŭzroŭni represij.
Pieršy — čystki na pradpryjemstvach. Kali z palityčnych matyvaŭ ludziej zvalniajuć z pracy, nie praciahvajuć im pracoŭnyja kantrakty. Statystyki takich zvalnieńniaŭ niama, ale pa źviestkach, jakija traplajuć da žurnalistaŭ i pravaabaroncaŭ, bačna, što heta idzie pa ŭsioj krainie.
Druhi ŭzrovień — sistematyčnyja aryšty za padziei 2020—2022 hadoŭ. Kali idzie adpracoŭka roznych śpisaŭ — chto danaciŭ na dapamohu paciarpiełym, chto zatrymlivaŭsia pa administracyjnych artykułach i h. d.
Treci ŭzrovień — uzrovień reakcyi, kali pa takich śpisach (terytaryjalna ci pa prafiesijnaj prynaležnaści, u zaležnaści ad kožnaha kankretnaha vypadku) adpracoŭvajuć ludziej pa fakcie niejkaj padziei. Jak, naprykład, paśla dyviersii ŭ Mačuliščach.
«Jašče adna dobraja ilustracyja: zdarajecca niešta, što nie maje navat palityčnaj padkładki, a siłaviki ŭklučajuć režym «chapunu». Mienavita heta my nazirali pry zatrymańniach padletkaŭ z subkultury «PVK Rodan».
Heta adna i taja ž stratehija — masavyja represii, kab trymać ludziej usich uzrostaŭ usich prafiesij na ŭsioj terytoryi Biełarusi pad damokłavym miačom zatrymańnia ŭ luby čas za luboje dziejańnie zaraz ci ŭ minułym».
Čamu vał represij nie spadaje
Tamu, što represii nie źmianšajucca, Koršunaŭ bačyć niekalki pryčyn.
«Pa-pieršaje, paśla 2020-ha vialiki kavałak ułady adhryźli sabie siłaviki: jany pakazali, što jany apora ŭłady, jany zmahli davieści, što bieź ich Łukašenka straciŭ by ŭładu — i praz heta jany robiać toje, što ŭmiejuć. A ŭmiejuć jany cisnuć, aryštoŭvać, hvałtavać i hetak dalej.
Druhi, taksama niemałavažny momant palahaje ŭ tym, što ničoha inšaha ŭłada nie zdolnaja zrabić. Kali pahladzieć na minułyja try hady, vyjaviłasia, što ŭładam prosta niama čaho prapanavać narodu. Pryncyp «puhi i piernika» viadomy ŭsim.
Dyk voś, puhaj ułada pracuje vielmi ŭdała — napraktykavalisia. A dzie piernik?
Płanaŭ na budučyniu, bačańnia raźvićcia krainy niama, ekanamičnych palapšeńniaŭ nie nazirajecca. Adzinaje, što zdoleli ź siabie vycisnuć za try hady, — vydać ukaz pra zamarozku cen. Usio! A ciapier uklučyli ździeklivaje panižeńnie cen na aŭtamabilnaje paliva: raniej štomiesiac padymali na 2 kapiejki, a ciapier z takoj ža rehularnaściu źnižajuć užo na kapiejku.
U palityčnym płanie my nazirajem vyklučna prapahandu i papulizm: vakoł vorahi, zdradniki, adzinaje apiryšča ŭ Biełarusi — Łukašenka. Adzinaje, što ciapier pracuje ŭ prapahandysckaj rytorycy, — heta toje, što biełaruskich vojskaŭ niama va Ukrainie. Ale i tut pytańnie: jak biełarusy adreahujuć na pierśpiektyvu raźmiaščeńnia jadziernaj zbroi na svajoj terytoryi?
Da ŭsiaho treba dadać psichałahičnuju traŭmu, jakuju atrymaŭ i Łukašenka, i jahonyja zaciatyja prychilniki ŭ 2020-m. Navukoŭcy nazyvajuć heta «złomam antałahičnaj biaśpieki», kali kazać pa-prostamu — złamałasia ich karcina śvietu, u jakoj jany byli centram, u jakoj prychilnikaŭ Łukašenki była bolšaść, u jakoj, jak skazaŭ niechta ź siłavikoŭ, biełarusy byli «cichaj spakojnaj nivaj», ź jakoj možna było rabić što zaŭhodna.
Kali ŭ hałavie łamajecca sistema ŭspryniaćcia śvietu, to heta vielmi baluča. I ciapier dubinkami jany namahajucca zakałacić nazad u ludskija hałovy złamanuju karcinu śvietu. Svaju chvarobu jany pieranosiać na inšych i chočuć hvałtam viarnuć ludziej nazad, u stan da 2020 hoda, takim čynam «pieraharnuŭšy staronku». Ale heta tak nie pracuje.
Tamu represii zastajucca adzinym i palityčnym, i ekanamičnym, i sacyjalna-psichałahičnym čyńnikam ichniaha isnavańnia».
Jaki ŭzrovień strachu ŭ biełaruskim hramadstvie?
Aceńvać uzrovień strachu pa adčuvańniach Koršunaŭ nie biarecca.
«Akramia źniešnich faktaraŭ: cisku, represij, jakija dakacilisia ci nie da kožnaha, — pačynajuć dziejničać inšyja zakony. Pastajanna žyć u stanie stresu prosta niemahčyma — psichika nie vytrymlivaje. Tamu pracujuć miechanizmy mientalnaj samaabarony, kali ludzi samaizalujucca ad prablem, zanurvajucca ŭ paŭsiadzionnaść, mienš čytajuć naviny. Vybudoŭvajuć dystancyju pamiž stresavaj situacyjaj i svajoj psichikaj, inačaj psichika nie vytrymaje.
Što i na jakim uzroŭni pracuje — heta hłybokaja prablema, jakuju treba było b vyvučać kompleksna: i sacyjałahičnymi, i sacyjalna-psichałahičnymi, i čysta psichałahičnymi daśledavańniami.
Da ŭsiaho treba dadać i faktar rasijska-ŭkrainskaj vajny, jaki ŭpłyvaje značna na ahulnuju situacyju. Pa niekatorych źviestkach bačna, što pierśpiektyva ŭstupleńnia Biełarusi ŭ vajnu (nie prosta dać terytoryju, a niepasredna vojskam) dla častki hramadstva bolš stresahienny faktar, čym represii ŭ krainie».
Jak doŭha biełarusy hatovyja ciarpieć?
Sacyjołah razvažaje nakont taho, da jakich miežaŭ možna trymać hramadstva ŭ strachu, i ci praŭdzivy mif pra biaskoncaje ciarpieńnie biełarusaŭ.
«Na hetaje pytańnie moža adkazać tolki historyja. U takich vypadkach ja rablu spasyłku na 2022 hod: chto moh prahnazavać rejkavuju vajnu padčas nastupu rasijan z terytoryi Biełarusi? Nichto, vidać. Dahetul pracuje «Biełaruski Hajun»: dziakujučy biełarusam u krainie lubyja pierasoŭvańni i vajskovaj techniki, i vajskovych čaściej stanoviacca viadomymi. Pry ŭsim cisku i represijach.
Tamu tut pytańnie chutčej nie pra toje, kolki času ludzi mohuć tryvać. Z adnaho boku, represii iduć štodzionna, ź inšaha — ludzi ŭsio roŭna vybudoŭvajuć miechanizmy samaabarony.
Ale hałoŭnaje pytańnie: jak buduć raźvivacca padziei i ź jakoj dynamikaj? Jak zreahuje hramadstva, kali adkryjecca akno mahčymaściaŭ dla jaho?
Tolki na represijach i atmaśfiery strachu ja b nie zacyklivaŭsia — na prablemu treba hladzieć šyrej».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ«Masavyja čystki rychtavalisia zahadzia, da samalota. Ale biełaruskija śpiecsłužby nie Siekurytate». Kali skončycca heta chvala represij?
«Častka niejtrałaŭ paddajecca prapahandzie. Pačynajuć dumać, što, moža, tak i treba». Jak budzie raźvivacca biełaruskaje hramadstva va ŭmovach tatalnych represij
Śviatar Hieorhij Roj — pra danosy na jaho, malitvy za Rasiju, jakija dasyłali źvierchu, nadziei na Suśvietny patryjarchat i strach pryvyknuć da niesvabody
Bajpoł nazvaŭ imiony mahčymych zabojcaŭ Andreja Zielcera. I zajaviŭ, što siłavika «Nirvanu» zastreliŭ svoj ža6
Kamientary