Hanna Kiślicyna: Šukajcie žančynu

Historyja — adzinaja navuka, jakuju nie ŭsprymaju ŭsurjoz. Ničoha bolš śpiekulatyŭnaha, čym jana, i pryhadać nie mahu. Bo jak tolki pamirajuć apošnija śviedki zdareńnia, kožny zdatny zrabić ź minułym što zaŭhodna.

Učora pahladzieła čarhovuju pieradaču, dzie raspaviadali pra tajamnicu śmierci Kupały. U takoj sučasnaj maniery, dzie vysoŭvajecca šmat viersij, a aŭtar udaje, što tolki jon zdoleŭ daznacca praŭdu. Nie budu kazać, što viedaju, jak jano było, ale toje, što ŭ raskazanym šmat niedarečnaściaŭ — dakładna.

Karcinka była takaja.

Maskva. Haścinica «Maskva». 1942. Kupała siadzić ź siabrami, jakija vypivajuć, u haściničnym numary. Pa viersii viadučaha — Kupała nie pje. Niechta tajamničy zvonić pa telefonie. Kupała vybiahaje adzin na kalidor. Što adbyvajecca — nieviadoma. Śviedkaŭ, jak nie adnojčy padkreślivaje viadučy, niama. Kupału znachodziać unizie miortvym, bo zvaliŭsia ŭ pralot (praz sapraŭdy vielmi nizkija parenčy) i raźbiŭsia. Paśla toj ža viadučy havoryć, što śviedki bačyli dvuch ludziej. Adna ź ich — žančyna. Viadučy ŭhołas dumaje, što heta mahła być karespandentka haziety. A paśla namiakaje, što heta mahła być i Paŭlina Miadziołka, lubimaja žančyna Kupały (dla tych, chto nie viedaje, lubimaj jana była jašče da revalucyi, pryblizna kala 1914 hoda). Paśla viersija zvodzicca da «orhanaŭ» i adnosinaŭ Kupały sa Stalinym...

Siužet, pakładzieny ŭ pieradaču, užo daŭno raściahany pa hazietach. Čym bolš prachodzić času sa śmierci kłasika, tym bolš zabojcaŭ i tajamnicaŭ. Adnak, pryznajusia, toj, chto źviazany ź litaraturaj, viedaje, što jašče zusim niadaŭna była viadomaja zusim inšaja historyja. Praŭda, padrabiaznaściami mała chto moh padzialicca.

Voś što raskazvaje pra akaličnaści hetaj trahiedyi druhi kłasik biełaruskaj litaratury — Janka Bryl — u knizie «Viačerniaje».

«Nie pamiataju, kali heta było, dyj, moža, jano i nie tak važna, kab zusim dakładna pra čas, — chapaje i taho, što ŭžo niamała hadoŭ staić u pamiaci hutarka ź Piatrom Pančam, udvuch na poznaviačernim haściničnym kalidory. U Maskvie, u haścinicy, što nazyvajecca adnajmienna.

Piatro Josypavyč sam pačaŭ hetuju hutarku. Na dziesiatym

paviersie, dzie my ź im spynilisia, kala pralotu, u jaki zvaliŭsia Kupała. Ad uspaminu pra heta jakraz i pačaŭ.

Utroch: Kupała, Łyńkoŭ i jon — stary, pavažany raskazčyk — vypili, pamiatajecca jasna, pałavinu paŭlitra, kolki było ŭ butelcy. Zachmialeńnie, takim čynam, vyklučajecca. Vyjšli na kalidor. Užo ŭ pakoi raźvitaŭšysia, i jašče pastajali, pahavaryli. Kupała prysieŭ, prytknuŭsia bačkom na koŭzkim marmurovym parapiecie. A tut prachodziła z padnosam aficyjantka — z pustym ci z poŭnym posudam, z pakoja jakoha ci ŭ jaki pakoj — užo ni Panč tady, a ja ciapier, u vosiemdziesiat vośmym hodzie, ź jaho raskazu nie pamiataju.

Ivan Daminikavič i ŭ šeśćdziesiat hadoŭ lubiŭ, kažučy pa-viaskovamu, začapacca z maładymi žančynami. Vietłym, viasiołym słovam, z usioj kavalerskaj taktoŭnaściu. Tak havaryŭ mnie i Panč. A sam ja čuŭ ad ciotki Uładzi hordaje: «Moj Janka byŭ jeŭrapiejec!..» Nie vytrymaŭ jon i tady, z taho złavies-naha parapieta. Ci to pamknuŭsia kryšku hulliva: «Maja, ž ty krasuniečka!», ci to vielmi pryblizna chacieŭ štości pa-dobnaje skazać, zrabić. A maładzica — ci stomlena, sa zra-zumiełaj nieciarplivaściu, ci taksama ź vietłym kakiectvam — niby chacieła admachnucca ci adchisnucca ad šanoŭnaha kavalera. Jon varuchnuŭsia taksama. Jak i kudy: da jaje, ad jaje — u tyja siekundy ŭ pamiaci Panča nie zamacavałasia. Adbyłosia adno — vialiki paet, žyvy čałaviek palacieŭ u hłyboka-kamienny pralot...

Aficyjantka ŭ toj ža viečar źnikła.

Raskazana jašče i tak, da taho, što ŭžo chutka paŭvieku havorycca pra. Jaho zaŭčasnuju, trahičnuju śmierć.

Niekalki śviedak, niamała viersij,— jak byccam tut štości treba było zamoŭčvać...» «Viačerniaje», 1994.

I ŭ mianie niama nijakich padstaŭ nie vieryć Janku Brylu. Mienavita čałaviečnaść hetaj viersii pierakonvaje mianie ŭ jaje praŭdzivaści. Ale ciapier jaje nichto nie choča zhadvać. Niama skandału — niama prablemy...

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0