«Адмываў гаўно з унітазаў, мы там як самыя кончаныя». Блогер Вадзім Vadimati Ермашук — пра тое, як жыў у калоніі ў «нізкім статусе»
Вадзім Ермашук aka блогер Vadimati — вядомая асоба ў родным Гродне. Да жніўня 2021 года за яго інстаграмам сачыла 50 тысяч чалавек, ён хадзіў на прыёмы да мэра і дамагаўся, каб у горадзе з’явілася роварная дарожка. Пакуль яго не асудзілі на тры гады зняволення за абразу Лукашэнкі і здзек з дзяржаўных сімвалаў.
У калоніі Вадзім адбываў тэрмін у «нізкім статусе», якім яго «адарылі» сілавікі, паказаўшы грамадскасці відэа сэксуальнага кантакту блогера з іншым мужчынам. «Мы там былі як самыя кончаныя, дно, рабы», — апісвае становішча людзей у такім статусе Вадзім.
«Наша Ніва» пагутарыла з Vadimati пра тое, што дапамагло яму перажыць здзекі ў зняволенні. Пра атрыманыя на фоне стрэсаў анкалогію, прастатыт, грыжу, псарыяз і астэахандроз. Пра Эдуарда Бабарыку, які апынуўся з ім у ШІЗА па суседстве, смерць маці, калі яму было 11 гадоў, асэнсаванне сваёй арыентацыі і планы на новае эмігранцкае жыццё без любімага Гродна.
Вадзім Ермашук — папулярны гродзенскі блогер, вядомы як Vadimati. Праславіўся дзякуючы свайму блогу, у якім публікаваў як сацыяльныя ролікі, так і жартаўлівыя — напрыклад, з крамы адзення на рынку, дзе нейкі час працаваў. Не даваў спакойна спаць чыноўнікам, звяртаючы ўвагу на такія праблемы як адсутнасць роварных сцежак ці пляцоўкі для скейтараў.
У 2020-м падтрымаў пратэст і пачаў публікаваць у тым ліку палітычны кантэнт, наведваў суды. У жніўні 2021 года быў затрыманы ў Шчучыне, куды ехаў здымаць чарговы ролік. Пасля 40 сутак адміністрацыйнага арышту на яго завялі дзве крымінальныя справы паводле артыкулаў 368 КК (абраза Лукашэнкі) і 370 КК (здзек з дзяржаўных сімвалаў). Ермашук быў прысуджаны да трох год зняволення, адбываў тэрмін у Бабруйскай калоніі. Выйшаў на свабоду 28 чэрвеня 2024-га, праз паўгода вымушана з’ехаў з Беларусі: яго інстаграм прызналі экстрэмісцкім і, па яго словах, працягвалі за ім сачыць. Сябра Вадзіма моцна збілі, патрабуючы, каб той зліваў інфармацыю пра блогера.
BYSOL адкрыў збор на аднаўленне і лячэнне пасля турмы для Вадзіма
«Сярод міліцыянераў шмат геяў»
«НН»: Яшчэ калі ты сядзеў на сутках, сілавікі апублічылі відэа твайго сэксу з партнёрам. Ты расказваў, што пры гэтым начальнік шчучынскай міліцыі спачатку прапаноўваў табе пайсці на супрацоўніцтва, стаць «гродзенскім Пратасевічам». І тады хоўм-відэа, маўляў, не з’явіцца на прасторах інтэрнэту. Ты тады адмовіўся, хоць і баяўся наступстваў. Атрымалася, што твой аўтынг (публічнае разгалошванне інфармацыі аб прыналежнасці чалавека да ЛГБТ-супольнасці без яго згоды на тое — НН) адбыўся гвалтоўна. Раней ты хаваў арыентацыю, таму што перажываў за рэакцыю блізкіх ці грамадства агулам?
ВЕ: Мае сваякі, можа, і самі падазравалі, хто я. З дзяцінства я любіў гуляцца ў лялькі, абуваў мамчыны туфлі.
Пры гэтым у мяне былі і дзяўчаты. Я нават жаніцца збіраўся ў гадоў 25, але спыніўся, не змог падманваць. І добра, што так. Бо вельмі шмат сямей такіх, дзе геі жэняцца толькі дзеля таго, каб выглядаць «нармальнымі», а потым здраджваюць сваім жонкам.
Мяне больш грамадскасць трымала. Трымала папулярнасць: усё ж многія ў горадзе мяне ведаюць, я не разумеў, як гэта лепш падаць. А мне шмат разоў хацелася адкрыцца.
Міліцыя зрабіла гэта брудна, тады, калі я маўчу і не магу гаварыць у адказ, парыраваць. Тое, што яны зрабілі, паказвае толькі іх слабасць. Але галоўнае, што ў выніку праз гэта ад мяне ніхто не адвярнуўся, як яны, можа, хацелі б.
«НН»: Ты казаў, што тое відэа з партнёрам знялі схаванай у тваёй кватэры камерай. Але да таго, як гэта магло адбыцца, шмат пытанняў. У цябе самога на сёння якая версія асноўная?
ВЕ: На мянтоў працуе шмат людзей. Нямала, думаю, якраз геяў, бо ў нашай краіне такіх лёгка шантажаваць. Думаю, арганізаваць усё мог нехта з партнёраў. А я не заўважыў, калі там камера з’явілася, бо нават не прыбіраўся дома сам — выклікаў клінінг. У мяне агулам дом быў, каб пераночыць: раніцай я выходзіў на працу, прыходзіў апоўначы.
«НН»: Ты згадваў, што сярод тваіх партнёраў былі і супрацоўнікі міліцыі, можа, наўпрост нехта з іх?
ВЕ: З імі гэта было даўно. Але сапраўды магу сказаць, што сярод міліцыянераў шмат геяў.
«НН»: Па адукацыі ты юрыст, як увогуле занесла ў юрыспрудэнцыю?
ВЕ: Як маці, відаць, хацеў быць. Але першапачаткова я ведаеце куды паступаў? У Акадэмію МУС. Былі ж думкі, што добры расклад будзе — чын, пенсія рана, на якой бы далі пасаду начальнікам у заапарку ці дырэктарам філармоніі, як у нас любяць. Але я не паступіў, пайшоў на юрфак.
Хаця калі зусім назад адмотваць, то спачатку я марыў пра тэатральны. Але ніколі не позна.
«НН»: Хоць дзень юрыстам пасля ўнівера адпрацаваў?
ВЕ: Яшчэ калі я вучыўся, пайшоў працаваць грузчыкам, пасля — загадчыкам склада. У адвакатуру была магчымасць уладкавацца, але там я зарабляў бы менш. Ну і юрыстам у нашай краіне, здаецца, я ніколі б не змог доўга працаваць.
«Мэр выклікаў да сябе на прыём і нават запрашаў працаваць у выканкам»
«НН»: Як у жыццё прыйшла палітыка і актывізм?
ВЕ: Мая родненькая бабулечка Лілія Эдуардаўна была настаўніцай. Найразумнейшы чалавек! Яна ўсё жыццё выпісвала «Народную волю», і я з дзяцінства чытаў адтуль выразкі — яна найбольш цікавае адтуль выразала.
Бабуля галасавала за Зянона Пазняка, і я сам даўно разумеў, што ў нас у краіне нешта не так. У 2011 годзе мяне забралі на маўклівай акцыі — у аўтазаку праехаўся. Тады шэсць гадзін пратрымалі чалавек сто — не ведалі, што з намі рабіць на той момант. З хлопцам, з якім пазнаёміліся тады ў аўтазаку, мы сябруем дагэтуль. Карацей, я выплыў не з 2020 года.
Актывізм жа пачаўся з жадання найперш зрабіць навокал сябе лепш. З мэрам Гродна Мячыславам Гоем я пазнаёміўся яшчэ падчас пратэстаў іпэшнікаў. А потым неяк ва «УКантакце» апублікаваў фотаздымкі мэраў еўрапейскіх краін і сябе на роварах і задаў пытанне: калі і наш мэр будзе ездзіць на працу на ровары? І ён мяне тады выклікаў да сябе на прыём. Нават запрашаў працаваць да іх у выканкам!
Я прасіў дарожку ажно да мяжы з Літвой зрабіць — можна было б аб’яднаць гарады, які б турызм быў! Але зрабілі там толькі да Зарыцы дарожку па выніку. Яшчэ мы краму адстаялі ў вёсцы Баранава. Яе хацелі закрыць, а ўсё ж вёска вялікая, катэджы там будаваліся, то якая аўталаўка? Па маёй заяўцы таксама пачалі рабіць скейт-ролер пляцоўку.
«Мяне найбольш абражала само вызначэнне — нізкі сацыяльны статус. Як гэта нават асэнсоўваць, што ты вось чалавек на самым нізе?»
«НН»: Давай па пунктах, што за сабой павалок прыпісаны табе нізкі статус у калоніі? (Нізкі сацыяльны статус (НСС) — гэта асобная «каста» падследных і асуджаных у СІЗА і калоніях, якая займаецца самай зневажальнай працай — НН).
ВЕ: Агулам калі казаць, то з такім статусам ты — кончаны чалавек. Ты заўсёды як не ў сваёй талерцы, ты проста на дне. Раніцай толькі падымаешся — на цябе ўжо пачынаюць гыркаць. У нашым пакоі было 22 чалавекі, з іх 14 высокага статусу і 8 нізкага, якія спалі збоку. Не дай бог каго з тых 14 мне выпадкова зачапіць — адразу рык пачынаецца, штуршкі.
Часам у мяне ўсё выбухала і я крычаў — хоць таго нельга было рабіць: «Я чалавек, што вы робіце!» Пісаў скаргі, якія, канечне, далей за адміністрацыю не ішлі, але да іх я свае думкі пра тое, што нельга так з людзьмі, даносіў.
Мяне, дзякуй Богу, не збівалі. Слова «певень» у адносінах да нас таксама было забаронена, але ўсё роўна часам праскоквала ці яно ці «грэбень».
Ва ўсёй жа калоніі было каля 100 чалавек нізкага статусу, каля 5%. Там трымаюць «норму», каб не перавысіць гэтую колькасць.
У нас быў асобны рукамыйнік, у некаторых атрадах у людзей і асобны туалет. У сталовай — асобны стол (прычым там была дадатковая іерархія — тры асобныя сталы для рознага ўзроўню нізкага статусу, я быў на вышэйшым з гэтых трох нізкіх). З намі нельга было вітацца, падаваць нам руку, браць ад нас нешта.
У маім атрадзе я заўсёды мыў туалеты, рабіў вечаровыя прыборкі — адмываў гаўно з унітазаў. У маладосці я неяк працаваў прыбіральшчыкам, і гэта нармальна. Але на зоне такая праца лічыцца нізкай, гэта прычына для кпінаў. Хаця ў той жа турме ўсе самі заўсёды прыбіраюць туалеты ў сваёй камеры.
Мяне найбольш абражала само вызначэнне — нізкі сацыяльны статус. Як гэта нават асэнсоўваць — што ты вось чалавек на самым нізе? Прытым што ў многіх гвалтаўнікоў не было такога статусу: яны вельмі добра злівалі інфармацыю, былі добрымі інфарматарамі. І вось асуджаны, які адкусіў смочкі дзяўчыне, той, хто ў закладніках трымаў маленькую дзяўчынку, гвалтаваў яе, бычкі гасіў аб яе — ён хадзіў у высокім статусе, паважаны, а мянты яго прыкрывалі.
Адзін раз у мяне на ўсёй гэтай глебе здарыўся зрыў, калі я сам папрасіўся ў ШІЗА. Каб сябе ў тым ліку выратаваць і не здзейсніць суіцыд (планаваў скокнуць з акна туалета, з трэцяга паверха). Я даведаўся пра смерць брата тады, а я з ім правёў усё дзяцінства, ён мне быў вельмі блізкім чалавекам. Плюс я нечага чакаў, што, можа, мне дадуць умоўна-датэрміновае вызваленне, усё ж у мяне не цяжкія артыкулы… Але тады якраз да мяне пачаў заходжваць намеснік начальніка калоніі, псіхатэрапеўт — аказваецца, у іх іншы інцыдэнт здарыўся акурат — наркаман скончыў жыццё самагубствам, яны не хацелі яшчэ адзін інцыдэнт.
У ШІЗА я ў суме правёў больш за 40 дзён, але там, на дошках і ў холадзе, мне было лепш — я ўвогуле б пагадзіўся ў памяшканні камернага тыпу адзін сядзець, бо не хацеў з людзьмі жыць, свалатой, якая імкнецца цябе прынізіць.
Але на мяне не было, відаць, такой разнарадкі. Праўда, апошні раз у ШІЗА мне было вельмі дрэнна фізічна, я ўвесь пакрыўся коркай якраз тады і ледзь вытрымаў.
«На зоне расчараваўся ў праваслаўі: людзей з нашым статусам у царкву не пускалі»
«НН»: Што цябе ўвесь гэты час трымала, не давала канчаткова звар’яцець?
ВЕ: Я верыў, што нас выратуюць, калі шчыра. Чакаў гэтага. Падтрымлівала яшчэ, што некаторыя людзі, палітычныя і не, падтрымлівалі (былі тыя, канечне, хто і баяўся гэта рабіць). Але і паштоўку мне неяк падарылі. І ў шахматы навучылі гуляць. І нават прыбірацца дапамагалі часам.
Трымацца яшчэ дапамагалі сваякі, мая цётка — супермоцная жанчына. А вось у царкву нізкаму статусу хадзіць было нельга. Я там расчараваўся ў праваслаўі: бацюшка прыходзіў і ксёндз, а нас да іх не пускалі. А я вельмі хацеў у царкву, калі брат памёр — каб свечку за яго паставіць.
Хадзіў з баптыстамі, ім у клубе давалі памяшканне. Яны мяне прымалі, але на іх усе коса глядзелі за гэта.
«Эдуарда Бабарыку схілялі ў нізкі статус»
«НН»: Што табе вядома пра Эдуарда Бабарыку, з якім вы паспелі перасекчыся ў калоніі?
ВЕ: Я ведаю, што яго схілялі тады ў нізкі статус. Ён месяц адсядзіць у ШІЗА — яго выводзілі і казалі: кладзіся на шконку нізкага статусу. Ён адмаўляўся, трымаўся. Пры гэтым калі любы іншы зэк сядаў на наша месца, усе б зрабілі выгляд, што не заўважылі гэта. А вось калі чалавек публічны ці на яго заданне, то гэта будзе рабіцца.
Супрацоўнікі там — твае гвалтаўнікі, твае каты.
Менавіта мент — гэта надглядчык на зоне, іншых там няма.
Я хацеў з Эдзікам пагаварыць, калі мы абодва сядзелі ў ШІЗА. Мы маглі, але не хацеў яго падстаўляць, калі ў мяне статус. Я проста слухаў, калі ён з кімсьці іншым перагаворваўся, і мне было радасна. А калі я вызваляўся, то спецыяльна песні спяваў — «Воіны святла» і «Грай», каб палітычныя чулі, і ён у тым ліку.
«НН»: Пасля вызвалення ты адразу пачаў пісаць скаргі на абыходжанне з табой у СІЗА і калоніі, звяртаўся да дэпутатаў і нават пазваніў у калонію, каб перадаць галоўнай доктарцы, што яна «сука». Ты разумеў, што нават у параўнанні з 2021-м рэпрэсіі ў краіне яшчэ больш узмацніліся, душаць любую нязгоду і такое табе не даруюць?
ВЕ: Я думаў, што мяне не крануць — у мяне заставалася вера ў людзей. Верыў, што і сярод кадэбістаў ёсць людзі, і нават губазікаўцаў. Ды і агулам, здаецца, мне ўжо было нястрашна. Так, я спужаўся, калі быў там першы год, тым больш калі мне сказалі, што ўсё — ты будзеш у калоніі ў нізкім статусе праз тое відэа. Тады я не ведаў, як працуе сістэма. Калі б мяне зноў пасадзілі, што б яны мне [яшчэ] зрабілі? Я раней казаў усім, хто з мяне здзекаваўся: вам застаецца толькі мне язык адрэзаць, каб я замоўк, ці забіць мяне.
Агулам, мне здаецца, мяне пасадзілі акурат таму, што я ўмеў аб’ядноўваць людзей. Прычым розных поглядаў. Хто да мяне толькі раней не звяртаўся — і асабіста, і ў блог пісалі. А аб’яднанне для іх — небяспечная рэч.
«Прасіў начальніцу санчасці праверыць радзімку, але чуў у адказ: «Ты не ў санаторыі, ты не ў дзіцячым лагеры»»
«Наша Ніва»: Ты казаў, што да турмы быў амаль здаровым. З якім наборам дыягназаў жывеш цяпер?
Вадзім Ермашук: На нервовай глебе ў мяне, напрыклад, з’явіўся псарыяз. Пачаўся ён яшчэ ў ІЧУ ў Шчучыне. Спачатку не мог зразумець, што гэта за корка ў мяне з’явілася. А цяпер заўсёды як пачынаю нервавацца, у мяне ў плямах нос, лоб, галава, спіна.
У Гродзенскай турме, дарэчы, ва ўсіх былі вошы: людзей кусалі да крыві, белыя гніды былі ў адзенні, у швах там. Хадзілі на прасмажванні, каб пазбавіцца.
А на зоне ў мяне ад мясцовай гігіены быў лішай. Прычым проста там, дзе машонка — было сорамна нават казаць пра гэта. Ледзь вылечылі — далі мазь, таблеткі.
Яшчэ ў мяне цяпер хранічны прастатыт (запаленчае захворванне прадсталёвай залозы — НН). Думаю, праз тое, што ў мяне ў Шчучыне была такая камера, што калі размаўляў там, то з рота ішоў пар — настолькі холадна было.
Мяне ў адзіночцы цягам амаль двух месяцаў трымаў толькі мой багаты ўнутраны свет, мае думкі — я сам сабе нешта расказваў.
Таксама ў мяне выявілася двухбаковая пахвінная грыжа. Мне яшчэ ў Беларусі зрабілі аперацыю адразу на два бакі, але ў мяне здарыўся рэцыдыў. Усё ад цяжараў — мы вазілі там тачкі з ломам, якім пасля бетанавалі тэрыторыю. Праз тое, што мы былі ў нізкім статусе, нас прымушалі рабіць найбольш цяжкую і брудную працу. Мы для іх былі смецце, проста як рабы.
Акрамя таго, я другі тыдзень п’ю антыдэпрэсанты, у мяне астэахандроз, гастрыт і імавернасць язвы. У мяне такая пякотка была на зоне! Я соду тонамі там еў, бо не ведаў, што яшчэ рабіць. Там ледзь не ўся зона сядзіць на содзе праз ежу, якой там кормяць.
Яшчэ ў 2021-м я пайшоў паказаць свае радзімкі анколагам — павінен быў выдаліць іх, абследаваць, але мяне пасадзілі. Я згубіў тры гады! Я ім казаў і ў турме, і ў Шчучыне на ІЧУ: калі ласка, праверце, я адчуваю, што нешта не так. А ўжо на зоне, калі мне сапраўды было дрэнна, прасіў начальніцу санчасткі Дар’ю Ласкаўнёву праверыць радзімку. Сваякі мае таксама пісалі і прасілі, каб праверылі. Усё, што я чуў у адказ: «Ты не ў санаторыі, ты не ў дзіцячым лагеры».
А больш за ўсё мяне абурыла выказванне: «Найперш я афіцэр, а потым ужо доктар». Цяпер мне трэба прайсці абследаванні, бо меланома — вельмі небяспечная і непрадказальная рэч. А ў Беларусі ж мне проста выразалі радзімкі, а што там у маім арганізме дзеецца, ніхто не ведае.
«НН»: Якраз анкалогія забрала тваю маці?
ВЕ: У мамы быў рак лёгкіх. Яна памерла, калі мне было 11 гадоў. Бацька ж кінуў маці, калі я яшчэ не нарадзіўся, у мяне нават яго фатаграфіі няма, я не ведаю, як ён выглядае. У выніку мае цётка і дзядзька цалкам замянілі мне бацькоў. Я ім вельмі ўдзячны:
яны мяне выхавалі чалавекам са сваёй пазіцыяй, самастойным — у 11 гадоў цётка мяне ўжо аднаго ў паліклініку адпраўляла. Магчыма, з маці я быў бы зусім іншым, гэткай цяплічнай раслінай.
Цяпер моцна перажываю, што не магу хадзіць на могілкі — раней я ездзіў туды раз на месяц.
«У мяне ёсць крыўда за тое, што са мной рабілі. І гэта дазволіў рабіць кожны беларус»
«НН»: У тваім першым вялікім інтэрв’ю з моманту вызвалення гучала шмат крыўды ў бок беларусаў, маўляў, табе здрадзілі, беларусы здаліся. А што ты прапаноўваеш?
ВЕ: У мяне ёсць крыўда за тое, што са мной рабілі. І гэта дазволіў рабіць з намі кожны беларус, які выходзіў раней на пратэсты і не выходзіў. Нас не адстаялі. Канечне, нікога нельга абвінавачваць, але сапраўднай салідарнасці ў нас, на жаль, не атрымалася. Плюс, калі я выйшаў з турмы, то пачуў ад многіх, што сам быў вінаваты. Гэта расчароўвае…
Трэба было ў свой час закрыцца дома і не выходзіць, затарыцца прадуктамі і не хадзіць больш на працу. З’ехаць у вёску і на лецішчы. У амапаўцаў не хапіла б сілаў узломваць кватэры па ўсёй краіне.
«НН»: Што далей? Ты завёў новы інстаграм, плануеш працягваць блогерскую кар’еру ўжо ў эміграцыі?
ВЕ: Найперш хачу разабрацца са здароўем. Калі я буду ведаць, што са здароўем добра ўсё: я жыву!
Пайду падмятаць двары, калі трэба будзе, бо пакуль што мне шмат чаго фізічнага забаронена, нават спортам нельга займацца. Ну і блог здымаць хочацца, але вось трэба тэлефон купіць, камп’ютар — у мяне ж тэхніку канфіскавалі.
Калі вярнуцца ў Беларусь, не выключаю, што рэалізую сваё памкненне стаць сапраўдным дэпутатам — працы будзе хапаць. З той жа Гродзенскай турмы ў цэнтры зробім гасцініцу, напрыклад.
BYSOL адкрыў збор на аднаўленне і лячэнне пасля турмы для Вадзіма
«Што было ў турме, застаецца ў турме». Вязні і палітвязні з «нізкім сацыяльным статусам»? Што пра гэта вядома
Па памілаванні выпусцілі 21-гадовую алімпіядніцу і жанчыну, што не стала гаварыць з Азаронкам
«У іх дома стаяла спецыяльная кіслародная камера». Новыя дэталі апошніх дзён жыцця сына Ярмошынай
Лукашэнка пра пункты пропуску на мяжы з Польшчай: Ды хай хоць апошні закрыюць35
Каментары
Я, напрыклад, такого не гляджу.
Дык чым ты адрозніваешся?)