Ад вынікаў амерыканскіх выбараў залежыць дабрабыт не толькі ЗША, але і ўсяго свету. Большасць амерыканцаў упэўнена, што Дональд Трамп лепш справіцца з задачай прымножыць багацце нацыі. Большасць эканамістаў, наадварот, падтрымліваюць Камалу Харыс і лічаць Трампа пагрозай сусветнай эканоміцы.
Хто мае рацыю? І чаму галоўнае эканамічнае наступства эпахальных выбараў прэзідэнта ЗША 5 лістапада не мае ніякага дачынення да эканамічных праграм і каманд Харыс і Трамп, піша BBC.
Чаму эканоміка важнейшая за палітыку
Гістарычная выбарчая кампанія запомнілася ўсім палітычнай шуміхай, узаемнымі абвінавачваннямі ў фашызме і марксізме, размовамі аб крызісе амерыканскай дэмакратыі і будучай грамадзянскай вайне.
Аб эканоміцы амаль не казалі. Аднак менавіта яна мае вызначальнае значэнне для гэтых выбараў. Па дзвюх прычынах.
Па-першае, у рэйтынгу першачарговых клопатаў выбаршчыкаў у ЗША эканоміка стабільна займае першае месца.
Калі амерыканцаў пытаюць, што перш за ўсё паўплывае на іх рашэнне прагаласаваць за Трамп ці Харыс, большасць ставіць на першае месца менавіта эканоміку. Усе астатнія праблемы: пагроза дэмакратыі, іміграцыя, аборты, зброя, Расія, Блізкі Усход і іншая — далёка ззаду.
А па-другое, калі Амерыка чхае, развітыя краіны прастуджваюцца, а тыя, што развіваюцца, валяцца з грыпам. ЗША — найбуйнейшая эканоміка і фінансавы матор планеты, найважнейшы рынак збыту і найбуйнейшы вытворца нафты і газу. Даляр — галоўная рэзервовая і разліковая валюта ў свеце.
Праблемы ў ЗША пагражаюць спадам у Еўропе (другой пасля ЗША эканоміцы) і яшчэ больш балюча ўдараць па Кітаі і іншых краінах, якія развіваюцца, што наглядна прадэманстраваў распачаты ў ЗША фінансавы крызіс 2008 года, наступствы якога свет разграбае да гэтага часу.
Ламаць не будаваць
Эканамічная праграма Трампа радыкальнейшая за тую, што прапануе Харыс, аднак сістэма стрымак і проціваг у амерыканскай уладзе выключае рэзкія рухі. Для радыкальнага зніжэння падаткаў або бюджэтных выдаткаў патрабуецца згода Кангрэса.
Пра тое, што ўжо наабяцалі кандыдаты, што яны рэальна могуць змяніць і хто гэта будзе рабіць — крыху ніжэй. А пакуль пра тое, што паўплывае на амерыканскую і сусветную эканоміку значна больш за любыя эканамічныя праграмы. Вось што гавораць эканамісты, адзначаныя Нобелеўскай прэміяй.
«Найважнейшыя ўмовы для квітнення эканомікі — вяршэнства закона і пэўнасць, эканамічная і палітычная. Трамп пагражае і таму, і іншаму», — папярэдзілі два дзясяткі нобелеўскіх эканамістаў у адкрытым лісце перад галасаваннем.
Аснова сучаснай эканомікі — спажыванне і інвестыцыі. Нявызначанасць прымушае людзей менш выдаткоўваць, бізнэс — адкладаць праекты і звальняць людзей. Вяршэнства закону і дэмакратычныя інстытуты гарантуюць захаванасць прыватнай уласнасці на Захадзе, што навукова даказаў адзін з падпісантаў ліста Дарон Асемаглу — лаўрэат Нобеля па эканоміцы за 2024 год.
Трамп для эканамістаў увасабляе нявызначанасць. Ён так і не прызнаў паражэння на папярэдніх выбарах і падчас сёлетняй кампаніі неаднаразова абяцаў радыкальныя перамены. Што з дапушчанага на мітынгах стане рэальнасцю, невядома. Але гэтая невядомасць не дадае дакладнасці.
Што абяцае Трамп
Трамп абяцае маштабна знізіць падаткі, рашуча ўрэзаць сацыяльныя выдаткі, скараціць дзяржрэгуляванне, адмяніць «зялёныя» законы Байдэна і зняць усе абмежаванні для нафтавікоў і газавікоў. І яшчэ шмат чаго, для чаго яму запатрабуецца такая ж колькасць прыхільнікаў радыкальных змен у кансерватыўным двухпартыйным Сенаце, у чым ёсць сумневы.
А вось у чым сумневаў няма, дык гэта ў яго здольнасці задзейнічаць прэзідэнцкія паўнамоцтвы для выканання двух галоўных перадвыбарных абяцанняў, якія маюць вырашальнае значэнне для амерыканскай эканомікі і свету ў цэлым.
Першае — гандлёвая вайна з Кітаем і Еўропай. Трамп збіраецца эскалаваць яе. У першы прыход у Белы дом ён абклаў усе кітайскія тавары мытам 25 працэнтаў і павысіў шэраг пошлін на еўрапейскія тавары.
Цяпер Трамп абяцае пайсці далей і павысіць пошліну да 60%, а заадно абмежаваць увоз у ЗША машын і іншых тавараў, вырабленых на кітайскіх фабрыках у суседняй Мексіцы, што паставіць крыж на свабодным гандлі яшчэ і ў Паўночнай Амерыцы. Больш за тое, Трамп пагражае імпартнымі тарыфамі Еўропе, а таксама амерыканскім кампаніям, якія выводзяць вытворчасць за мяжу, і краінам, якія не хочуць карыстацца доларам у міжнародных разліках.
Амерыканскія эканамісты з Bloomberg Economics падлічылі, што пошліны Трампа патэнцыйна нанясуць ЗША эканамічную шкоду ў памеры 0,8—1,3% ВУП да канца наступнага прэзідэнцкага тэрміна ў 2028 годзе.
Гэта гіганцкія грошы: амерыканскі ВУП зараз складае амаль 30 трлн даляраў, а праз 4 гады, паводле прагнозаў МВФ, перавысіць 34 трлн.
Другое абяцанне — дэпартаваць мігрантаў. Высылка нелегалаў пазбавіць ЗША яшчэ некалькіх сотняў мільярдаў, а то і трыльёнаў долараў, падлічылі эканамісты.
Bloomberg Economics змадэляваў тры сцэнарыі барацьбы з мігрантамі ў выпадку перамогі Трампа: 1) закрыць мяжу і больш нікога не пускаць; 2) заадно дэпартаваць нядаўна прыбылых нелегалаў і 3) дэпартацыя ўсіх мігрантаў, якія калісьці прыехалі без дазволу, нават калі яны з тых часоў ужо атрымалі дакументы.
«Чым менш працаўнікоў, тым менш ВУП, — пішуць яны. — У другім сцэнары, пры дэпартацыі нядаўна прыбылых мігрантаў, да 2028 года агульны памер эканомікі, па нашых падліках, акажацца прыкладна на 3% менш, чым быў бы без дэпартацыі. Пры гэтым насельніцтва будзе скарачацца не так хутка, таму сярэдні даход на душу насельніцтва паменшыцца».
Іншымі словамі, амерыканцы стануць бяднейшымі.
Пакуль жа іміграцыя ідзе краіне на карысць і дазволіла ЗША расці хутчэй за Еўропу і іншыя развітыя краіны, нягледзячы на інфляцыю і рост кошту крэдытаў пасля кавіднай пандэміі.
Нядаўні рэкордны прыток мігрантаў павялічыць ВУП ЗША на 7 трлн долараў з 2023 па 2034 гады і прынясе дадаткова 1 трлн долараў даходаў казне, падлічыў Бюджэтны офіс Кангрэса.
Чаму Харыс прайграе Трампу ў эканоміцы
Харыс і зараз ва ўладзе ў рангу віцэ-прэзідэнта, і ў выпадку перамогі на выбарах ад яе ў цэлым чакаюць працягу лініі партыі ў падатковай і бюджэтнай палітыцы з некаторымі рэверансамі ў адрас сярэдняга класа і непрыемнасцямі для багатых.
У яе перадвыбарнай праграме згадваюцца зніжэнне падаткаў на сярэдні клас, падтрымка малога бізнэсу і стартапаў, даступнае жыллё і ахова здароўя.
Пры Байдэне амерыканская эканоміка пазбегла рэцэсіі і ўпэўнена расце, пераўзыходзячы прагнозы, аднак яго віцэ-прэзідэнту Харыс даводзіцца абараняцца на эканамічным перадвыбарчым фронце, таму што амерыканцы лічаць, што пры Трампе ім жылося лепш.
Шмат у чым таму, што да кавіду свет прывык да нізкіх ставак і стабільных цэн. Для цэлых пакаленняў посткавідная інфляцыя ў 10 працэнтаў і вышэй стала шокам, выпрабаваным упершыню ў жыцці.
Яны запомнілі гэта назаўсёды і зараз узгадваюць Байдэну і Харыс, што «пры Трампе такога не было».
«Чаму дзівіцца больш: таму, што Амерыка значна апярэдзіла іншыя развітыя краіны ў эканамічным росце, пазбегнуўшы больш высокай інфляцыі, ці таму, што Байдэна за гэта не хваляць?» — напісаў эканаміст Пол Кругман і прыклаў графік росту эканомік ЗША і еўразоны.
Дзясятак яго амерыканскіх калег па элітным клубе нобелеўскіх лаўрэатаў у адкрытым лісце падтрымалі Харыс.
«У кожнага з нас свае погляды на тую ці іншую эканамічную палітыку, але мы ў цэлым лічым, што эканамічная праграма Харыс дазволіць палепшыць устойлівасць эканомікі, падштурхне інвестыцыі і стварэнне працоўных месцаў, забяспечыць сацыяльную справядлівасць у нашай краіне. Яна нашмат лепшая за контрпрадуктыўную эканамічную праграму Дональда Трампа», — гаворыцца ў лісце.
Жыццё не па сродках
Якія з перадвыбарных абяцанняў змогуць выканаць Трамп і Харыс, залежыць не толькі ад іх гатоўнасці адказваць за свае словы, але і ад згоды Сената, расклад сіл у якім можа змяніцца пасля лістападаўскіх выбараў, на якіх апроч прэзідэнта амерыканцы пераабіраюць траціну сенатараў.
Але што гарантавана ўжо зараз, незалежна ад выніку галасавання 5 лістапада, дык гэта тое, што Амерыка пры любым раскладзе працягне жыць не па сродках.
Ні Трамп, ні Харыс не заікаюцца аб тым, каб скараціць гіганцкі доўг ЗША, які падпаўзае да адзнакі 100% ВУП, і паменшыць дзірку ў бюджэце, бягучы дэфіцыт якога больш уласцівы часам крызісным ці ваенным, а не мірным перыядам росту эканомікі, у якія ўлады традыцыйна спрабуюць прывесці фінансы ў парадак і назапасіць падушку бяспекі.
Аб гэтым перад самымі выбарамі нагадала амерыканцам у Вашынгтоне кіраўнік Міжнароднага валютнага фонду Крысталіна Георгіева.
«Калі свеціць сонца, самы час рамантаваць дах. Аднак заўсёды ёсць спакуса адкласці праблему дэфіцыту і запазычанасці на потым», — сказала яна.
Георгіева нагадала, што дэфіцыт бюджэту і доўг ЗША былі высокімі і раней, але за апошнія гады праблема пагоршала, паколькі Беламу дому прыйшлося дадаткова патраціцца на барацьбу з двума крызісамі — пандэміяй і інфляцыяй.
«Цяпер, калі эканоміка вярнулася да ўпэўненага росту, прыйшоў час спыніцца і разгарнуць гэты трэнд», — сказала яна, але тут жа прызнала, што палітычна гэта зрабіць вельмі складана, паколькі давядзецца скарачаць выдаткі і павышаць падаткі.
У праграмах Трампа і Харыс нічога такога не напісана.
Праўда, Трамп абяцае ў выпадку перамогі прызначыць свайго фундатара Ілана Маска галоўным па эканоміі дзяржсродкаў, а Маск, са свайго боку, пагражае зрэзаць бюджэт ледзь не на траціну. Аднак для гэтага патрэбная згода Кангрэса, традыцыйна кансерватыўнага ў пытаннях скарачэння сацыяльных выдаткаў.
На сустрэчы Снапкова з бізнэсам адзін з запрошаных заклікаў зняць відэазварот «Надо!» Як адрэагавалі астатнія?8
Каментары
€ ні здольны стаць альтэрнатывай
Японію йену Штаты прыціснулі у 90х праз курс да $ Памятаю спрэчкі 100 ці 80 павінна каштаваць ¥ йена да $
За 100$ у пачатку сярэдзіне 90х у рБ магчыма было жыць месяц і зарабіць таксама Зараз таксама магчыма зарабіць але зараз 100 $баксаў нішто
І на гэтым " паразытіраваць "Штаты працягнуць ..