Гісторыя88

Як з магілёўскага друкара праз маскоўскага цара доўг спаганялі

У Мінску выставілі кнігі Спірыдона Собаля, аўтара першага на беларускіх землях буквара.

Яшчэ паўстагоддзя таму яго ўспрымалі як украінскага друкара. Тым часам Спірыдон Собаль нарадзіўся ў Магілёве. Яго бацька, магчыма, быў нават магілёўскім мэрам — бурмістрам.

Там жа Спірыдон адвучыўся ў школе, потым пераехаў у Кіеў — найбліжэйшы да Магілёва цэнтр інтэлектуальнага жыцця. Спярша вучыўся там, а потым, як здольны студэнт, і выкладаў.

На кіеўскім Падоле, у доме мітрапаліта Іова Барэцкага, Собаль надрукаваў першыя кнігі. Пасля вярнуўся на радзіму, і ў 1630-я ў Куцейне пад Оршай, у Буйнічах пад Магілёвам і ў самім Магілёве выдаў прынамсі чатырнаццаць кніг.

Нагодай расказаць пра гэтага заўважнага дзеяча першай паловы XVII стагоддзя стала тое, што ў Музеі гісторыі беларускай літаратуры пачалася выстава «Беларускі друкар Спірыдон Собаль». Яе суарганізатарам выступіў Музей гісторыі Магілёва, які на адкрыцці прадстаўляў дырэктар Аляксей Бацюкоў.

Cярод выдадзеных Собалем кніг — і першы на землях сучаснай Беларусі Буквар - для тых, хто хоча «пісання і чытання вучыцца». У Куцейне Буквар выйшаў у 1634, у Магілёве на два гады пазней. Увогуле, першая ў свеце кніжка з такой назвай таксама выйшла ў ВКЛ, у 1618-м у Еўі (цяпер Вевіс, Літва). Спірыдон Собаль быў другім.

Кніга «Апостал» 1638 года. Частку аркушаў гэтай кнігі Собаль надрукаваў раней у Кіеве, частку дадрукаваў і выпусціў у Магілёве. Электронная версія кнігі з Нацыянальнай бібліятэкі.

Собаль меў амбіцыі выйсці і на міжнародны рынак. У 1637 годзе як купец прыязджаў у Расію, прадаваў свае друкі, прапаноўваў перакладчыцкія паслугі (лаціна, грэцкая, польская) і рэпетытарства для дзяцей заможных бацькоў.

Акрамя таго, спрычыніўся да міжнароднага скандалу: прадаў тамтэйшаму друкару Васілю Бурцаву формы для адліўкі шрыфту і пазычыў 25 рублёў пад заклад чатырох друкаваных кніг. Заплаціць абяцаў формамі для вырабу паперы, якія, праўда, так ніколі і не даслаў. Бедны Бурцаў нават праз цара спрабаваў спагнаць з Вялікага Княства доўг, але безвынікова.

Праз два гады Собаль зноў звярнуўся да расійскага цара Міхаіла Раманава з просьбай дазволіць яму выкладаць замежныя мовы ў Маскве (прычым нішто чалавечае не чужое нашым першадрукарам — Спірыдон Багданавіч добра прыўкрасіў сваё рэзюмэ, назваўшыся рэктарам магілёўскай і кіеўскай брацкіх школ).

Дазволу на ўезд Собалю ў той раз не далі: ці то баяліся шкоднага ўплыву, ці то пад уражаннем кансультацый з Васілём Бурцавым, які яшчэ яўна памятаў пра нявернутую пазыку…

Гэтым, бадай, вычэрпваюцца вядомыя біяграфічныя звесткі пра Спірыдона Собаля. Ні поўнага пераліку выдадзеных кніг, ні дат нараджэння і смерці (гіпатэтычна, нарадзіўся паміж 1580 і 1590-м, памёр манахам у 1645 годзе ў Румыніі).

Найбольш пра Собаля могуць расказаць ягоныя ж кніжкі. Фармат, літары, афармленне старонкі — вось у чым самавыражаліся тагачасныя друкары. 

Такіх кніжак на Беларусі захавалася вобмаль — у фондах Музея гісторыі Магілёва, Нацыянальнай бібліятэкі і Цэнтральнай навуковай бібліятэкі Акадэміі навук. Іх можна пабачыць у Мінску, у Музеі гісторыі беларускай літаратуры. Аднак Собалева Буквара ў Беларусі няма: арыгінал куцеінскага выдання захоўваецца ў Львове, магілёўскага — у Маскве.

Выстава працягнецца да 27 красавіка. Болей інфармацыі — на сайце музея.

Каментары8

 
Націсканне кнопкі «Дадаць каментар» азначае згоду з рэкамендацыямі па абмеркаванні.

Цяпер чытаюць

Дык усё ж ці бяспечны Telegram і для якіх мэтаў бяспечны? Вось што ясна на сёння11

Дык усё ж ці бяспечны Telegram і для якіх мэтаў бяспечны? Вось што ясна на сёння

Усе навіны →
Усе навіны

Больш за 50 еўра за 180 км дарогі. Чаму растуць цэны на аўтобусныя квіткі з Менску ў Вільню11

Не ігнаруйце гэтыя змены скуры — яны могуць сведчыць пра пачатак дыябету6

Пасол Венгрыі па-майстэрску сыграла на аргане ў касцёле ў Магілёве3

Прэзідэнт Сербіі Вучыч упершыню з пачатку вайны наведаe Украіну1

Аўтобус з 22 пасажырамі, мікрааўтобус і легкавы аўтамабіль патрапілі ў ДТЗ на трасе М-1 у Баранавіцкім раёне. Ёсць загінулы1

Самы папулярны тыкток-блогер у свеце, які высмейвае бязглуздыя лайфхакі, выдвараны з ЗША як нелегал7

Нахабныя збіральнікі грошай на праезд у Мінску ўжо просяць перавод на картку2

У Магілёве ідзе спектакль 18+, які карыстаецца шалёнай папулярнасцю — гледачы прыязджаюць з іншых гарадоў10

Грузія пастрожыць правілы знаходжання замежнікаў, ажно да выдварэння1

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Дык усё ж ці бяспечны Telegram і для якіх мэтаў бяспечны? Вось што ясна на сёння11

Дык усё ж ці бяспечны Telegram і для якіх мэтаў бяспечны? Вось што ясна на сёння

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць