«Трэба разрыў». Расія не зменіцца, пакуль яе ўлада будзе сядзець у Крамлі
Расіі жыццёва неабходна акурат не «ўстойлівасць, працягласць і трываласць палітычнай лініі», а рашучы з ёй разрыў. У тым ліку і на сімвалічным узроўні, піша Алесь Сантоцкі.
«Маскоўскі Крэмль, які ў XVIII стагоддзі, як сімвал архаічнасці расійскага ўкладу і адмежаванасці ад цывілізаванага заходняга свету, ледзь не быў знішчаны, каб адкрыць дарогу ўвасабленню абноўленай і адкрытай Расіі, ізноў здабыў важнае ідэалагічнае значэнне ў XX стагоддзі, ужо як сімвал цэнтра таталітарнай улады, а ў пачатку XXI стагоддзя — як сімвал новай пуцінскай імперыі, якая замахнулася на панаванне над Еўропай. Такое сімвалічнае значэнне робіць яго адным з самых зненавідных архітэктурных комплексаў у свеце», — так завяршаўся апублікаваны ўчора на «Нашай Ніве» артыкул пра маскоўскі Крэмль, вежы і палацы якога ўпершыню з часоў Другой сусветнай вайны сталі на практыцы, а не толькі ў тэорыі адчуваць, што гэта такое — непасрэдная пагроза з паветра.
І гэта сапраўды так. Крэмль месца сапраўды перадусім сімвалічнае, і сімвалізм гэты не прарочыць нічога добрага краіне, якой адтуль кіруюць.
Нездарма ў 1991 годзе, калі, як тады здавалася, дэмакратычная Расія нарэшце перамагла таталітарную, многія з тагачаснага атачэння Барыса Ельцына былі супраць таго, каб вярхоўная ўлада Расіі перамяшчалася з маскоўскага Белага дома, які стаў тады сапраўдным сімвалам свабоды, у Крэмль, які асацыяваўся акурат з процілеглым.
Пра гэта пісаў сам Ельцын у сваіх мемуарах, напісаных тады, калі ён быў яшчэ прэзідэнтам, у 1994 годзе:
«Ідэя пераехаць у Крэмль стала для многіх з майго атачэння досыць нечаканай. Здавалася, што Белы дом, які мы абаранялі, назаўжды стане дзяржаўным сімвалам Расіі. […] Чуліся галасы, што час ператварыць Крэмль у гісторыка-культурны запаведнік.
Аднак, узважыўшы ўсе «за» і «супраць», я ўсё ж такі прыняў гэтае рашэнне.
Трэба сказаць, што яно шмат у чым насіла прынцыповы, стратэгічны характар.
Бо Крэмль — гэта не толькі мастацкая жамчужына, але і, тут я не выдаю ніякіх таямніц, найважнейшы дзяржаўны аб'ект. На ім завязана ўся абарона краіны, сістэма аператыўнага кіравання, сюды перадаюцца шыфроўкі з усяго свету, тут да драбнюткіх нюансаў адпрацаваная сістэма бяспекі.
Цяпер бачу, што ніякай памылкі ўсё ж такі не было. І справа не толькі ў тэхнічным, гаспадарчым і іншым забеспячэнні Крамля. У палітыцы ўсё мае значэнне. […]
Я адчуваў, што ў нашай гісторыі сапраўды наступіла новая эпоха. Якая — яшчэ ніхто не ведаў. Але я ведаў, што наперадзе неймаверна цяжкі, складаны час, у якім будуць і ўзлёты, і падзенні. У палітыцы (у тым ліку і для мяне асабіста) наступіў новы, рэзкі паварот. Я б сказаў, паварот, нябачаны па сваёй рэзкасці. Крэмль і стаў сімвалам гэтага павароту. […]
Крэмль — сімвал устойлівасці, працягласці і трываласці палітычнай лініі, якая праводзіцца. І калі гэтая лінія — рэформы, то рэформы і будуць маёй дзяржаўнай лініяй. Вось што я казаў гэтым крокам сваім супернікам».
Што ж, Ельцын, несумненна, меў рацыю ў тым, што ў палітыцы ўсё мае значэнне, і сімвалы ў тым ліку. Не выпадае спрачацца таксама з тым, што найноўшая гісторыя з усёй выразнасцю засведчыла і тое, што Крэмль для Расіі сапраўды «сімвал устойлівасці, працягласці і трываласці палітычнай лініі, якая праводзіцца».
Вось толькі палітычная лінія гэтая — зусім не тая, пра якую казаў і якой падчас амаль дзесяцігоддзя свайго кіравання, з усімі «загагулінамі», але сяк-так стараўся трымацца першы расійскі прэзідэнт.
Акурат ельцынская лінія аказалася выключэннем з агульнага шэрагу, а пасля яго сыходу ўсё ў Расіі паступова вярнулася на звыклую, больш натуральную для яе каляіну — імперскага рэваншу і вялікадзяржаўнай пыхі.
Прытым усё не абмежавалася, як пісаў у тых жа ўспамінах Ельцын, тым, што пераезд кіраўніцтва нібыта новай Расіі ў Крэмль «даў нагоду газетам кпіць наконт вялікадзяржаўнай спадчыннасці новай улады».
Бог з імі б, з газетамі. Але ж спадчыннасць гэтая ў выніку менавіта такой аказалася не ў журналісцкіх кпінах, а ў самым што ні на ёсць рэальным жыцці.
Вядома, рэч тут не толькі ў Крамлі як такім — ён, натуральна, толькі сімвал. Што ўзяць з будынкаў? Але
неразуменне Ельцыным ягонай злавеснай сімвалічнасці было адной з праяў неразумення ім і шмат якіх іншых рэчаў.
Перадусім жа — таго, што са спадчынай камунізму і з імперскасцю, калі хацець, каб была сапраўды паспяховай задуманая лінія рэформаў, трэба змагацца вельмі рашуча і мэтанакіравана, як з небяспечнай смяротнай хваробай, якую калі не лячыць, а ставіцца паблажліва, і тым больш заганяць усярэдзіну — то яна абавязкова дасць метастазы, якія загубяць увесь арганізм.
А такога рашучага і мэтанакіраванага змагання з усім гэтым пры Ельцыне акурат не было.
У выніку ўсё тое зло толькі часова крыху адступіла і затаілася, каб пры змене кан'юнктуры выйсці зноў на паверхню і пастарацца ўзяць рэванш. І пачаўся гэты працэс яшчэ ў ельцынскія часы, найбольш яскравым — але далёка не адзіным, — прыкладам чаго былі войны ў Чачні.
Трыманне за Крэмль і ўсё, што з ім звязана, было адной са стратэгічных памылак Ельцына, нягледзячы на ягонае катэгарычнае сцвярджэнне адваротнага ў вышэй працытаваным урыўку.
Памылкай, канешне, не адразу і не для ўсіх відавочнай, а ў першую чаргу для яго самога. Але з часам яна праявілася з усёй выразнасцю. Насамрэч Расіі жыццёва неабходна акурат не «ўстойлівасць, працягласць і трываласць палітычнай лініі», а рашучы з ёй разрыў. У тым ліку і на сімвалічным узроўні.
Ці рэфлексаваў Ельцын сам над гэтым у апошнія сем пенсіянерскіх гадоў свайго жыцця, ці скарэктаваў сваю думку? Цяжка сказаць. Зрэшты, да таго часу, калі кветачкі, як у той народнай прымаўцы, ператварыліся ў ягадкі, першы расійскі прэзідэнт і не дажыў.
Чытайце таксама:
З'явілася ФОТА купала крамлёўскага Сенацкага палаца пасля атакі дронаў
Украіна «не валодае інфармацыяй» пра начныя атакі на Крэмль
Каментары