«Hrybaŭskajcie ŭsio žyćcio pakorliva słužyła savieckamu ładu»

Prezidentka Litvy Dala Hrybaŭskajcie, vystupajučy na minułym tydni pa radyjo, raskrytykavała biełaruskich apazicyjanieraŭ. Pavodle jaje słovaŭ, «častka ź dzieviaci kandydataŭ u prezidenty» finansavałasia i padtrymlivałasia Kramlom. Inšyja apazicyjaniery nie kłapociacca pra niezaležnaść krainy, a tolki «imknucca atrymać bolš hrošaj»: «My čaściej za ŭsio nie čujem, što ich pryjarytetam i metaj źjaŭlajecca niezaležnaja Biełaruś… Čaściej za ŭsio čujem, što treba bolš hrošaj i što Rasija, u pryncypie, — siabar».

Nichto ź litoŭskich palitykaŭ joj, pa sutnaści, i nie zapiarečyŭ.

U hetych umovach adzinym, chto zapiarečyŭ Hrybaŭskajcie, byŭ hałoŭred haziety Lietuvos rytas, eks-deputat Siejma, zasnavalnik libieralnaj partyi, hieroj baraćby za adnaŭleńnie niezaležnaści Litvy, Rymvidas Vałatka. U svajoj aŭtarskaj kałoncy jon zaklučyŭ: «Prezident Litvy straciła cudoŭnuju nahodu pramaŭčać».

— Jak vy tłumačycie dziŭnyja słovy Dali Hrybaŭskajcie pra biełaruskuju apazicyju?

— My abrali prezidentam čałavieka, jaki nie dasiahnuŭ prezidenckaha ŭzroŭniu. Nie moža być buchhałtar, zavočnik, što vykładaŭ u partškole dla ahrakamunistyčnych lidaraŭ, prezidentam respubliki.

Hrybaŭskajcie nikoli nie była palitykam, zaŭsiody była «ŭpraŭlencam». I ciapier heta vyłazić vonki.

Ź inšaha boku, heta vielmi zakampleksavany čałaviek, jaki na navakolnych hladzić skroź piersanalnuju pryzmu. Kali surazmoŭca padabajecca — heta vyšej za ŭsio. Kali nie padabajecca — jon nie maje nijakich šancaŭ.

Jak były kiraŭnik, jak były dacent partškoły, Dala ŭ pryncypie nie moža lubić ludziej, schilnych spračacca z aficyjnymi ŭładami. Jana ŭsio žyćcio pakorliva słužyła savieckamu ładu. Kali jon abrynuŭsia, heta vybiła jaje z arbity. Joj usie apazicyjaniery — ź Biełarusi, Rasii ci Litvy — padazronyja.

Tak što jaje słovy pra biełaruskuju apazicyju mianie nie ździvili. Mianie ździŭlaje tolki adno: toje, što

Hrybaŭskajcie za 2,5 hady na pasadzie prezidenta tak i nie zrazumieła, što prezident nie moža trubić na ŭvieś śviet toje, što prychodzić jamu ŭ hałavu.

Prezidenty zvyčajna prysłuchoŭvajucca da paradaŭ pamočnikaŭ. Pierad tym jak skazać takoje, treba było prakansultavacca chacia b z MZS. Adrazu paśla abrańnia prezidentam Hrybaŭskajcie skazała, što daradcy joj nie patrebnyja. Jak kazaŭ kłasik: chacieła jak lepš, a atrymałasia jak zaŭsiody.

«Sapraŭdy, jana nienavidzić biełaruskuju apazicyju»

— Tym nie mienš farmalna, pa štacie, daradcy ŭ jaje jość. I toje, što adbyłosia, možna razumieć jak ich pamyłku.

— Viedajecie, litoviec, jaki cikavicca palitykaj, pytańnie tak nie farmulavaŭ by. U Vilni ŭsim viadoma, što daradcy — heta tyja, na kaho kryčać, ale nikoli nie prysłuchoŭvajucca da ich mierkavańnia. Heta statak, jaki idzie zzadu prezidenta i ŭ jakoha niama navat prava słova. Tak, jany nazyvajucca daradcami, jany atrymlivajuć hrošy jak daradcy, ale zajmajucca jany raspaŭsiudžańniem mierkavańnia prezidenta Litvy. A nie farmavańniem hetaha mierkavańnia.

Jana skazała roŭna toje, što dumaje. Joj možna vieryć. Sapraŭdy, jana nienavidzić biełaruskuju apazicyju. Sapraŭdy, jana nienavidzić usich kankurentaŭ Łukašenki. Navat kali jany nabirajuć paŭpracenta ci adzin pracent hałasoŭ.

U pryncypie, Alaksandr Łukašenka — jaje kumir, pa składzie jaje rozumu, pa jaje charaktary. Joj jon jak čałaviek padabajecca. I ja tak kazać nie bajusia. Bo jaje słovy pra apazicyju — nie pieršy vypadak.

Da taho ž, toje, što Litva vydała Bialackaha, toje, što jana pieradała dakumienty pra jaho rachunki ŭ bankach — heta nie pamyłka Litvy. Heta nie pamyłka MZS. Ministr justycyi Litvy tak pravodziŭ palityku prezidenta Litvy.

Ja nie mahu hetaha dakazać, ale, dumaju, što prezident Litvy ŭ dadzienym vypadku sprabavała zhulać niejkuju partyju. Naprykład, my vam Bialackaha, vy nam — hienierała Uschopčyka (hienierał-lejtenant u adstaŭcy Uładzimir Uschopčyk, kamandzir vilenskaha harnizona savieckaj armii ŭ 1991 h. — fihurant spravy ab hibieli hramadzian Litvy ŭ vilenskaj televiežy. — «BiełHazieta»).

U vypadku realizacyi hetaj kambinacyi Hrybaŭskajcie adčuvała b siabie bolš upeŭniena ŭ vačach pravych vybarščykaŭ, kansiervataraŭ Litvy. Bo mnohija pravyja vybarščyki Litvy hladziać na jaje z aściarohaj. Jana nikoli nie ŭdzielničała ni ŭ «Sajudzis» (u 1989—1991 hh. — Litoŭski anałah Biełaruskaha narodnaha frontu — «BiełHazieta»), ni ŭ baraćbie za niezaležnaść. A ironija losu ŭ tym, što jana akazałasia kandydatam-kansiervataram.

Toje, što Bialacki byŭ zdadzieny Minsku, napeŭna, adbyłosia ź cichaj zhody prezidenta Litvy. A, moža, i nie cichaj.

Jak źjaviłasia Dala

— Jak i čamu były jeŭrakamisar Dala Hrybaŭskajcie, jakaja maje dośvied pracy ŭ Bruseli, trapiła pad palityčny ŭpłyŭ biełaruskaha lidara — čałavieka vidavočna levych pohladaŭ? Apošnim časam u Jeŭropie aficyjny Minsk usprymajuć sa skiepsisam…

— Nie treba zabyvać pra toje, što ŭsie jeŭrapiejskija lidary, za vyklučeńniem adnaho-druhoha (naprykład, prem'jer-ministra Vialikabrytanii), daŭno ŭžo levyja. I levyja amal kamunistyčnaha hatunku. Tak što nie treba mieć iluzij nakont Jeŭropy. Jeŭropa ŭ bolšaści svajoj čyrvonaja.

Ź inšaha boku, voŭk zaŭsiody ŭ les hladzić.

Papularnaści nie dadało

— Pry ŭsich asablivaściach svajho minułaha, Hrybaŭskajcie jak byccam by vielmi papularnaja ŭ Litvie. Robiačy hetuju zajavu, jana znoŭ sprabavała dahadzić litoŭcam? Mienavita takaja linija staŭleńnia da biełaruskaj apazicyi ciapier zapatrabavanaja ŭ vašym hramadstvie?

— Hrybaŭskajcie — samy papularny dziejač Litvy apošnich troch hadoŭ. Rejtynh jaje papularnaści nie padaje nižej za 80%. Heta vielmi vysoki ŭzrovień.

Ale ja nie dumaju, što jaje słovy pra biełaruskuju apazicyju dadali joj bałaŭ u rejtynhu. Tamu što navat paśla majho artykuła vielmi mnohija ludzi (asabliva ludzi pravych pohladaŭ) rasčaravalisia ŭ joj.

Dumaju, vykazacca pra apazicyju jaje prymusiła nie pahonia za rejtynham, a pomsta.

U praprezidenckich litoŭskich ŚMI apošnija dva tydni praślizhvała dumka, što apazicyja ŭ Biełarusi — brudnaja i niešta ŭ joj nie tak. Tak što z punktu hledžańnia pijaru vystup Hrybaŭskajcie byŭ zaviaršalnym udaram.

Ale rejtynh heta nie ŭmacuje, a pachiśnie. U Litvie šmat prablem. Ale litoŭcy — davoli mudry narod. I vykazvańni prezidenta pra biełaruskuju apazicyju byli pierachodam miažy dapuščalnaha.

Čamu maŭčać litoŭcy

— A čamu maŭčać intelektuały, deputaty Siejma i palityčnyja apanienty jaje partyi? Bo prahučała zajava, jakaja, jak vy adznačyli ŭ svaim artykule, zdradžvaje ideałam «Sajudzisa» i ŭsioj historyi baraćby da 1991 h.

— Hetaje pytańnie prymušaje mianie čyrvanieć. Viedajecie, čamu ja napisaŭ hety kamientar? Kali ja pačuŭ słovy prezidenta, ja biez pravierak i zvankoŭ palitykam i intelektuałam zrazumieŭ: nichto ŭ hetaj krainie nie skaža ni adzinaha słova suprać žachlivaj zajavy Hrybaŭskajcie.

I voś, nie majučy času, ja sieŭ i napisaŭ hety tekst. Napisaŭ, kab nie było soramna za krainu.

Čamu ŭsie maŭčać? Tamu što — asabliva paśla ŭstupleńnia ŭ ES — usie abraśli tłuščam. Heta pierš za ŭsio datyčyć palitykaŭ i intelektuałaŭ. Usie chočuć žyć dobra. Usie chočuć atrymlivać hrošy jeŭrapiejskich fondaŭ. I kali ty budzieš vykazvacca rezka, ty, ci tvoj ziać, ci tvaja dačka nie atrymajuć čarhovaha pieravodu jeŭrapiejskich hrošaj. Abo straciš načalnickaje kresła.

U Litvie apošnija 3–4 hady vielmi vostra adčuvajecca niežadańnie ludziej kazać što dumaješ. My asabliva vostra sutykajemsia z hetym u presie. Kali treba prakamientavać słovy prem'jer-ministra, ja ź lohkaściu znajdu sto čałaviek, jakija pažadajuć na hetuju temu vyłajacca. Ale kali treba krytyčna acanić dziejnaść prezidenta, to ŭ mianie zastaniecca 3–5 surazmoŭcaŭ.

Vielmi mała ludziej, jakija razumiejuć abaviazak intelektuałaŭ — kazać praŭdu, zaŭsiody i ŭsiudy.

I asabliva strašna, što pieršymi pryniali hety vobraz myśleńnia pravyja. Tyja samyja ludzi, ź jakimi ja z 1988 h. staraŭsia być na adnym baku barykadaŭ. Mnie jak čałavieku, jaki naradziŭsia ŭ Sibiry ŭ departacyi, strašna, jak chutka i biez baraćby, biez zahadaŭ źvierchu hramadstva zakryvajecca ŭ svaich norkach.

A toje, što prezident u nas taki, aznačaje, što bolšaści hramadzian takaja situacyja padabajecca.

Niamnohija chočuć dumać ułasnaj hałavoj.

Łukašenka siadzić u vas va ŭładzie. A ŭ nas, u kožnaha druhoha litoŭca, jon siadzić u hałavie.

Daviedka

Rymvidas Vałatka naradziŭsia ŭ 1956 h. u Irkuckaj vobłaści. Skončyŭ Vilenski piedinstytut pa śpiecyjalnaści «historyja». U žurnalistycy — 25 hadoŭ. Abiraŭsia deputatam Viarchoŭnaha Savieta Litvy, adnaviŭ niezaležnaść respubliki ŭ 1991 h. Z 1991 h. pracuje ŭ Lietuvos rytas na roznych pasadach — ad ahladalnika da hałoŭnaha redaktara.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0