«Internet — chutki, klimat — łahodny, ludzi — talerantnyja». Prahramist ź Irana znajšoŭ siabie ŭ Biełarusi
Vysokaja chutkaść internetu i volny dostup da mižnarodnaj bankaŭskaj systemy prymusili troch iranskich prahramistaŭ pierajechać u 2013 hodzie ŭ Biełaruś.
Jak ratujuć hrošy ad devalvacyi ŭ Iranie i čamu Biełaruś možna ličyć raźvitaj dy svabodnaj krainaj — pra heta 33-hadovy Mahdzi Džadździ (Mahdi Jeddi) apavioŭ u interviju Svabodzie.
Źjechali ŭ Biełaruś, ratujučysia ad sankcyjaŭ suprać Irana
Troje iranskich siabroŭ apynulisia ŭ Biełarusi vypadkova. Usie jany pracavali na adnu kampaniju ŭ Tehieranie, dzie stvarali kamputarnyja hulni. Im było ŭžo pa 30 hod, i jany vyrašyli adkryć svoj biznes. Adnak pracavać na siabie ŭ Iranie davoli składana, i jany stali dumać, kudy b im źjechać, kab pasprabavać svaje siły.
Pajechać za miažu irancaŭ padšturchnuli sankcyi Zachadu, jakija zahnali krainu ŭ ekanamičnuju blakadu. Praz sankcyi ŭ Iranie nie pracavali mižnarodnyja bankaŭskija systemy MasterCard i Visa.
«I navat kali praź siabroŭ ty adkryješ rachunak za miažoj, hrošy ŭ krainu možna ŭvieźci tolki najaŭnymi, — kaža Džadździ. — My nie mahli ni adpravić, ni atrymać hrošy z-za miažy».
Navat iranskija studenty, jakija vučacca ŭ Biełarusi, nia mohuć atrymać hrošy ad baćkoŭ inšym sposabam, jak tolki pieradačkaj. Kali chto ź irancaŭ źbirajecca na radzimu, studenty dajuć jamu kantakty baćkoŭ, kab pryvioz najaŭnyja hrošy.
Darečy, kab pajechać za miažu, baćki chłopcaŭ, jakija nie słužyli ŭ vojsku, musiać pakidać zakład ad 1700 da 6800 dalaraŭ — na vypadak, kali tyja nia viernucca. Dla Džadździ zrabili vyklučeńnie, bo ŭ hod adjezdu jon vyjhraŭ mižnarodny konkurs «Robocup».
Jašče adna pieraškoda ŭ pracy prahramistaŭ — heta faktyčnaja dziaržaŭnaja manapolija ŭ IT-sfery. Padtrymlivać stasunki z zamiežnymi kampanijami irancam vielmi składana, a tamu jany vymušanyja pracavać na dziaržaŭnych zamoŭcaŭ. A heta vielmi abmiežavany rynak.
«Heta ŭ Biełarusi ty albo prahramist, albo nie, — kaža Džadździ. — A ŭ Iranie takoj roźnicy niama. Daktary i inžynery tam vielmi dobra zarablajuć. A prahramisty mohuć zarabić bolš, ale nie našmat».
Užo na nastupny dzień mianie paklikali na pracu
Siarod krain, kudy možna było b źjechać, chłopcy razhladali try. U Małajziju i Tureččynu irancam nie patrebnaja viza, a ŭ Biełarusi ŭ ich byli kantakty — znajomyja adnaho ź siabroŭ. Paśla ekskursii ŭ Miensk letam 2012 hodu jany vyrašyli pierabiracca siudy.
Pastupiŭšy na kursy rasiejskaj movy ŭ Mienskim linhvistyčnym universytecie, siabry atrymali studenckija vizy ŭ lutym 2013 hodu. Spačatku žyli ŭ internacie, pamiž lekcyjami prahramavali ŭ siabie ŭ pakojach.
«Žyćcio ŭ internacie — cikavy dośvied, ale heta mieła nehatyŭny efekt na pracu, — kaža Džadździ. — U ciabie niama pryvatnaj prastory, a jašče ŭvieś čas niechta zachodzić u hości dy adciahvaje ŭvahu ad pracy».
Chłopcy ŭśviadomili, što pačać ułasny biznes nia tak prosta. A tamu ŭžo praz hod dvoje z troch pajechali nazad u Iran. Adzin, praŭda, potym viarnuŭsia ŭ Biełaruś. Druhi pracuje ŭ Tehieranie.
Džadździ paščaściła bolš. Jon raźmiaściŭ svajo reziume na sajcie vakansij i ŭžo na nastupny dzień atrymaŭ prapanovu pracy.
«Ja nia byŭ upeŭnieny, ci chopić mnie majho ŭzroŭniu rasiejskaj movy, — kaža chłopiec. — Ale chapiła. Ja paŭtara hoda byŭ na adnoj pracy, ciapier pierajšoŭ na inšuju. Pracuju prahramistam».
Nie turbavała biełaruskich pracadaŭcaŭ i adsutnaść vyšejšaj adukacyi. U Tehieranie Džadździ kinuŭ universytet, kali jamu prapanavali dobruju pracu. Ci atrymaje jon kali-niebudź dyplom, jon nia viedaje: u Biełarusi možna pracavać i bieź jaho.
«U hetaj industryi pracuje vielmi šmat ludziej biez adukacyi, — kaža jon. — Kali ty viedaješ pracu, ciabie voźmuć i biez dyploma».
Iran nia chutka dahonić Biełaruś
Džadździ kaža, što całkam zadavoleny svaim žyćciom u Biełarusi. Asnoŭnyja pakazčyki jakaści jahonaha žyćcia — techničnyja i ekanamičnyja. Internet u nas prynamsi ŭ dziesiać razoŭ chutčejšy za iranski. U Tehieranie, kaža jon, chutkaść chatniaha padklučeńnia na momant ichniaha adjezdu vahałasia ad 256 da 512 kb/s. Jurydyčnaja asoba mahła mieć chutkaść da 2 Mb/s. U Biełarusi ŭžo tady chutkaść była da 100 Mb/s.
«Kab zalić hulniu na iStore, mnie treba było pračynacca ranicaj, i heta zajmała niekalki hadzin, — uzhadvaje Džadździ. — Tut heta zajmaje mienš za 10 chvilin».
Taksama ŭ Biełarusi jość Paypal, možna adpraŭlać hulni na Google Play, Windows Store — Microsoft, Xbox. Ničoha z hetaha niemahčyma ŭ Iranie.
Žyvučy ŭ Biełarusi, Džadździ moža narešcie karystacca tymi hrašyma, jakija zarablaje za svaju pracu na zamiežnyja kampanii.
«Kali hetaha niechta nia viedaŭ, ja im skažu: Biełaruś — vielmi raźvitaja kraina, — kaža iraniec. — Mnie, zamiežniku, tut praściej adkryć ułasny biznes, čym u Iranie».
Vialikich spadzievaŭ na spynieńnie sankcyjaŭ jon nia maje. Pa-pieršaje, admiena — tolki pieršy krok. Nieviadoma, kali pačnuć pracavać inšyja mechanizmy, kali banki padklučacca da mižnarodnych system. Pa-druhoje, u Iranie, kaža jon, usio vielmi pavolna źmianiajecca.
«Navat kali dazvolić niešta raniej zabaronienaje, ludziam strašna bracca za novyja rečy. A tut, jak tolki źjaŭlajecca novaja mahčymaść, ludzi joj adrazu karystajucca, nie čakajuć ničoha. U Biełarusi ja navučyŭsia pryncypu, što kali tabie traplajecca niešta lepšaje, treba hetym adrazu karystacca».
Tamu na radzimu ŭ chutkim časie Džadździ nie źbirajecca. Navat kali Iran pačnie raźvivacca, jon tak chutka nie dahonić Biełaruś.
«Tut uvieś čas umovy dla biznesu palapšajucca. Napeŭna, tamu, što ŭ vas vysokija padatki i dziaržavie vyhadna, kab ludzi bolš zarablali».
Tut ja svoj, a ŭ Eŭropie byŭ by terarystam
Ciapier u Tehieranie staić 40-hradusnaja śpioka. Na pytańnie, ci nia choładna jamu ŭ Biełarusi, Džadździ piarečyć. Jon, maŭlaŭ, vielmi ciažka pieranosić leta ŭ Iranie, a ŭ Biełarusi adčuvaje siabie vydatna.
«U choład ty možaš nadzieć jašče adzin švedar, a kali horača, ty choć da trusoŭ raździeńsia — heta nie dapamoža. Ale chiba tolki ja taki. Mnohija irancy mianie nie razumiejuć».
Da taho ž kandycyjanery abychodziacca daražej za aciapleńnie. Karaciej, klimat u Biełarusi dla jaho prosta idealny.
Nie adčuvaje Džadździ i nijakaj varožaści ad biełarusaŭ. Na pracy jon adziny zamiežnik, dla jakoha rasiejskaja mova nia rodnaja, ale pracuje na roŭnych z usimi.
«Miascovym usio adno, adkul ja. U mianie nikoli nie było prablemaŭ z tym, što ja zamiežnik. A voś u Eŭropie i ZŠA na ŭładalnikaŭ iranskich pašpartoŭ mohuć hladzieć jak na terarystaŭ».
Devalvacyi i abmiežavańni z valutaj dla Džadździ — nie navina. Kurs ryała, iranskaj valuty, u dva razy nižejšy za kurs biełaruskaha rubla. To bok 1 dalar u ich kaštuje 29 tysiač ryałaŭ.
Adnak valutaj da niadaŭniaha času nichto asabliva nie cikaviŭsia. Usie raźliki ŭ krainie prachodziać u ryałach. A kali niechta choča ŭkłaści hrošy, to kuplaje zołata ci nieruchomaść. Tolki apošnim časam, kali ŭ krainie pavialičylisia pieraddevalvacyjnyja nastroi, irancy pačali skuplać valutu. Jak kaliści i ŭ nas, časam jaje vielmi składana nabyć.
Usio, što zabaroniena relihijnymi ŭładami, usio adno možna nabyć, kaža Džadździ. Tolki heta budzie niebiaśpiečna i kaštavać budzie daražej, čym u inšych krainach.
«Alkahol u nas — jak narkotyki. Treba viedać čałavieka, jaki tabie pradaść. Niekatoryja robiać vino doma. Ale mianie heta nie chvaluje, bo ja nie ŭžyvaju alkaholu».
Na pytańnie pra svabodu słova iraniec paćviardžaje antyrejtynhi pravoŭ čałavieka i abmiežavańniaŭ presy, jakija ŭznačalvaje Iran. Ale jon nia zhodny, što z takimi samymi prablemami sutykajucca biełarusy.
«Biełarusaŭ abmiažoŭvajuć? Ja hetaha ŭvohule nie adčuvaju. U važnych dla mianie rečach mianie tut nijak nie abmiažoŭvajuć».
Ciapier čytajuć
Syn Siarhieja Bulby źbiraje hrošy ŭ Polščy, prydumaŭšy sabie bijahrafiju vieterana i palityčnaha ŭciekača42
Kamientary