Гісторыя88

Як з магілёўскага друкара праз маскоўскага цара доўг спаганялі

У Мінску выставілі кнігі Спірыдона Собаля, аўтара першага на беларускіх землях буквара.

Яшчэ паўстагоддзя таму яго ўспрымалі як украінскага друкара. Тым часам Спірыдон Собаль нарадзіўся ў Магілёве. Яго бацька, магчыма, быў нават магілёўскім мэрам — бурмістрам.

Там жа Спірыдон адвучыўся ў школе, потым пераехаў у Кіеў — найбліжэйшы да Магілёва цэнтр інтэлектуальнага жыцця. Спярша вучыўся там, а потым, як здольны студэнт, і выкладаў.

На кіеўскім Падоле, у доме мітрапаліта Іова Барэцкага, Собаль надрукаваў першыя кнігі. Пасля вярнуўся на радзіму, і ў 1630-я ў Куцейне пад Оршай, у Буйнічах пад Магілёвам і ў самім Магілёве выдаў прынамсі чатырнаццаць кніг.

Нагодай расказаць пра гэтага заўважнага дзеяча першай паловы XVII стагоддзя стала тое, што ў Музеі гісторыі беларускай літаратуры пачалася выстава «Беларускі друкар Спірыдон Собаль». Яе суарганізатарам выступіў Музей гісторыі Магілёва, які на адкрыцці прадстаўляў дырэктар Аляксей Бацюкоў.

Cярод выдадзеных Собалем кніг — і першы на землях сучаснай Беларусі Буквар - для тых, хто хоча «пісання і чытання вучыцца». У Куцейне Буквар выйшаў у 1634, у Магілёве на два гады пазней. Увогуле, першая ў свеце кніжка з такой назвай таксама выйшла ў ВКЛ, у 1618-м у Еўі (цяпер Вевіс, Літва). Спірыдон Собаль быў другім.

Кніга «Апостал» 1638 года. Частку аркушаў гэтай кнігі Собаль надрукаваў раней у Кіеве, частку дадрукаваў і выпусціў у Магілёве. Электронная версія кнігі з Нацыянальнай бібліятэкі.

Собаль меў амбіцыі выйсці і на міжнародны рынак. У 1637 годзе як купец прыязджаў у Расію, прадаваў свае друкі, прапаноўваў перакладчыцкія паслугі (лаціна, грэцкая, польская) і рэпетытарства для дзяцей заможных бацькоў.

Акрамя таго, спрычыніўся да міжнароднага скандалу: прадаў тамтэйшаму друкару Васілю Бурцаву формы для адліўкі шрыфту і пазычыў 25 рублёў пад заклад чатырох друкаваных кніг. Заплаціць абяцаў формамі для вырабу паперы, якія, праўда, так ніколі і не даслаў. Бедны Бурцаў нават праз цара спрабаваў спагнаць з Вялікага Княства доўг, але безвынікова.

Праз два гады Собаль зноў звярнуўся да расійскага цара Міхаіла Раманава з просьбай дазволіць яму выкладаць замежныя мовы ў Маскве (прычым нішто чалавечае не чужое нашым першадрукарам — Спірыдон Багданавіч добра прыўкрасіў сваё рэзюмэ, назваўшыся рэктарам магілёўскай і кіеўскай брацкіх школ).

Дазволу на ўезд Собалю ў той раз не далі: ці то баяліся шкоднага ўплыву, ці то пад уражаннем кансультацый з Васілём Бурцавым, які яшчэ яўна памятаў пра нявернутую пазыку…

Гэтым, бадай, вычэрпваюцца вядомыя біяграфічныя звесткі пра Спірыдона Собаля. Ні поўнага пераліку выдадзеных кніг, ні дат нараджэння і смерці (гіпатэтычна, нарадзіўся паміж 1580 і 1590-м, памёр манахам у 1645 годзе ў Румыніі).

Найбольш пра Собаля могуць расказаць ягоныя ж кніжкі. Фармат, літары, афармленне старонкі — вось у чым самавыражаліся тагачасныя друкары. 

Такіх кніжак на Беларусі захавалася вобмаль — у фондах Музея гісторыі Магілёва, Нацыянальнай бібліятэкі і Цэнтральнай навуковай бібліятэкі Акадэміі навук. Іх можна пабачыць у Мінску, у Музеі гісторыі беларускай літаратуры. Аднак Собалева Буквара ў Беларусі няма: арыгінал куцеінскага выдання захоўваецца ў Львове, магілёўскага — у Маскве.

Выстава працягнецца да 27 красавіка. Болей інфармацыі — на сайце музея.

Каментары8

 
Націсканне кнопкі «Дадаць каментар» азначае згоду з рэкамендацыямі па абмеркаванні.

Цяпер чытаюць

На абедзе Лукашэнкі і Сі Цзіньпіна прысутнічала і адзіная дачка кітайскага лідара11

На абедзе Лукашэнкі і Сі Цзіньпіна прысутнічала і адзіная дачка кітайскага лідара

Усе навіны →
Усе навіны

«Петэн Нацыянальнага Адраджэння». Баркоўскі адказаў Пазняку ад імя «псеўдаапазіцыі»102

Былога міліцыянера, які вярнуўся з Кеніі і вёў блог пра Афрыку, асудзілі за «распальванне варожасці»1

Выпускніца, якая набрала 400 балаў па ЦТ у 2021-м, пераехала ў Расію і нахвальвае Маскву22

З'явілася новае ВІДЭА спецаперацыі СБУ «Павуцінне»: з камеры, замацаванай на самім дроне1

«Мы зноў сутыкаемся з маніпуляцыямі». Украінцы адказалі на расійскія абвінавачванні ў зацягванні абмену целамі і палоннымі

Беларуская блогерка крыкам і лаянкай рэкламуе брэнды — затое збірае мільёны праглядаў10

Расіяне вязуць у Беларусь тысячы целаў забітых вайскоўцаў для абмену3

На полі пад Барысавам заўважылі пад сотню буслоў ВІДЭА3

Астравецкі раён абышоў Мінск па заробках

больш чытаных навін
больш лайканых навін

На абедзе Лукашэнкі і Сі Цзіньпіна прысутнічала і адзіная дачка кітайскага лідара11

На абедзе Лукашэнкі і Сі Цзіньпіна прысутнічала і адзіная дачка кітайскага лідара

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць