«Спачатку сказала пра цяжарнасць, а потым нібыта здзейсніла суіцыд». Мужчыны — пра абʼюз з боку дзяўчат
Раней пра ціск, татальны кантроль і прыніжэнні казалі ціхенька на кухні, цяпер, здаецца, пра абʼюз гавораць гучна. Але і ў стагоддзе сацсетак і даступнасці дапамогі псіхолага пра свой досвед такіх адносін рэдка гавораць мужчыны. Onliner прапанаваў ім падзяліцца гісторыямі гвалту з боку жанчын.
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2024_02/cb2b71185265b946afdc772b4026422a-8a5id.jpg.webp)
«Кожную гадзіну я павінен быў дасылаць фота і казаць, дзе я і з кім»
Мікіту 31 год. Сваёй гісторыяй абʼюзіўных адносін ён вырашыў падзяліцца, таму што ўпэўнены: шмат пішуць і гавораць пра пацярпелых жанчын, а трэба паказаць і іншы бок. Гісторыя гэтых адносін скончылася хутка — за год, але падзей хопіць, каб напісаць кнігу.
— Шчыра, падчас гэтых адносін я не разумеў, што гэта быў абʼюз, вочы мне адкрыў псіхатэрапеўт. З дзяўчынай мы пазнаёміліся ў анлайн-гульні, пачалі гуляць прыкладна ў адзін час і апынуліся ў адным клане. Спачатку, зразумела, размаўлялі толькі па гульнявых момантах і ў агульным чаце. Прыкладна праз чатыры-пяць месяцаў зносіны перайшлі ў асабоўку. Мы пачалі больш даведвацца адзін пра аднаго, знайшліся ў сацсетках. Аказалася, што мы аднагодкі, але жывем у розных краінах з вялікай розніцай у часе.
Але гэта не перашкодзіла ім размаўляць кожны дзень. Дзяўчына пакарыла Мікіту розумам, начытанасцю, шырынёй інтарэсаў, а любую размову яна падтрымлівала з дзіўнай лёгкасцю. Высветлілася, што ў іх аднолькавыя густы ў плане кіно і літаратуры, супалі нават хобі.
— Спачатку яна жартам пачынала крыўдзіцца, калі я не пісаў ёй што-небудзь перад сном або не жадаў дабранач — гэта з улікам розніцы ў часе. Яна казала, што чакае ад мяне гэтую начную запіску і што калі яе няма, дык у яе настрой сапсаваны на ўвесь дзень. І пры гэтым яна патрабавала выбачэнняў і абяцанні больш не забывацца пра гэта.
Мой дзень пачынаўся з месенджара і заканчваўся ім.
Пазней дактары прапісалі ёй вітаміны, якія трэба піць кожны дзень. Неяк плаўна ў мае штодзённыя абавязкі ўвайшоў напамін пра іх прыём. Калі я не нагадаў, то яна казала нешта ў духу «З-за цябе я забылася прыняць вітаміны, могуць быць праблемы са здароўем».
Чаму хлопец усё гэта трываў? Мікіта тлумачыць так: думаў, што гэта часова і ўсё зменіцца пасля асабістай сустрэчы. Ён прыляцеў да дзяўчыны на тыдзень, і спачатку ўсё было добра: запал, прагулкі, размовы, блізкасць, кіно — словам, поўны камплект нармальных адносін. Праўда, такімі былі толькі тры дні.
— Затым пайшлі нейкія непаразуменні. Напрыклад, я папрасіў зайсці ў краму дзіцячых цацак, каб купіць падарунак сваёй дачцэ ад першага шлюбу (яна ведала пра маю дачку, гэта не было праблемай). Я абраў не тое, што прапанавала дзяўчына, — тут жа скандал. Мусіць, за здраду лаюць менш, чым яна мяне за гэты эпізод. Казала, што яна старалася, а я не ацаніў.
Пасля скандалу Мікіта вырашыў прагуляцца ў адзіночку і крыху супакоіць думкі. Кожную хвіліну дзяўчына пісала і пыталася, дзе ён, што робіць і ці не пазнаёміўся ён з кім-небудзь па дарозе.
— У мяне не заставалася асабістай прасторы. Калі я спрабаваў пагаварыць з ёй пра гэта, у ход ішлі маніпуляцыі, маўляў, «я ж стараюся, каб кожную хвілінку, пакуль ты тут, мы правялі разам». Ужо тады ў галаве празвінелі званочкі, што нешта не тое, але я спісаў гэта на хваляванне ад доўгачаканай сустрэчы, падумаў, што трэба даць гэтым адносінам шанец.
У выніку я вярнуўся ў Мінск, і да наступнай сустрэчы праз пару месяцаў мы зноў размаўлялі дыстанцыйна. Але ў анлайне скандалаў было больш, чым да майго першага прыезду. Я павінен быў даваць справаздачу літаральна за ўсё: дзе я і з кім, а яшчэ дасылаць фота ў пацверджанне сваіх слоў.
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2024_02/e41a84187d3bc2ac123c05944829f5d0-ya54h.jpg.webp)
Неяк Мікіта запісаў дзяўчыне галасавое паведамленне, а на фоне быў жаночы голас. Па словах хлопца, наступныя два тыдні прыйшлося выслухоўваць пра сябе шмат чаго. Ну а голас на запісе — гэта дзяўчына брата (хлопцы ўтрох здымалі кватэру).
— Гэта было падставай абвінаваціць мяне, што я застаюся ў кватэры, пакуль яны там за сценкай займаюцца сэксам, маўляў, ёй гэта непрыемна. А што мне рабіць было, сыходзіць з дому ноччу? Новы год мы сустрэлі анлайн, і ён таксама абярнуўся скандалам — з-за таго, што я пасля сазвону і ўзаемнага віншавання не лёг спаць, а працягваў святкаваць з сябрамі. Яна ставіла гэта мне ў віну на працягу наступных некалькіх месяцаў.
І ўсё ж Мікіта запэўнівае: у гэтых адносінах быў не толькі негатыў. Дзяўчына старалася больш даведацца пра хлопца, нават у нечым падтрымлівала. Мікіта кажа, што часам адчуваў сябе шчаслівым. Але далей зноў здараўся скандал, вынікам якога заўсёды было ягонае пачуццё віны.
— Потым яна прыехала да мяне ў Менск. Патрабавала ад мяне ўзгадняць з ёй увесь расклад на дзень, увесь час быць толькі разам, ніякай асабістай прасторы: «Я прыехала, ты не можаш пакінуць мяне адну ў незнаёмым горадзе. Нават у кватэры». Апошні тыдзень перад яе адʼездам яна зноў прымусіла мяне адчуваць сябе шчаслівым, цэлы тыдзень усё было добра. І таму я спісаў усе скандалы на прыцірку.
Калі дзяўчына зʼехала, Мікіта зноў паверыў, што гэтыя адносіны маюць будучыню.
Але зноў уключыўся татальны кантроль — хлопец кажа, што амаль усе 24 гадзіны ў суткі праводзіў з тэлефонам у руках: раптам яна патэлефануе, а ён не адкажа? Падключыліся папрокі з-за ўчынкаў Мікіты: маўляў, з-за перажыванняў у яе праблемы з сэрцам і нават непрытомнасці.
Пазней хлопец даведаўся, што ўсё гэта пісала яму нават не сама дзяўчына, а яе маці.
— Потым дзяўчына зноў прыехала ў Мінск. Я завёў размову аб асабістай прасторы, таму што больш так не мог. Неяк яна разбудзіла мяне пасярод ночы і сказала, што ў яе бессань з-за маёй просьбы, пачала крычаць на ўсю кватэру, таму што я адмовіўся абмяркоўваць гэта наўпрост зараз. Потым суседзі расказвалі, што ўсе чулі і нават думалі выклікаць міліцыю.
На наступны дзень я зноў загаварыў аб праблеме — тады яна ўзяла канцылярскі нож і разанула сабе па руцэ. Мяне ахінула: гэта нездаровыя адносіны. Я выйшаў з кватэры на вуліцу, яна пабегла следам, узяла ў падʼезда нейкі слоік і выліла яго змесціва мне на галаву. Яна крычала на ўсю вуліцу, што я ёй здрадзіў і ўсё разбурыў.
Гэта значыць, чалавек ва ўпор не бачыў праблемы ў сваіх паводзінах.
Дзяўчына зʼехала ў родны горад, і Мікіта амаль выдыхнуў. Але забыцца пра сябе яна не давала: пісала і прапаноўвала ўсё вярнуць. Хлопец цвёрда рашыў, што гэтага не будзе. Але тут дзяўчына напісала, што чакае дзіця. Абодва вырашылі, што лепшым рашэннем будзе перапыніць цяжарнасць, што дзяўчына, паводле яе слоў, і зрабіла.
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2024_02/756b15944cb9ae57657486891d346f5b-d6xzr.jpg.webp)
— Цяпер я разумею, што гэта відавочная маніпуляцыя, але ў моманце ўсё гэта гучала вельмі сурʼёзна. Мне хацелася яе падтрымаць, я думаў, што хопіць некалькі дзён. Але не, за гэтыя пару дзён яна паспела ўзяць з мяне грошы на аборт, лекі, аднаўленне, таксі і гэтак далей. А потым патрабавала не пакідаць яе, пакуль яна маральна не адновіцца.
Пры гэтым яна ўвесь час маніпулявала тым, што з-за аборту ў яе праблемы з сэрцам, што яна перыядычна ляжыць у шпіталі, што губляе прытомнасць, калі я не адказваю на паведамленні ў месенджары.
Паралельна з усёй гэтай сітуацыяй я сустрэў іншую дзяўчыну, з якой пачаў камунікаваць.
Яна даведалася пра гэта, і ў нейкі момант з акаўнта псіхолага былой дзяўчыны прыходзіць паведамленне: «Яна памерла, ты давёў яе да суіцыду». Я не ведаў, верыць ці не, ужо тады сумняваўся ва ўсім.
Ад шоку і віны хлопец пайшоў да псіхатэрапеўта. А праз тыдзень высветлілася, што дзяўчына жывая і нават цяжарнасці не было. Яна сама выйшла на сувязь і расказала, што гісторыю пра суіцыд напісаў яе сябар, маўляў, хацеў дапамагчы вярнуць каханне. Цягам двух месяцаў пасля гэтай гісторыі дзяўчына працягвала пісаць з розных нумароў. Мікіта вырашыў, што лепш ігнараваць паток абраз.
— Калі дзяўчына не давярае да ступені ўстанаўлення кантролю, патрабуе адтэлефаноўвацца, правярае асабісты тэлефон, пачынае маніпуляваць сваім здароўем — бяжыце. Усю гэтую гісторыю я расказаў сваёй новай дзяўчыне, і яна адразу зразумела, што я меў справу з абʼюзерам. Уласна, менавіта яна параіла звярнуцца да псіхатэрапеўта, падтрымала мяне. Сказала, што ў мяне не было шанцу нармальна скончыць тыя адносіны. Дарэчы, гэтая новая дзяўчына крыху больш за год таму стала маёй жонкай.
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2024_02/4457f34e40c93ff5f22afb14ed0208db-2753e.jpg.webp)
«Больш не дапушчу непавагі да сябе»
Антону крыху за 40, зараз мужчына ў разводзе. Але адкруцім час таму: яму 25, разам з каханай дзяўчынай ён плануе вяселле. Праўда, перад важнай падзеяй адносіны пачалі псавацца. Але ў той момант мужчына падумаў: трэба перацярпець, уключылася тое самае «Я ж мужчына». А далей — вяселле, планы на сумеснае жыццё і далей па спісе.
— Нашы адносіны станавіліся то лепш, то горш. Дайшло да таго, што я задумаўся пра развод. Аднак давесці да канца замінала ўстаноўка «Я мужчына, я павінен пераадолець усе складанасці дзеля сямʼі».
Па словах мужчыны, у першую чаргу абʼюз ад жонкі выяўляўся ў абясцэньванні. Антон працаваў інжынерам на заводзе, і жонка нярэдка праходзілася наконт зарплаты, пры гэтым ставіла ў прыклад заробак іншых мужчын.
— Я з дзяцінства люблю праграмаванне, гэта было маім пакліканнем. Пачаў паралельна з асноўнай працай працаваць па вечарах, часта заседжваўся ноччу, вучыўся і разбіраўся. Тады пачаліся папрокі, што я мала маю зносіны з жонкай і яе роднымі. Калі я змог перайсці ў IT і добра вырас у даходзе, мне прылятала за тое, што даход не такі вялікі, як у нейкіх знаёмых. Таксама было шмат скандалаў, калі я ў нечым не пагаджаўся з былой жонкай, пры гэтым крыніцай была яна, але выбачэнняў патрабавала ад мяне.
Бывала, што слоўная сварка была за крок ад гвалту. Антон успамінае такі эпізод: падчас прагулкі жонка магла ўчапіцца яму ў руку пазногцямі і сказаць нешта ў духу «Паспрабуй мяне ўдарыць, няхай усе бачаць, які ты чалавек». На пытанне аб фізічным гвалце з ягонага боку Антон запэўнівае: ён нічога такога не рабіў.
Але перад разводам навучыўся даваць словамі адпор, бо пазбягаць канфліктаў больш не атрымлівалася. Паступова мужчына разумеў, што ў гэтых адносінах яму заўжды будзе цяжка.
— Я зразумеў, што мае спробы пазбягаць канфліктаў толькі распылялі жонку. Супакоіць яе магла толькі зваротная агрэсія з майго боку. Перад разводам мы схадзілі да псіхолага, прычым кожны меў свой сеанс.
Але ўжо тады я разумеў, што не хачу захоўваць гэты шлюб.
Размаўляць па душах з гвалтаўніком бескарысна, бо праблемы толькі ў ахвяры, а ў яго якраз усё добра. Усе «эксцэсы» такому партнёру здаюцца нязначнымі.
На развод мужчына падаў сам. Жонка не раз казала, што заўсёды магла б знайсці мужчыну лепей, але цярпіць дзеля дзіцяці і грошай. І ўсё ж мірным расстанне не атрымалася: скандалы, пагрозы, патрабаванні — па словах Антона, такімі метадамі жанчына спрабавала захаваць шлюб. У выніку мужчына вырашыў зʼехаць.
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2024_02/495335615d979fdaf8f541a507d99e5d-gekc5.jpg.webp)
— Цяпер мы з былой жонкай маем зносіны, але з майго боку гэта толькі датычна дзіцяці. У першыя гады пасля разводу яна спрабавала прадʼяўляць мне нейкія прэтэнзіі. Часам спрабуе казаць аб аднаўленні адносін. Пасля разводу ў мяне былі адносіны, але не паўтаралася абясцэньванне. Я ніколі не дапушчу нават найменшай непавагі да сябе.
Так што ў нейкай ступені гэта можна лічыць добрым жыццёвым урокам.
— Як думаеце, чаму вы патрапілі ў такія адносіны?
— Хутчэй за ўсё, на мой выбар паўплывала постаць маці: дзіцем я не адчуваў кахання. З самага дзяцінства я сутыкаўся з псіхалагічным абʼюзам, абясцэньваннем. Маці была ў разводзе з маім бацькам, ёй цікавей было задаволіць сваё асабістае жыццё, чым займацца маім выхаваннем. У мяне перад вачыма не было прыкладаў правільнай пабудовы адносін. Таму з аднаго боку на мяне ўплывалі стэрэатыпы грамадства, дзе мужчына дабіваецца жанчыны, а з другога боку быў прыклад маці, якая часта лаялася са мной.
Псіхолаг: «Абʼюзер — гэта апошні чалавек, які прыйдзе па дапамогу»
Праблемы абʼюзіўных адносін мы абмеркавалі з псіхолагам, гештальт-кансультантам і траўматэрапеўтам Вольгай Нагода. Пачнем з таго, што псіхалогія не дзеліць абʼюз на «мужчынскі» і «жаночы». Эксперт тлумачыць гэта так: нягледзячы на фізічныя адрозненні, эмоцыі ў людзей аднолькавыя. Аднак жанчыны часцей звяртаюцца па дапамогу да псіхолагаў і прапрацоўваюць траўму.
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2024_02/8d51f96d09385f0b1838ac5db67a8e49-s2h49.jpg.webp)
— Часта абʼюзераў фармуюць адносіны ў сямʼі: гэта сістэматычнае траўмаванне, адсутнасць цяпла, ласкі, нярэдка параўнанне з іншымі людзьмі. Вырастаючы, «параненыя» людзі часта несвядома асацыююць сябе з агрэсарам або ахвярай і выбіраюць адпаведную мадэль паводзін. Так, бывае, што абʼюз — гэта праява нейкага псіхічнага засмучэння, але гэта хутчэй выключэнне.
У абʼюзераў няма эмпатыі, і зразумець пачуцці іншага яны не могуць. Унутры такога чалавека не сфармавана «Я» — цёплае, якое разумее і прымае. Як ён можа пабудаваць нармальныя адносіны? Як правіла, разбурэнне асобы ідзе доўга: напрыклад, дзіця становіцца ахвярай эмацыйнага ці фізічнага гвалту і не атрымлівае падтрымкі звонку (ад бабулі ці выхавацеля). І вось якім ён змог «выжыць» у такім становішчы, такім чалавек і становіцца.
Абʼюз можа праяўляцца праз пастаянны кантроль перамяшчэнняў («Дзе ты?», «З кім?», «Будзь дома ў шэсць, і ні хвілінай пазней») і кола зносін, фізічны гвалт, абмежаванне ў фінансах. Напрыклад, абʼюзер дорыць партнёру бізнэс, намер здаецца вельмі шчырым, але пры гэтым ён увесь час падкрэслівае: «Гэта ў цябе дзякуючы мне і без мяне ты не можаш сябе забяспечыць».
— Абʼюзеры могуць паказваць сябе і ў адносінах з калегамі. Але часцей за ўсё патэрны паводзін выяўляюцца ў чалавека дома. Тлумачыцца гэта проста: гэтыя адносіны для абʼюзера здаюцца надзейнымі, ахвяра моцна прывязана, і ўплываць на яе бяспечна. Абʼюзеры рэдка ставяць свае паводзіны пад сумненне, выкарыстоўваюць тыя механізмы, якія ім зразумелыя, той жа кантроль.
Сярод псіхолагаў ёсць такое меркаванне: абʼюзер — гэта апошні чалавек, які прыйдзе па дапамогу. Такім людзям спатрэбіцца працяглая тэрапія, галоўная задача якой — стварыць новыя патэрны паводзін. Трэба навучыць чалавека выкарыстоўваць не прымітыўныя спосабы кіравання партнёрам, а больш складаныя канструкцыі ў адносінах.
Хто часта хоча дапамагчы «складанаму чалавеку», дык гэта партнёр. Па словах псіхолага, ахвяра можа ўступаць у адносіны з высакароднай мэтай: навучыць кахаць, выратаваць. Але цуду не атрымаецца: дапамагчы абʼюзеру зможа толькі дасведчаны псіхолаг. А вось партнёр, хутчэй, проста зламаецца.
— Чалавек, які вырас у нармальным асяроддзі, не будзе цярпець абʼюз: як толькі ён заўважае такія паводзіны, то як мага хутчэй сыдзе з такіх адносін. Па вялікім рахунку, у абʼюзіўных адносінах абодва партнёры ў нейкім сэнсе ахвяры таго асяроддзя, у якім выраслі.
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2024_02/b339ea240a6f510d5f20c9a377dad7a6-v3a8m.jpg.webp)
Мадэль абʼюзіўных адносін звычайна выбудоўваецца так: абʼюзер уяўляе партнёра як канкрэтную і зразумелую выяву. Як толькі зʼяўляецца неадпаведнасць малюнку, падключаюцца рычагі кантролю: трэба зрабіць усё, каб запхнуць чалавека ў рамкі. Калі ахвяра пачынае «саскокваць» з кручка і спрабаваць сысці, то абʼюзер падключае ціск «І куды ты пойдзеш?», «Каму ты такі будзеш патрэбен?», «Без мяне ты ніхто» і гэтак далей. Вольга малюе такую выяву: чалавека закідваюць на дно студні. Як толькі ён пачне «захлынацца», абʼюзер мяняе тактыку: кажа кампліменты, абдымае, суцяшае. Вось на такіх арэлях і даводзіцца катацца пары. Абяцанні «Іншы раз такога не будзе» ніколі не пяройдуць у дзеянне — паводзіць сябе па-іншаму абʼюзер проста не ўмее.
— А ці можа змяніць паводзіны абʼюзера нараджэнне дзіцяці?
— Да дзяцей абʼюзер ставяцца гэтак жа, як і да партнёра, і не разумее, якія пачуцці яны адчуваюць. Калі дзіця нараджаецца, абʼюзер разумее, што ўвагу ахвяры трэба будзе з кімсьці падзяляць. Таму разлічваць, што вось зараз у нас народзіцца дзіця і нешта зменіцца, нельга.
Калі ўсё так складана, то калі ахвяра прымае рашэнне: усё, канец, больш не магу? Па словах псіхолага, у кожнага чалавека ёсць свой пункт кіпення — момант, калі твае межы парушаюцца і ты кажаш пра гэта партнёру. У ахвяр абʼюзу гэты пункт знаходзіцца далей, чым у «звычайных» людзей. Каб не дацягваць да апошняга, эксперт рэкамендуе задаць сабе простае пытанне: «А хачу і ці змагу я так пражыць усё жыццё?»
— Часта на сесіях ахвяры кажуць, што жылі ў пекле. Напрыклад, у мяне была кліентка, якая сказала: «Вы выцягнулі мяне з таго свету». Уявіце, што чалавек увесь час думае «Са мной сапраўды нешта не так», але ўсё, што ён робіць, — няправільна і сітуацыю ў лепшы бок не змяняе. На жаль, такія людзі часта задумваюцца аб суіцыдзе, упадаюць у дэпрэсію, ім няма на што абаперціся.
А калі партнёр скажа ахвяры нешта добрае, то чалавек зробіць усё, каб зноў атрымаць хоць кроплю цяпла. Такім людзям не трэба даваць шмат, каб уцягнуць іх у адносіны.
Ахвяра будзе ўпэўнена, што, акрамя гэтага партнёра, яна нікому не патрэбна. Абʼюзер выкарыстоўвае гэта як інструмент ціску: «Ну вось каму ты з дзецьмі будзеш патрэбна?» або «Ды хто на цябе такога паглядзіць?»
Дапусцім, ахвяра ўсё ж змагла вырвацца з такіх адносін — няўжо абʼюзер адпусціць так проста? Псіхолаг кажа, што «гаплікі» для вяртання адносін могуць закідвацца доўга. І часта гэта спрацоўвае, бо ахвяра ўпэўнена: выбару ў яе няма, адносіны будуць альбо тут, альбо нідзе.
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2024_02/e039aa0847f01fca26df1aa747371b92-pp32c.jpg.webp)
— Гэта важны навык — разумець, што цябе прымуць любым. Ён закладваецца з самага нараджэння, а падчас крызісу 3 гадоў і ў падлеткавым перыядзе чалавек даследуе шырыню меж бацькоўскага кахання. Чалавек усведамляе ўласную каштоўнасць і ўпэўнены: аднойчы ён сустрэне таго, хто яго прыме. У ахвяр абʼюзу няма сваёй каштоўнасці і ўключаецца дзіцячая рэакцыя: «Калі я буду адзін, то загіну». Прычым у чалавека можа быць паспяховая карʼера, але ён усё роўна ўпэўнены ў сваёй слабасці і ўвесь час шукае сілу ў кімсьці іншым.
Таму адна з задач псіхолага — падсвятліць рэсурсы, даць базу і выцягнуць на ўзровень дарослага, які адказвае за ўсё ў жыцці сам.
На думку эксперта, складаней за ўсё перапыніць абʼюзіўныя адносіны тым, у каго ёсць дзеці. Уявіце, вам увесь час кажуць, што самастойна вы і са сваім жыццём не зладзіцеся, а тут адказнасць яшчэ і за дзіця. Але ў псіхолага ў практыцы былі выпадкі, калі ахвяры выходзілі са стасункаў нават з трыма дзецьмі, а далей будавалі новае жыццё.
Каментары