«Падзельнікі? Класныя дзеці». Выкладчыца БДУІРа, якая адсядзела па справе студэнтаў, пра тое, як аптымізм выратоўваў за кратамі

Дапамагчы былой палітзняволенай можна тут.

«Як сто чалавек маглі прагаласаваць, калі яны нават не ўвайшлі ў школу?»

Вользе Філатчанкавай 45 гадоў. Большую частку жыцця яна прапрацавала праграмісткай, а з 2017-га пайшла на падпрацоўку ў БДУІР. Выкладала там на паўстаўкі, «для душы». 

«Мне падабалася бачыць маладыя твары, разумныя. Наша кафедра [праграмнага забеспячэння інфармацыйных тэхналогій] — адна з самых моцных ва ўніверы. А калі чалавек зацікаўлены ў тых ведах, што ты яму даеш, працаваць з ім — адно задавальненне. Яны самі ведаюць, што гэта ім трэба», — згадвае Вольга ўніверсітэт.

Яшчэ ў юнацтве яна была неабыякавай да грамадскіх падзей: «З 1996 года я ўдзельнічала ў розных акцыях, была супраць таго, што адбываецца ў нашай краіне. У 1994-м, падчас першых прэзідэнцкіх выбараў, мне было 15 гадоў, я не магла галасаваць. У 1996-м, калі адбываўся рэферэндум, таксама яшчэ не галасавала, мне было 17. Але сваю грамадскую пазіцыю нікуды не хавала».

У 2020-м Вольга пайшла ў незалежныя назіральніцы на выбарах. Працавала не на адным участку, а на трох: акрамя ўчастка ў сваім раёне, назірала ў Атоліна, недалёка ад свайго лецішча, і ў атолінскай бальніцы. 

Яна пабачыла, што незалежных назіральнікаў не пускаюць на ўчастак, што адбываецца шмат парушэнняў. Лічыла, хто ўвайшоў у школу за час назірання, і бачыла, што па афіцыйных даных прагаласавала, напрыклад, сто чалавек. Але як сто чалавек маглі прагаласаваць, калі яны нават не ўвайшлі ў школу, а ўвайшоў адзін чалавек?

Павялічыць

Восенню давялося вяртацца да працы, хаця падзеі навокал не спрыялі навучанню. БДУІР — месца, што сабрала студэнтаў з высокімі прахаднымі баламі і добрай адукацыяй, якія імкнуцца да добрага заробку, то-бок гэта таленавітыя і матываваныя студэнты, якія аналізуюць у тым ліку і падзеі навокал. Выбары і паслявыбарчыя падзеі іх вельмі ўсхвалявалі.

Што да самой Вольгі, яна падпісала жнівеньскі зварот беларускіх навукоўцаў супраць гвалту і паўдзельнічала ў аналагічным відэазвароце выкладчыкаў БДУІРа. А 26 кастрычніка 2020 года далучылася да страйку.

12 лістапада да яе дахаты прыйшлі з КДБ, пасля ператрусу жанчыну затрымалі. Вольга — далёка не адзіная беларуская выкладчыца, якая выступіла супраць гвалту, дык чаму ж узялі менавіта яе? Жанчына шмат пра гэта думала: «У мяне няма на гэтае пытанне адказу. Вырашыла, што я проста самая прыгожая (смяецца)».

«Падзельнікі? Класныя, вельмі добрыя дзеці»

Першы час пасля затрымання Вольга знаходзілася ў СІЗА КДБ. Галоўны ўспамін з таго часу — холад: да лістападаўскага надвор’я дадалося тое, што спаць ёй давялося блізка да падлогі.

Паступова жанчына пазнаёмілася з «падзельнікамі» па справе:

«Яну Арабейка я сустрэла ў камеры СІЗА КДБ, мы пагутарылі і зразумелі, што праходзім па адной справе. А потым пабачылі па целіку ў камеры, што 12 лістапада затрымалі шмат студэнтаў па адной справе. Потым нас перавезлі на Валадарку, і ў калідоры я пабачыла астатніх сваіх «падзельнікаў», да судоў мы разам вывучалі справу ў кабінетах СІЗА.

Як ад іх уражанне? Яны класныя, вельмі добрыя дзеці, такія таленавітыя і шчырыя. Вельмі рада, што з імі пазнаёмілася».

Вольга расказвае, што на судзе ні на што не спадзявалася, бо ўсё паказвала — ніхто іх не адпусціць без тэрміну. «Усе казалі — вы не будзеце сядзець увесь свой тэрмін, трошкі пасядзіце, і вас адпусцяць, але ніхто ж не адпусціў. Пасля прысуду я настройвала сябе, што мы будзем сядзець свой тэрмін, і хутчэй за ўсё да канца. Нічога не казала, што нас хутка адпусцяць».

Павялічыць

Калі ты спадзяешся, а потым твае спадзяванні накрываюцца мядніцай, гэта дастаткова моцны ўдар, тлумачыць Вольга. У абставінах СІЗА ці зоны такі ўдар складана вытрымаць, бо і так сіл не надта шмат. Вольга бачыла дзяўчат, якія спадзяваліся то на амністыю, то на нешта яшчэ, а калі амністыя не ўлічвала палітвязняў, ім было вельмі дрэнна. 

Канчатковы прысуд жанчыны — два з паловай гады зняволення.

У Вольгі двое дзяцей, і яна дзеліцца, што расстанне з імі было самым цяжкім: «Не можаш бачыць, як расце твая дачка, не можаш абняць сына. Любому чалавеку вельмі складана расставацца са сваімі блізкімі і сябрамі, асабліва калі ты не сам вырашыў так зрабіць. Кожны дзень я пісала сваім дзецям, каб яны ўвесь час адчувалі, што мама на іх не забылася».

Год, месяц і 8 дзён жанчына правяла ў калоніі. Вольга згадвае той час як перыяд, калі яна быццам сабе не належала, бо мусіла жыць па жорсткім рэжыме, хаця і гэта не гарантавала ёй бяспеку ад прэтэнзій і рапартаў. З іншага боку, у калоніі яна магла хаця б хадзіць па тэрыторыі, бачыць кветкі і неба, і таму адчувала сябе трохі больш вольна.

Складанымі для жанчыны былі і пастаянныя праверкі, падчас якіх яна мусіла стаяць на вуліцы. Асабліва цяжка было трываць іх у маразы, бо казённыя целагрэйкі не ўратоўвалі ад холаду, і Вольга дрэнна пераносіць такое надвор’е. 

За кратамі жанчыну падтрымлівалі яе студэнты. Яна асабліва адзначае такі знак увагі: «Ведаю, што было відэа, у якім мяне віншавалі з днём нараджэння хітрым чынам: яны намалявалі маю фігурку, хадзілі з ёй па ўніверы і ўсё мне паказвалі». 

Павялічыць

Ці сумавала па працы? Канешне, гэта ж нармальная праца, а не шыццё на машынцы, як у калоніі. Шыць я ўмею, але рабіць гэта за кратамі — не вельмі добрая праца, бо да цябе дрэнна ставяцца. Калі ты толькі прыйшла і ў цябе нешта не атрымліваецца, на цябе крычаць і супрацоўнікі, і самі зэчкі-брыгадзіркі. Як чалавек, які ніколі не шыў, можа сесці за машынку і выдаваць норму?».

На ўсім шляху, расказвае Вольга, ёй дапамагаў яе аптымізм. Калі бачыць усё ў шэрым святле, кажа былая палітзняволеная, нават на фізічным узроўні ў цябе пачынае ўсё ламацца, не кажучы пра псіхіку. А калі думаць, што ўсё будзе добра, жыццё сапраўды пачынае наладжвацца.

«Мне настолькі пашчасціла ў жыцці! У мяне проста цудоўныя сваякі, дзеці, сябры, як я магу на штосьці скардзіцца? Так, бываюць у жыцці выпадкі, калі даводзіцца пасядзець два гады, але гэта было і прайшло, а мае людзі ўвесь час са мной», — дадае жанчына.

«Ёсць, дзе спаць і што есці, а далей мы разбяромся»

Адразу пасля вызвалення Вольга засталася ў Беларусі. Першае ўражанне ад краіны — страх: «У грамадстве пануе страх за сябе, за родных, людзі баяцца сказаць нешта не тое, менш камунікуюць паміж сабой. Людзі проста маўчаць і чакаюць».

Жанчына расказвае, што калі былы зняволены прыходзіць рэгістравацца ў мясцовы РУУС, яму адразу пачынаюць казаць, каб ішоў на працу, бо ў іншым выпадку трэба будзе хадзіць у РУУС штодзень. Некаторыя экс-палітвязні звяртаюцца ў фонд занятасці, але тамтэйшыя працадаўцы, калі бачаць у біяграфіі палітычны артыкул, не хочуць браць — маўляў, «нам не трэба непрыемнасці». Часам складана знайсці нават простую працу дворніка ці прыбіральшчыцы. Вольга змагла ўладкавацца ў культурніцкай сферы.

Знайсці працу — не адзіная цяжкасць для былых палітвязняў у Беларусі: «Трэба было кожную сераду хадзіць у маё РУУС, каб адзначацца. Нікога не хвалюе, можа, у цябе праца ці нешта іншае, а дзясятай мусіш прыйсці. Ды і сама атмасфера ў Беларусі не спрыяе таму, каб было лёгка».

Павялічыць

Яшчэ ў калоніі Вольга пачала разумець, што, напэўна, ёй прыйдзецца з’язджаць з краіны. Але ж рабіць гэта пасля вызвалення не стала, бо атрымала невыязны статус. Аднак некалькі месяцаў таму жанчынай зноў зацікавіліся, і яна задумалася пра эвакуацыю: «Без канкрэтнай пагрозы я б, канешне, не з‘ехала. Калі суміраваць усё, што адбывалася, такім людзям, як я, хто ўжо адбыў свой тэрмін, існаваць у Беларусі было ўсё страшней і страшней. 

Мне вельмі не хацелася з’язджаць, бо Беларусь — мая краіна. Чалавеку, які любіць сваю краіну, няпроста яе пакінуць. Калі б усё было нармальна, я б ніколі не хацела жыць у іншай краіне, чым Беларусь. У нашай краіне вельмі шмат добрых людзей, я люблю мой родны Мінск. Можа, у Еўропе ці Злучаных Штатах прырода прыгажэйшая за нашу, але гэта ўсё маё. Я ведаю ў Мінску кожную дзірку, люблю па ім хадзіць, і нават калі неба ў Мінску шэрае, я яго ўсё роўна люблю».

Старэйшы сын Вольгі паўнагадовы і пераехаў за мяжу раней, таму цяпер яна ўзяла з сабой дзесяцігадовую дачку. З сабой у іх было толькі два заплечнікі. Жанчына падалася на міжнародную ахову ў Польшчы і чакае, калі атрымае магчымасць афіцыйна працаваць. Яна гатовая да любой працы — кажа, што горш за шыццё ў калоніі нічога не будзе, а пасля калоніі ёй нічога не страшна.

«Не баюся будучыні, бо маю адчуванне, што ў мяне ўсё атрымаецца. Дзякуй Богу, ёсць, дзе спаць і што есці, а далей мы разбяромся. Вакол мяне шмат сяброў і проста неабыякавых людзей, якія гатовыя мне дапамагчы, таму не адчуваю сябе кінутай, настрой у мяне баявы», — дзеліцца.

Вольга дзякуе ўсім, хто яе падтрымліваў і падтрымлівае, без падтрымкі ёй было б нашмат цяжэй. Лісты і іншыя вітанні з волі давалі апору, каб не зламацца і не раскіснуць. І нават калі пачалі перадаваць лісты толькі ад блізкіх сваякоў, жанчына ўсё роўна адчувала хвалю чалавечай падтрымкі — для яе гэта было крыніцай так неабходнай моцы.

Яна адзначае і тых, з кім пазнаёмілася за кратамі: «Я столькі добрых людзей там сустрэла! Шмат хто з іх стаў маімі сябрамі на ўсё жыццё. Самае цэннае ў нашым жыцці — гэта людзі, і мабыць, у іншых абставінах я з імі ніколі б не сустрэлася. Гэта я лічу адзіным плюсам усяго».

Чытайце таксама:

«У СІЗА так адвыкла ад святла, што ў калоніі не магла цалкам расплюшчыць вочы». Экс-палітзняволеная — пра тры гады за кратамі за чаты ў тэлеграме

«Мой тата не вытрымаў бы Акрэсціна». Вольга Такарчук расказала пра арышт у 2021-м, Валадарку, калонію, паўторнае затрыманне і вымушаныя ўцёкі з сям'ёй у 2024-м

Былая салістка філармоніі можа застацца з трыма дзецьмі на вуліцы

• 19
• 0
• 1
• 0
• 2
• 4
• 8
• 0